Specyfika uzależnień u kobiet, elementy terapii

1. Specyfika uzależnień u kobiet, elementy terapii mgr Anna Konopka Klinika Psychiatrii PAM

2. Historia • Początki leczenia uzależnionych kobiet w Stanach Zjednoczonych sięgają XIX wieku. Powstałe wówczas pierwsze instytucje, takie jak Martha Washington Home w Chicago (1869), Temple Home w Binghampton w Nowym Yorku (1876) czy New England Home for Intemperate Women w Bostonie (1879). Celem było uczenie życia we w wstrzemięźliwości.

3. lata 30-ste ubiegłego wieku – narodziny pierwszych grup AA w Stanach Zjednoczonych (twórcy: William Griffith Wilson i dr Robert Holbrook Smith) doświadczenia grup AA z czasem zaczęto wykorzystywać tworząc profesjonalne programy terapii uzależnienia oparte na oddziaływaniach grupowych. pierwsze programy lecznicze i badawcze skupiały się głównie na uzależnieniu mężczyzn. dostęp kobiet do rozwijających się profesjonalnych programów leczenia był ograniczony - stygmatyzacja kobiecego picia powodowała, iż przez długie lata jedyną opcją dla alkoholiczek było leczenie na oddziałach psychiatrycznych. William Griffith Wilson z żoną Lois Wilson

4. W 1956 roku ośrodek terapeutyczny Hazelden w Minnesocie stworzył specjalny oddział terapeutyczny dla kobiet, który jednak obejmował głównie „terapię zajęciową”, prace domowe, wykłady i konwersatoria oraz udział w kobiecych grupach AA. Utworzenie tego osobnego oddziału w dużej mierze wynikało z obawy, w jaki sposób obecność kobiet wpłynęłaby na mężczyzn uczestniczących w programie terapeutycznym. W tych czasach bowiem bycie alkoholiczką oznaczało bycie „kobietą upadłą”

5. Co wyróżnia alkoholizm kobiecy? • odmienne metabolizowanie alkoholu • tolerancja • charakterystyka psychospołeczna • modele picia • stygmatyzacja

6. odmienne metabolizowanie alkoholu Istnieją podstawowe różnice w szybkości absorpcji alkoholu w zależności od płci. • Niższa masa ciała oraz większa zawartość tłuszczu w organizmie kobiety i odpowiednio mniejsza ilość wody powoduje, iż alkohole są słabiej rozpuszczane. Szybsze wchłanianie alkoholu przez kobiety następuje również wskutek niższej aktywności dehydrogenazy alkoholowej w soku żołądkowym • W związku z czym obserwujemy wyższe stężenie alkoholu we krwi kobiety w porównaniu z mężczyzną po wypiciu tej samej ilości alkoholu (nawet o 40 %).

7. odmienne metabolizowanie alkoholu • na spowolnienie metabolizmu alkoholu wpływa przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych: alkohol wówczas dłużej krąży we krwi • kobiety, które wypijają 3 lub więcej standardowych drinków dziennie, doświadczają takich samych szkód zdrowotnych jak mężczyźni pijący trzykrotnie więcej

8. tolerancja • Cykl menstruacyjny istotnie wpływa na tempo wchłaniania i metabolizm alkoholu. Wiąże się to z wahaniami poziomu hormonów płciowych w organizmie. W fazie poprzedzającej miesiączkę kobiety dużo szybciej absorbują alkohol a zatem mogą mieć wyższy jego poziom we krwi niż w innym czasie po wypiciu tej samej ilości trunku. • Jednocześnie dolegliwości związane z napięciem przed miesiączkowym skłaniają często kobiety do łagodzenia ich za pomocą alkoholu. • Stąd też wypijając przeciętnie mniejsze ilości alkoholu kobiety są zarazem bardziej podatne na efekty jego działania a tym samym na związane z jego działaniem uszkodzenia wątroby, mózgu czy serca

9. charakterystyka psychospołeczna • symptomy uzależnienia u kobiet manifestują się w inny sposób niż u mężczyzn: zanim przybiorą charakter chroniczny często pozostają nie widoczne dla otoczenia, wiązane są raczej z lękiem, społeczną izolacją czy depresją.

10. Społeczne uwarunkowania • towarzyszenie pijącemu partnerowi jako dominująca wspólna aktywność w związku • przemoc i nadużycia w związkach • zaniżona samoocena • występowanie problemów psychicznych, szczególnie depresji, zespołu stresu pourazowego, zaburzeń jedzenia czy zaburzeń lękowych. • Podczas gdy u mężczyzn picie stanowi częściej pierwotne zaburzenie, na które nakładają się późniejsze powikłania psychiatryczne, picie kobiet znacznie częściej bywa następstwem innych problemów emocjonalnych i psychicznych.

