Wprowadzenie do praw człowieka

1. Wprowadzenie do praw człowieka Co to są prawa człowieka? Mirosława Horodok Irena Denisoff CDN w Pile

2. Co to są prawa człowieka? • Prawa człowieka są powszechne – zawsze takie same dla wszystkich ludzi, gdziekolwiek by się na świecie nie znajdowali. • Prawa człowieka nie przysługują dlatego, że jest się członkiem jakiegoś państwa, ale dlatego, że jest się członkiem rodziny ludzkiej. • Oznacza to, że prawa człowieka przysługują dzieciom tak samo, jak przysługują one dorosłym

3. Co to są prawa człowieka? • Prawa człowieka są niezbywalne – nie można ich utracić, przynajmniej dopóki się jest człowiekiem. • Prawa człowieka są współzależne – razem stanowią nierozdzielną i nawzajem się uzupełniającą całość. Na przykład z przysługującym jednostce prawem do uczestnictwa w podejmowaniu decyzji na szczeblu lokalnym wiąże się przysługujące jej prawo do wyrażania własnej opinii, wolność stowarzyszania się, uzyskania wykształcenia, czy wręcz prawo do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

4. Co to są prawa człowieka? • Prawa człowieka odzwierciedlają fundamentalne potrzeby ludzkie. Ustanawiają one zestaw podstawowych standardów, bez spełnienia których ludzie nie są w stanie żyć godnie. Pogwałcenie przysługującej jednostce praw człowieka oznacza traktowanie tej jednostki tak, jakby nie była istotą ludzką. Opowiadać się za przestrzeganiem praw człowieka to domagać się poszanowania godności wszystkich ludzi.

5. Co to są prawa człowieka? • Jeśli jednostka domaga się respektowania przynależnych jej praw człowieka, przyjmuje tym samym na siebie odpowiedzialność za poszanowanie praw należnym innym oraz za ochronę i poparcie dla tych, którym tych praw się odmawia. Przyjęcie na siebie tej odpowiedzialności jest aktem solidarności z wszystkimi ludźmi żyjącymi na świecie.

6. Prekursorzy dwudziestowiecznych praw człowieka • Dla wielu ludzi kodyfikacja praw człowieka jest jednym z największych osiągnięć XX wieku, ale ich historia sięga znacznie dalej i odniesienia do sprawiedliwości, uczciwości i wartości humanitarnych są wspólne wielu religiom. Jednak aż do XVIII wieku nie było takiego państwa, w którym niezbywalne prawa człowieka byłyby powszechnie realizowane lub choćby skonceptualizowane.

7. Prekursorzy dwudziestowiecznych praw człowieka Dzisiejsze zapisy prawne poprzedziły historyczne dokumenty, w których poszczególne prawa lub ich część znalazły swoje odbicie. Należą do nich: • 1225 r. – angielska Wielka Karta Swobód; • 1689 r. – Ustawa o Prawach; • 1789 r. – francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela; - 1791 r. – Konstytucja USA i Karta Praw;

8. Prekursorzy dwudziestowiecznych praw człowieka Prawa człowieka mają swe historyczne źródła także w podejmowanych w XIX wieku wysiłkach na rzecz wprowadzenia zakazu handlu niewolnikami i ograniczenia okrucieństwa wojen. Konwencje Genewskie położyły podwaliny pod międzynarodowe prawo humanitarne, które reguluje sposób prowadzenia wojen i chroni jednostki podczas konfliktów zbrojnych. Szczególną ochronę gwarantuje ono ludności nieuczestniczącej w walkach i żołnierzom niezdolnym do dalszego boju.

9. Prekursorzy dwudziestowiecznych praw człowieka Utworzona po I wojnie światowej Liga Narodów wykazała się troską o grupy społecznie wrażliwe. Międzynarodowa Organizacja Pracy ( początkowo organ Ligi Narodów, a obecnie agenda ONZ ) uchwaliła wiele ważnych konwencji ustalających standardy ochrony ludzi pracy: • Konwencja o Wieku Minimalnym ( 1919 r.); • Konwencja o Pracy Przymusowej ( 1930 r.); • Konwencja o Czterdziestogodzinnym Tygodniu Pracy ( 1935 r.).

