Elementy terapii poznawczej

1. Elementy terapii poznawczej Piotr Markowski Seksuologiczne koło naukowe Akademii Medycznej w Warszawie ebstein@op.pl

2. Z kart historii... • Wczesne lata 60. XX wieku. Aaron T. Beck opracowuje terapię poznawczą • 1962 r. - Albert Ellis, terapia racjonalno-emotywna • 1976 r. - Arnold Lazarus, terapia multimodalna • Od 1983 r. - Szybki rozwój różnych odmian terapii (Liotti, Arnkoff, Glass, Hollon, Beck)

3. Podstawowe założenia teoretyczne • Identyfikacja problemu i jego związek między myślami, emocjami i zachowaniem pacjenta • nacisk na „tu i teraz” Prof. Aaron T. Beck

4. Zasady terapii • konceptualizacja problemu pacjenta • relacja terapeutyczna • czynne uczestnictwo pacjenta w terapii • koncentracja na problemie • „tu i teraz” • autoterapia • ograniczenie w czasie, strukturalizacja sesji

5. Zasady terapii c.d. • terapia poznawcza uczy pacjenta rozpoznawać, reagować i weryfikować nieprzystosowawcze myśli • terapeuta korzysta z wielu technik, dzięki którym pomaga pacjentowi zmienić wzorce myślenia, zachowania i emocji

6. Co w tym momencie przyszło mi na myśl? Najważniejsze pytanie terapii poznawczej

7. Model poznawczy

8. Diagnoza? Problemy pacjenta? Jego myśli, reakcje? Dzieciństwo, doświadczenia? Przekonania? Jak pacjent radzi sobie z przekonaniami? Stresory warunkujące pojawienie się problemu? Konceptualizacja poznawcza

9. Rola terapeuty • ustalenie planu wizyt • monitorowanie samopoczucia, nastroju pacjenta • omówienie problemu • wyjaśnienie modelu poznawczego i diagnozy chorego

10. Rola terapeuty c.d. • zadania domowe i ich regularne omawianie • podsumowanie przebiegu wizyty i uwagi

11. Identyfikacja automatycznych myśli • Co Pan wówczas myślał? • Co mógł Pan myśleć o......lub o......? • Co Pan sobie wyobraził w danym momencie? • Co ta sytuacja dla Pana oznacza? • Czy Pana zdaniem...(tu terapeuta formułuje odpowiedź przeciwną do spodziewanej)?

12. Identyfikacja automatycznych myśli c.d. • terapeuta rozpoznaje automatyczne myśli • w dialogu sokratejskim ocenia wiarygodność myśli poprzez analizę informacji ich potwierdzających i podważających • weryfikuje nieprzystosowawcze myślenie

13. Weryfikacja automatycznych myśli Jakie są dowody, co przemawia za prawdziwością Pana myśli, co jej zaprzecza? Jakie jest alternatywne wytłumaczenie? Co może się wydarzyć w najgorszym i w najlepszym wypadku. Co jest realistyczne? Co należy z tym zrobić? Co by Pan poradził przyjacielowi w tej sytuacji? Co by Pan sobie powiedział, gdyby był Pan swoim najlepszym przyjacielem?

14. Automatyczna myśl = zniekształcenie poznawcze

15. Reakcja na automatyczne myśli • zapis nieprzystosowawczych myśli wraz z sytuacją, która je wywołała, towarzyszącymi emocjami, weryfikacją myśli i rezultatem przeprowadzonej analizy • alternatywne metody to: zapis w myślach, czytanie notatek z sesji, wysłuchanie nagrania wizyty

16. Identyfikacja przekonań pośredniczących • wyrażenie przekonania w postaci automatycznej myśli • podanie pacjentowi pierwszej części założenia: Jeśli nie będzie Pan.....to znaczy, że...... • technika „strzałki w dół”, należy pytać pacjenta o znaczenie jego automatycznej myśli tak długo, aż pacjent wypowie kolejną nieprzystosowawczą myśl

17. Weryfikacja przekonań pośredniczących • eksperyment behawioralny • skalowanie • odgrywanie ról emocjonalnych i racjonalnych • znajomi jako punkt odniesienia • zachowanie „jak gdyby” • doświadczenie własne terapeuty

18. Przekonania kluczowe Przekonania o bezradności Przekonania o niezasługiwaniu na miłość

19. Identyfikacja przekonań kluczowych Stawianie hipotezy jako pomoc w rozpoznaniu przekonania kluczowego Modyfikacja przekonania kluczowego: zapis przekonania kluczowego skrajne przykłady metafory geneza przekonania pozostałe techniki

20. Wybrane techniki terapeutyczne • analizowanie wad i zalet własnych decyzji • eksperymenty behawioralne • planowanie aktywności • odwrócenie uwagi i skupienie jej na zadaniu • relaksacja • pozytywne zapisy o sobie • technika tortu, pacjent dzieli graficznie okrąg, planując swoją aktywność • wizualizacja

21. Wybrane techniki terapeutyczne c.dpo pojawieniu się automatycznej myśli, pacjent próbuje wyobrazić sobie znak STOP, by myśl odrzucić. Może także pomyśleć o nieprzystosowawczej myśli jak o programie w telewizji, który można wyłączyć

22. Zadania domowe • aktywacja behawioralna • monitorowanie myśli automatycznych • biblioterapia • omawianie poprzedniej i planowanie kolejnej wizyty

23. Trudności w wykonywaniu zadań domowych Psychologiczne: -negatywne prognozy -wyolbrzymianie -perfekcjonizm Praktyczne: -odrabianie zadanie w ostatniej chwili -zapominanie uzasadnienia -zła organizacja czasu

24. Zakończenie terapii • pacjent odpowiedzialny za postępy • korzystanie z technik poznanych na terapii, autoterapia • przygotowanie pacjenta na czasem występujące gorsze samopoczucie po zakończeniu terapii • zmniejszenie częstotliwości wizyt, też w ramach eksperymentu

25. Literatura: • Judith S. Beck. (2005). Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kraków: WUJ • Aaron T. Beck, Arthur Freeman, Denise D. Davis i wsp. (2005). Terapia poznawcza zaburzeń osobowości. Kraków: WUJ • Jan Czesław Czabała. (2006). Czynniki leczące w psychoterapii. Warszawa: PWN • Stanislav Kratochvil. (2003). Podstawy psychoterapii. Poznań: Zysk i S-ka