11. Pięć typów alkoholizmu kobiecegoSchwoon i Saake 1. Młode kobiety o dużym, uwarunkowanym raczej środowiskowo spożyciu alkoholu, któremu towarzyszą poważne problemy zdrowotne

12. Pięć typów alkoholizmu kobiecegoSchwoon i Saake 2. Kobiety pijące w celu zapobieżenia stresowi, u których nie stwierdza się poważniejszych skutków zdrowotnych

13. Pięć typów alkoholizmu kobiecegoSchwoon i Saake 3. Kobiety pijące przewlekle alkohol, głównie z powodu osamotnienia, przeżywające nasilone objawy zespołu abstynencyjnego i mające za sobą wiele nieudanych prób leczenia

14. Pięć typów alkoholizmu kobiecegoSchwoon i Saake 4. Kobiety pijące w ilościach średnio wysokich, z somatycznymi powikłaniami uzależnienia

15. Pięć typów alkoholizmu kobiecegoSchwoon i Saake 5. Kobiety pijące głównie z przyczyn środowiskowych, bez poważniejszych powikłań zdrowotnych

16. Typologia wg Gąsiora typ 1: (z cechami neurotyczno-depresyjnymi) bez obciążeń rodzinnych alkoholizmem, o podwyższonym poziomie niepokoju i znacznie nasilonych przedchorobowych cechach lękowo-depresyjnych

17. Typologia wg Gąsiora • typ 2A: (z cechami osobowości emocjonalnie chwiejnej) obciążenie rodzinne alkoholizmem, wysoki poziom niepokoju, nieprzystosowania, emocjonalnej chwiejności oraz znacznie nasilone przedchorobowe cechy asocjalne

18. Typologia wg Gąsiora • typ 2B: (z cechami asocjalnymi) obciążenie rodzinne alkoholizmem, niski poziom niepokoju i nieprzystosowania i umiarkowane nasilenie przedchorobowych cech asocjalnych

19. Kobiety o różnych typach alkoholizmu w odmienny sposób reagują na psychoterapię

20. stygmatyzacja • picie kobiece tematem tabu ( w USA do lat 50-tych pokazanie pijącej kobiety w filmie czy reklamie było zakazane prawnie) • dziś picie kobiet jest coraz powszechniej akceptowane, jednak fakt nadużywania czy uzależnienia w ich przypadku wciąż obciążony jest dużo większą społeczną dezaprobatą niż ma to miejsce w przypadku mężczyzn

21. stygmatyzacja zgodnie z powszechnymi przekonaniami na temat kobiecości i męskości zachowania związane z piciem wpisują się w wizerunek walecznego, agresywnego „macho” natomiast zdecydowanie kłócą się ze stereotypem kobiety – matki i opiekunki

22. Znaczenie stygmatyzacji • Stygmatyzacja utrudnia leczenie, nasilając w kobietach z problemem alkoholowym poczucie winy i wstydu. • na etapie poszukiwania leczenia uczucia te często powstrzymują kobietyprzed korzystaniem z form profesjonalnej pomocy, szczególnie z psychoterapii grupowej. • w trakcie trwania psychoterapii lęk przed napiętnowaniem sprawia, iż kobiety unikają podejmowania tematów dla siebie najbardziej bolesnych czy wstydliwych, (np..destrukcyjny wpływ picia na pełnienie roli matki czy związane z piciem niekontrolowane zachowania seksualne). Tym samym nie są w stanie w pełni przepracować problemu swojego uzależnienia.

23. Różnice w postawach

24. Implikacje dla terapii • efektywne leczenie kobiet uzależnionych powinno być holistyczne, od początku skierowane nie tylko na problemy związane z nadużywaniem substancji, ale również ukierunkowane na rozumienie problemów leżących u jego podłoża. • Konieczne jest właściwe rozpoznanie zaburzeń depresyjnych czy lękowych leżących u podłoża uzależnienia, częściej konieczność leczenia farmakologicznego • Interwencje kryzysowe

25. Implikacje dla terapii • wzmacnianie kobiet, uczenie konstruktywnych mechanizmów radzenia sobie zarówno z zewnętrznymi sytuacjami trudnymi jak i z uczuciami. • alkohol jako „leku na złość”: A. Utrwalony uległy, konformistyczny styl społecznego funkcjonowania – alkohol ułatwia otwarte wyrażanie gniewu czy sprzeciwu. B. Impulsywność, niski próg wyzwalania agresji – alkohol umożliwia odprężenie i powstrzymanie impulsywnych reakcji agresywnych. ? K M

