Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

1. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Jacek Gdański Departament Współpracy Międzynarodowej Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

2. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego • Podstawową cechą wyróżniającą państwowe emerytalne fundusze rezerwowe i odróżniającą je od innych funduszy emerytalnych jest brak relacji o cechach własności pomiędzy ostatecznymi beneficjentami (cała populacja) a aktywami funduszy. • Prawnym właścicielem aktywów państwowego emerytalnego funduszu rezerwowego – oraz podmiotem odpowiedzialnym za jego zobowiązania – może być instytucja administrująca systemem zabezpieczenia społecznego (social security reserve funds –SSRFs)lub bezpośrednio rząd/skarb państwa (sovereign pension reserve funds -SPRFs). • Fundusze rezerwowe – traktowane jako częściowe źródło prefinansowania w systemach PAYG - mogą z jednej strony pozwalać na utrzymanie poziomu świadczeń w okresach dekoniunktury; z drugiej strony wpływają na poprawę wskaźników makroekonomicznych w sytuacji konsekwentnego utrzymywania aktywów na pokrycie przyszłych zobowiązań. • Zasadą jest istnienie przepisów prawnych, które określają sposób przeznaczenia środków funduszy rezerwowych na cele publiczne. źródło: OECD (2005, 2006); ISSA (2005) Fundusze rezerwowe - definicje Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

3. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

4. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Większość państwowych emerytalnych funduszy rezerwowych (poza norweskim GPF-G) skupia się wyłącznie na zwiększeniu bezpieczeństwa wypłacalności świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. • Francuski fundusz FRR został utworzony w celu „ zwiększenia długoterminowej stabilności repartycyjnej części systemu emerytalnego”. • Japoński GPIF jest zobowiązany prowadzić taką politykę inwestycyjną, „by osiągnąć długotrwałą stopę zwrotu wystarczającą dla zachowania stabilnej proporcji pomiędzy swoimi rezerwami a rocznymi wydatkami na rzecz publicznego systemu emerytalnego”. • Koreański fundusz stawia sobie za cel zrównanie stopy zwrotu z tempem wzrostu PKB. • Szwedzkie fundusze AP (podobnie jak norweski fundusz) są zobowiązane do takiego zarządzania swoimi aktywami, aby osiągnąć najwyższy możliwy zwrot z inwestycji przy zachowaniu „niskiego poziomu ryzyka”. • Nowozelandzki fundusz jest zobowiązany do utrzymania stabilności poziomu składki na cele emerytalne w okresie 40 lat. Misja oraz cele działalności poszczególnych funduszy Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

5. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego • Francuski Fundusz Rezerwy Emerytalnej (FRR): jego zasoby mogą zostać użyte po 2020 roku w celu pokrycia deficytu systemu emerytalnego. FRR finansowany jest z dotacji rządowych, w skład których wchodzą nadwyżki dla osób zatrudnionych na etacie wypracowane przez Państwowy Fundusz Ubezpieczenia Emerytalnego oraz Solidarnościowy Fundusz Emerytalny; a także z podatków. • Nowozelandzki Fundusz Rezerwy Emerytalnej ( New Zealand’s Superannuation Fund ): rządowa roczna dotacja (około 0,75% PKB) dla funduszu (która ma być wypłacana do 2025 roku) wyliczana jest według zapisanej w ustawie formuły aktuarialnej. Zasoby funduszu nie mogą zostać użyte przed 2020 rokiem. Wysokość zgromadzonych w 2006 roku aktywów odpowiadała ponad 6% PKB. Do 2037 roku władze Nowej Zelandii spodziewają się osiągnąć poziom 33% PKB. • Portugalski Fundusz Rezerwy Emerytalnej (Social Security Financial Stabilisation Fund) jest zasilany ze środków finansowych pochodzących z obowiązkowych składek pracowniczych (2-4 % wysokości składki) dotąd, aż zgromadzi aktywa odpowiadające 2 letnim wypłatom świadczeń na cele zabezpieczenia społecznego. Wysokość zgromadzonych w 2006 roku aktywów odpowiadała 5% PKB. • Norweski Fundusz Rezerwy Emerytalnej (Government Pension Fund – Global): zgodnie z prawem transfery pieniężne z funduszu nie mogą przekroczyć 4% kapitału w skali roku. Wysokość zgromadzonych w 2006 roku aktywów odpowiadała 83% PKB. Finansowanie poszczególnych funduszy rezerwowych oraz dostępność ich środków Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

6. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego • W praktyce fundusze rezerwowe funkcjonują w dwóch podstawowych modelach ładu korporacyjnego: modelu zintegrowanym (integrated model) oraz modelu autonomicznym (segregated model). • Rekomendacje organizacji międzynarodowych koncentrują się na zaletach modelu autonomicznego. zalety • mniejszy wpływ polityczny na zarządzanie funduszem • większa przejrzystość wyznaczonych celów • większa transparentność i odpowiedzialność organów zarządzających funduszem • większe prawdopodobieństwo pozyskania profesjonalistów z dziedziny polityki inwestycyjnej • większa szansa koncentracji na długoterminowych celach inwestycyjnych wady • zarząd inwestycyjny jest odseparowany od funkcji aktuarialnej oraz wypłaty świadczeń z systemu zabezpieczenia społecznego • potencjalnie wyższe koszty zarządzania Zalecenia ISSA oraz OECD – corporate governance źródło:ISSA („Guidelines for the Investment of Social Security Funds”), OECD („Guidelines on Pension Fund Governance” ) Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

7. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Podmiot zarządzający oraz organ zarządzający Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

8. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego • W centrum struktury organizacyjnej powinien znajdować się zarząd ponoszący odpowiedzialność za funkcjonowanie funduszu przed jego beneficjentami. • Członkowie zarządu muszą mieć jasno sprecyzowane obowiązki oraz silną legitymizację do sprawowania swoich funkcji. • Fundusze buforowe potrzebują struktury organizacyjnej zapewniającej rozdział funkcji operacyjnej i nadzorczej. • Organem zarządzającym może być minister, zarząd instytucji zabezpieczenia społecznego, podmiot powołany specjalnie do zarządzania funduszem. Większa rozdzielność struktury organu zarządzającego stanowi lepsze zabezpieczenie przed wpływem politycznym (szczególnie w przypadku gdy dany minister zarządza jednocześnie funduszem i systemem zabezpieczenia społecznego). • Organ zarządzający powinien być wspierany przez komitet inwestycyjny, doradzający w kwestii strategii inwestycyjnej, będący jednocześnie organem wykonawczym w kwestii zarządzania aktywami. • Zarządzanie aktywami może być delegowane na zewnątrz, ale wyłącznie wtedy gdy organ zarządzający zachowuje powierzoną mu odpowiedzialność za fundusz. • Struktura organizacyjna funduszu powinna uwzględniać również: • funkcję audytora wewnętrznego • w modelu zintegrowanym powinna zostać powołana funkcja aktuariusza wewnętrznego. Do dobrych praktyk należy zaliczyć opracowanie i wdrożenie kodeks postępowania oraz regulacji dotyczących konfliktu interesów. Zalecenia ISSA oraz OECD – najlepsze praktyki Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

9. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Polityka Inwestycyjna funduszy • Fonds de Reserve pour Les Retraites: Inwestycje francuskiego funduszu dotyczą w 45,6% obligacji (gdzie 25,9% inwestowanych jest w Europie), 32,2% akcji (gdzie 19,1,9% inwestowanych jest w Europie a 12,3% poza Europą). Francuski fundusz rezerwowy deleguje na zewnątrz zarządzanie aktywami • National Pension Funds (AP 1-4 oraz 6):Szwedzki fundusz, co najmniej 10% aktywów powierza zewnętrznym administratorom (izolacja funduszu od presji politycznej). Co najmniej 30% aktywów funduszu musi być inwestowanych w papiery wartościowe niskiego ryzyka. • Canada Pension Plan reserve fund (CPP): inwestycje kanadyjskiego funduszu dotyczą w 49,6 % akcjia 32,8 obligacji. Tylko około 10% aktywów jest powierzanych zewnętrznym administratorom. • Government Pension Investment Fund (GPIF):Inwestycje japońskiego funduszu dotyczą w 76,65% obligacji (gdzie 68,28% dotyczy obligacji krajowych a 8,37% zagranicznych), 20,67% akcji (gdzie 11,42% dotyczy akcji krajowych a 9,25% zagranicznych). GPIF powierza większość swoich aktywów zewnętrznym administratorom. • Government Pension Fund – Global: Inwestycje funduszu dotyczą w 60% akcji, 35% obligacji oraz w 5% nieruchomości. Wszystkie inwestycje norweskiego funduszu dotyczą zagranicy. Są one inwestowane w następujących proporcjach: 50% akcji inwestowanych jest w Europie, 35% w Amerykach, Afryce i Bliskim Wschodzie, 15% w Azji i Oceanii. Obligacje: 60% w Europie, 35% w obu Amerykach oraz 5% w Azji i Oceanii. Inwestycje w nieruchomości dotyczą wyłącznie Europy (wyłączając Norwegię). Tylko około 20% aktywów jest powierzanych zewnętrznym administratorom. • National Pension Fund of Korea: Koreański Państwowy Fundusz Emerytalny: Inwestycje funduszu dotyczą w 77,6% obligacji (gdzie 73,8% inwestowanych jest w Korei a 3,8% zagranicą), 17,9% akcji (gdzie 13,1,8% inwestowanych jest w Korei a 4,8% zagranicą). Tylko około 10% aktywów jest powierzanych zewnętrznym administratorom. • New Zealand Superannuation Fund: Inwestycje nowozelandzkiego funduszu dotyczą w 75 % akcji (gdzie 70% dotyczy akcji zagranicznych a 5% krajowych), 20% obligacji. Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

10. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Portfel inwestycyjny poszczególnych funduszy - przykłady Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

11. Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego • Zasady działania i zarządzania funduszami rezerwowymi odzwierciedlają uwarunkowania historyczne i wynikają z charakterystyk systemów publiczno-prawnych poszczególnych państw • Wybór modelu ładu korporacyjnego może mieć istotny wpływ na niezależność i przejrzystość decyzji inwestycyjnych funduszu, a w konsekwencji na stopy zwrotu • Niezależnie od przyjętego modelu zarządzania funduszem istotne jest wdrożenie regulacji dotyczących możliwych konfliktów interesu (szczególnie w przypadku wyłączenia funduszu spod kompetencji nadzoru finansowego) • Zasady działania funduszy rezerwowych powinny umożliwiać elastyczne reagowanie na zmiany w otoczeniu zewnętrznym Wnioski Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

12. Dziękuję za uwagę www.zus.pl