10. Powszechna Deklaracja praw człowieka W połowie XX wieku dwa wydarzenia spowodowały wzrost świadomości istnienia praw człowieka: 1. Podjęta przez skolonizowane narody walka o niepodległość, toczona w imię powszechnej równości wszystkich ludzi i prawa do samostanowienia. 2. II wojna światowa i dokonana przez niemieckich nazistów eksterminacja ponad sześciu milionów Żydów, Romów, homoseksualistów i niepełnosprawnych. Te wydarzenia przeraziły świat.

11. Powszechna Deklaracja praw człowieka Następstwem tych wydarzeń było pojawienie się powszechnej potrzeby kodyfikacji praw człowieka i stworzenia narzędzia mogącego zapewnić pokój i ochronę obywateli przed nadużyciami władzy. Powołano do życia ONZ i postulaty ludzi znalazły odzwierciedlenie w jej dokumencie założycielskim Karcie Narodów Zjednoczonych.

12. Powszechna Deklaracja praw człowieka Prawo przysługujące każdemu członkowi wspólnoty ludzkiej ujęto po raz pierwszy w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ( PDPC) będącej jedną z pierwszych inicjatyw podjętych przez ONZ. W 30 artykułach składających się a jej treść wyliczono w sposób wyczerpujący prawa obywatelskie, polityczne, społeczne, kulturowe i ekonomiczne. Deklaracja jest powszechna ( dotyczy wszystkich ludzi żyjących na świecie) i niepodzielna ( wszystkie prawa są jednakowo istotne dla realizacji czyjegoś człowieczeństwa ).

13. Korpus praw człowieka PDPC zyskała status zwyczajowo obowiązującego prawa międzynarodowego. Z racji bycia deklaracją stanowi ona jednak tylko oświadczenie woli, zbiór zasad, które państwa członkowskie ONZ zobowiązują się stosować, aby zagwarantować wszystkim ludziom godne życie. Aby prawa z deklaracji uzyskały pełną moc prawną, muszą zostać zapisane w dokumentach zwanymi konwencjami lub traktatami lub paktami, w których ustalone są normy i standardy obowiązujące na gruncie międzynarodowym.

14. Korpus praw człowieka Artykuły z PDPC zostały zapisane w dwóch umowach 1. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych ( MPPOiP) wyszczególnia prawa odnoszące się do wolności i swobód, których państwo nie może pozbawić swoich obywateli np. wolność słowa, czy swoboda poruszania się. 2. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych ( MPPGSiK) dotyczy tych artykułów Deklaracji, które definiują prawa jednostki do samostanowienia i zaspokojenia podstawowych potrzeb.

15. Korpus praw człowieka Od momentu przyjęcia, a więc od 1948 roku PDPC stała się punktem odniesienia dla 20 znaczących konwencji o prawach człowieka, które stanowią Korpus Praw Człowieka – czyli rozwijający się zbiór dokumentów międzynarodowych definiujących prawa człowieka i ustalających mechanizmy ich ochrony i propagowania.

16. Regionalne konwencje praw człowieka Są to dostosowania praw zapisanych w oenzetowskim korpusie praw człowieka do warunków danego regionu, które mają wzmocnić działanie dokumentów uniwersalnych. Przykłady: • Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności ( znana pod nazwą Europejskiej Konwencji Praw Człowieka) przyjęta przez Radę Europy w 1950 r. i ratyfikowana przez 47 państw.

17. Regionalne konwencje praw człowieka • Europejska Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu przyjęta przez Radę Europy w 1987 r.; • Europejska Karta Społeczna – przyjęta przez Radę Europy w 1960 r, i zrewidowana w 1966 r.; • Amerykańska Konwencja Praw Człowieka – przyjęta przez Organizację Państw Amerykańskich w 1969 r.; • Afrykańska Karta Praw Człowieka – przyjęta przez Organizację Jedności Afrykańskiej w 1981 r.

18. Mechanizmy Ochrony praw człowieka Stosowane przez Radę Europy • Europejska Konwencja Praw Człowieka – regionalne narzędzie służące ochronie praw człowieka. Ustala ona standardy dla Europy. Państwa należące do Unii Europejskiej to zarazem państwa należące do Rady Europy. Państwa te są prawnie zobligowane do uznawania praw człowieka w swoim prawodawstwie. Organem Rady Europy odpowiedzialnym za wdrażanie EKOPC jest Komitet Ministrów oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu.