26. Implikacje dla terapii • praca w kierunku uczenia „zarządzania” złością, konstruktywnego jej wyrażania, • uczenie kontrolowania zachowań agresywnych i „kontenerowania” złości • częściej większy nacisk należy położyć na rozpoznanie poznawczych schematów, które blokują otwarte wyrażanie złości i uczenie jej przeżywania i akceptowania. M K

27. Implikacje dla terapii • Trauma, psychopatologia oraz często niskie umiejętności interpersonalne negatywnie wpływają na relacje kobiet z innymi. Programy terapeutyczne dla kobiet powinny uwzględniać: • treningi umiejętności społecznych, • elementy analizy procesu grupowego w celu uchwycenia i nazwania trudności komunikacyjnych i destrukcyjnych schematów interpersonalnych charakterystycznych dla danej pacjentki. Pozwalają wzmocnić świadomość jej mocnych stron i zasobów, które ujawniają się w kontaktach z innymi.

28. początkowy etap terapii: M K • większa koncentracja na deficytach • wzmacnianie siły i kompetencji • Większa społeczna akceptacja męskiego picia – silniejsze mechanizmy zaprzeczania- konieczność skonfrontowania z własnym poczuciem winy i wstydu • U kobiet poczucie winy i wstydu utrudnia nawiązanie kontaktu i motywowanie do zmiany

29. Implikacje dla terapii • Pomoc w budowaniu środowiska wsparcia i większej stabilności życiowej. • Interwencja wobec przemocy domowej, która uniemożliwia korzystanie z terapii • sesje rodzinne

30. Grupy kobiece czy grupy mieszane? M K • Grupy heterogeniczne pod względem płci dają więcej korzyści • korzystniejsza dla leczenia jest możliwość udziału w grupach pod względem płci homogenicznych.

31. Grupy kobiece czy grupy mieszane? • W grupach męskich mężczyźni mówią znacznie mniej o sobie, swoich relacjach z innymi i uczuciach niż w grupach mieszanych. Kobiety natomiast mówią znacznie więcej o sobie, swoich bliskich związkach, przyjaciołach i rodzinach w grupach kobiecych niż mieszanych. • Kobiety są bardziej wspierające dla siebie wzajemnie w grupach kobiecych niż w mieszanych [?] • Kobiety są bardziej skłonne konfrontować siebie wzajemnie w grupach złożonych z samych kobiet [?]

32. Grupy kobiece czy grupy mieszane? • Kobiety z historią nadużyć ze strony mężczyzn będą szczególnie niechętnie mówić o tematach tabu, takich jak uzależnienie czy nadużycia seksualne w ich obecności • Kobiety, które wolą grupy mieszane gdyż „lepiej dogadują się” z mężczyznami bardziej skorzystają z udziału w grupie kobiecej [?]

33. Dla jakich grup klinicznych korzystniejsze są grupy jednorodne • ofiary przemocy seksualnej • maltretowane żony • kobiety na etapie chronicznego alkoholizmu.

34. Co umożliwiają grupy jednorodne: • pełniejsze zintegrowanie własnego doświadczenia, przekonań i uczuć, • redefinicję i lepsze rozumienie kobiecych zachowań, • pozytywną identyfikację z innymi kobietami • odważniejsze eksperymentowanie z uzyskiwaniem równowagi pomiędzy zaspokajaniem potrzeb cudzych i własnych. • rozwinięcie asertywności

35. Grupy mieszane – późniejszy etap terapii • Korzystanie z grup mieszanych często przynosi dobre efekty dopiero wówczas, gdy osobiste doświadczenie pacjentki zostało wcześniej uznane w grupie kobiecej, gdy ma ona więcej empatii dla siebie i czuje się silniejsza. • Po wstępnym przerobieniu trudnych tematów, emocji z nimi związanych i wzmocnieniu poczucia własnej wartości poprzez identyfikację z innymi kobietami pacjentki te mogą efektywnie korzystać z udziału w grupach mieszanych, które umożliwiają im dalszy rozwój. • grupy mieszane oferują więcej alternatyw szczególnie dla hyperkobiecych rysów osobowości i bardziej prawdziwie reprezentują zewnętrzny świat

36. Ile jednostek alkoholu można spożywać tygodniowo, aby nie odczuć negatywnych skutków jego działania? Szacuje się, że: dla kobiet bezpieczna ilość to maksymalnie 14 jednostek, mężczyźni mogą pozwolić sobie na 21

37. Jednostka alkoholu ma swój odpowiednik w danej ilości i rodzaju trunku Według nowego przelicznika lampka wina to aż dwie jednostki alkoholu

38. Dziękuję za uwagę!