19. Mechanizmy Ochrony praw człowieka Stosowane przez Radę Europy • Europejska Karta Społeczna - gwarantuje prawa człowieka w obszarze społecznym i gospodarczym np. prawo do właściwych warunków mieszkaniowych, dostępnej służby zdrowia, bezpłatnej edukacji na poziomie podstawowym i średnim, odpowiednich, bezpiecznych i wolnych od dyskryminacji warunków pracy, ochrony prawnej i społecznej… Ustanawia ona mechanizm kontrolny sprawdzający, czy państwa, które ratyfikowały Kartę wcielają w życie jej postanowienia.

20. Mechanizmy Ochrony praw człowieka Stosowane przez Radę Europy • Komisarz Praw Człowieka - niezależna instytucja funkcjonująca w ramach Rady Europy ma za zadanie propagowanie w krajach członkowskich znajomości i przestrzegania praw człowieka. Identyfikuje niedociągnięcia i luki prawne, działa na rzecz upowszechnienia wiedzy na temat praw człowieka i zachęca do stosowania środków mogących przyczynić się do wymiernych postępów w ich propagowaniu i ochronie.

21. Co to są prawa Dziecka? • Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Konwencję o Prawach Dziecka w 1989 r. • Konwencja definiuje dziecko jako istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat i deklaruje, że przysługuje mu pełnia praw człowieka • Składa się ona z 54 artykułów w trzech kategoriach: - ochrona – dotyczy zagwarantowania bezpieczeństwa dzieci oraz takich kwestii jak ich krzywdzenie, zaniedbywanie i wykorzystywanie.

22. Co to są prawa Dziecka? • - Zaspokojenie potrzeb - dotyczy specyficznych potrzeb dzieci, takich jak wyksztalcenie i opieka zdrowotna. - Uczestnictwo - dotyczy rozwoju zdolności dziecka do podejmowania decyzji i uczestniczenia w życiu społecznym do chwili osiągnięcia pełnoletności. Konwencja mocno podkreśla nadrzędność i wagę roli władzy i odpowiedzialności rodziny dziecka.

23. Co to są prawa Dziecka? Uznaje ona prawo dziecka nie tylko do języka i kultury jego rodziny, ale także do ich poszanowania przez innych. Konwencja wzywa także władze państwowe, by udzieliły one pomocy tym rodzinom, które nie są w stanie zapewnić swoim dzieciom właściwego poziomu życia.

24. Co to są prawa Dziecka? Konwencja uznaje zarazem dzieci za jednostki, którym przysługują pewne prawa, gwarantując im – w sposób adekwatny do rozwoju ich zdolności – prawo do tożsamości, prywatności, informacji, wolności myśli i sumienia, wiary religijnej, swobody wypowiedzi i stowarzyszania się. Zmobilizowane zostały agendy ONZ np. UNICEF i Międzynarodowa Organizacja Pracy do zintensyfikowania działań na rzecz ochrony praw dziecka.

25. Co to są prawa Dziecka? Prawa dziecka ujęte w Konwencji odzwierciedlają cztery zasady ogólne: 1.Ochrona przed dyskryminacją ( art. 2). Na państwo nakłada obowiązek ochrony dzieci przed wszystkimi formami dyskryminacji. 2.Najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka ( art. 3). Najważniejszym kryterium wszelkich działań dotyczących dziecka powinno być jego dobro. Interes dziecka powinien być najważniejszy. Kwestia, co jest najlepszym interesem dziecka pozostaje trudna do rozstrzygnięcia.

26. Co to są prawa Dziecka? 3. Prawo do życia i rozwoju ( art. 6). Obowiązkiem państwa jest zapewnienie dziecku warunków do przetrwania i rozwoju. Oznacza to, że dziecka nie można skazać na śmierć i nie można też przerwać jego życia. 4. Poszanowanie poglądów dziecka ( art. 12) oznacza, że dziecko ma prawo do wyrażania i uwzględniania swych poglądów we wszystkich sprawach go dotyczących.

27. Promowanie Konwencji o prawach Dziecka 1.Udostępnianie Konwencji wszystkim, którzy pracują z dziećmi i samym dzieciom. 2. Systematyczne nauczanie o prawach dziecka już od najwcześniejszych lat jego życia. Każde dziecko ma prawo znać prawa, które przysługują jemu i innym. 3. Upowszechnianie stron Internetowych, organizacji, które zajmują się prawami dziecka.

28. Promowanie Konwencji o prawach Dziecka • Amnesty International: www.amnesty.org • Sieć Informacji o Prawach Dziecka: www.crin.org • Rada Europy: www.coe.int • Edukacja na rzecz demokracji i praw człowieka w Europie www.dare-network.org • Europejska Sieć Praw Rzeczników Praw Dziecka: www.ombudsnet.org/enoc/ • Human Rights Watch: www.hrw.org • UNESCO: www.uneco.org • UNICEF: www.unicef.org • Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka: www.ohchr.org/english

29. Co to jest edukacja na rzecz praw człowieka? • Nie ma jednej definicji. • Rzadko nauczana jest w oderwaniu od kontekstu. • Kluczowy dla określenia jej istoty wydaje się być cel, którym jest kształtowanie kultury poszanowania praw człowieka. • Główne składowe tej kultury wyznaczają ogólne cele edukacji na rzecz praw człowieka.

30. Jakie są cele edukacji na rzecz praw człowieka? • Kształtowanie postawy szacunku do praw człowieka i swobód obywatelskich; • nadanie właściwej wartości ludzkiej godności i budowanie szacunku do samego siebie i innych ludzi; • kształtowanie postaw i zachowańprowadzących do poszanowania praw innych ludzi; • działanie na rzecz równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz zrównoważenia ich szans we wszystkich sferach ludzkiego życia;

31. Jakie są cele edukacji na rzecz praw człowieka? • propagowanie poszanowania, zrozumienia i doceniania różnorodności kulturowej, szczególnie w odniesieniu do mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych, językowych i innych; • nadanie ludziom większych uprawnień i większej władzy, a przez to skłonienie ich do większego zaangażowania obywatelskiego; • promowanie demokracji, rozwoju, sprawiedliwości społecznej, solidarności oraz braterstwa ludzi i narodów;

32. Jakie są cele edukacji na rzecz praw człowieka? • wspieranie podejmowanych przez instytucje międzynarodowe działań na rzecz budowania kultury pokojowego współistnienia, która opierałaby się na uniwersalnej wartości praw człowieka, wzajemnym zrozumieniu, tolerancji i wyzbyciu się przemocy.

33. Edukacja na rzecz praw człowieka w pracy z dziećmi To kształtowanie postaw opartych na zaufaniu i tolerancji, będących fundamentem kultury praw człowieka: - docenianie siebie samego i innych, - poszanowanie praw człowieka w życiu codziennym, - zrozumienie własnych postaw i zdolność do ich wyrażania, -docenianie i poszanowanie różnic społecznych i kulturowych,

34. Edukacja na rzecz praw człowieka w pracy z dziećmi - zdolność do rozwiązywania konfliktów bez użycia przemocy i z poszanowaniem praw innych, - rozwijanie w dziecku wiary we własne siły i umiejętność ochrony oraz propagowania praw człowieka.

35. Wiedza, umiejętności i postawy w edukacji na rzecz praw człowieka Wiedza: -prawa człowieka dostarczają wzorców zachowania się w rodzinie, szkole, najbliższej społeczności i świecie jako takim, -prawa człowieka są uniwersalne, chociaż mogą być na różne sposoby interpretowane i doświadczane, -prawa człowieka przysługują każdemu dziecku i każde dziecko jest zarazem zobowiązane do przestrzegania praw innych ludzi, wszystkie te prawa gwarantuje Konwencja o Prawach Dziecka,

36. Wiedza, umiejętności i postawy w edukacji na rzecz praw człowieka - istnieją również inne dokumenty mające zapewnić ochronę praw człowieka np. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka lub Europejska Konwencja praw Człowieka. Umiejętności: - aktywne słuchanie i komunikowanie się, - myślenie krytyczne, - praca w grupie i pozytywne rozwiązywanie konfliktów, - wypracowywanie konsensusu,

37. Wiedza, umiejętności i postawy w edukacji na rzecz praw człowieka Umiejętności - cd: - demokratyczne uczestnictwo w działaniach podejmowanych razem z rówieśnikami - pewne wyrażanie własnych opinii, - rozwiązywanie problemów, Postawy, poprzez które można wyrażać prawa człowieka to: - szacunek dla siebie i innych, - odpowiedzialność, - ciekawość, otwarty umysł, uznanie odmienności, - empatia i solidarność z innymi,

38. Wiedza, umiejętności i postawy w edukacji na rzecz praw człowieka - poczucie godności, wiara we własne siły i wartość innych ludzi, niezależnie od różnic, - poczucie sprawiedliwości i odpowiedzialności społecznej oraz dbałość, by wszyscy byli traktowani sprawiedliwie, - potrzeba polepszenia środowiska szkolnego lub społecznego, - chęć promowania praw człowieka na szczeblu lokalnym i globalnym.