ONDERZOEKEND excelLEREN

1. ONDERZOEKEND excelLEREN

2. Samenwerkingspartners • Dr. Marieke Peeters, project manager Wetenschapskooppunt Radboud Universiteit WKRU, • Drs. Jo Verlinden, senior adviseur BCO Onderwijsadvies, • Dr. Lianne Hoogeveen, hoofd Centrum Begaafdheidsonderzoek CBO, • Lana Goossens, stagiaire WKRU

3. Aanleiding Excellente leerlingen krijgen op dit moment te weinig kans om het beste uit zichzelf te halen en uit te groeien tot toptalent. Elke leerling heeft het recht elke dag iets nieuws te leren!

4. Vraagstukken van de 21ste eeuw

5. Excellente leerlingen nog te weinig uitgedaagd Ondanks dat ze meer uitgedaagd worden in bijvoorbeeld plusklassen, wordt er in de reguliere setting van de klas veel zelfstandigheid verwacht en wordt verrijkingsstof niet altijd nagekeken en/of is niet uitdagend genoeg. Daarnaast is leerstof niet op een zodanig niveau dat een beroep wordt gedaan op metacognitieve vaardigheden

6. Doel van het project ONDERZOEKEND excelLEREN Voor leerkrachten een aanpak ontwikkelen die aansluit bij de natuurlijke manier van leren van excellente leerlingen. De aanpak ONDERZOEKEND excelLEREN richt zich op hoe excellente leerlingen leren en hoe het onderzoekend leren kan helpen om deze leerlingen nog meer uitdaging te bieden en hun talenten tot uiting te laten komen.

7. ONDERZOEKEND excelLEREN: • sluit aan bij een ambitieuze leercultuur van de school; • stelt scholen in staat om vakoverstijgend en structureel aandacht te besteden excellentiebevordering; • stelt scholen in staat om aandacht te besteden aan Handelingsgericht werken; • versterkt de leerkrachtvaardigheden; • maakt het excellente leerlingen mogelijk om te EXCELLEREN;

8. Hoe leren (in potentie) excellente leerlingen? De focus wordt gelegd op de onderwijsbehoefte van excellente leerlingen. De verschillen tussen deze leerlingen kunnen groot zijn. • De succesvolle leerling; • De autonoom zelfsturende leerling; • De uitdagend creatieve leerling. • Onderzoeken leren past prima bij de manier van denken van deze leerlingen.

9. Onderwijsbehoefte • Verkorte instructie en instructie die gericht op cruciale vaardigheden; • Top down instructie; • Grote leerstappen; • Open opdrachten en zelfontdekkend leren; • Opdrachten die het stimuleren van intellectuele capaciteiten impliceren zoals redeneervermogen en oordeelsvorming; • Aandacht voor specifieke interesses; • Leerstof aanbieden die denken bevordert; analytisch, creatief en evaluatief; • Gerichte feedback geven met een focus op de taak en de inspanning;

10. Onderzoekend leren In onderzoekend leren gaan kinderen zelf op onderzoek uit. Kinderen bekijken en onderzoeken hun leefwereld met onbevangen nieuwsgierigheid en zijn actief betrokken bij hun eigen leerproces. De aanpak is inzetbaar bij wetenschap- en technologieonderwijs, cultuuronderwijs, thematisch werken, projectmatig werken en vakoverstijgend onderwijs.

11. De didactiek van onderzoekend leren • Gebruik maken van nieuwsgierigheid en verwondering ; • Een onderzoekende houding; • Actief verkennen; • willen weten hoe het precies zit; • Onderzoeksproces staat centraal; • De onderzoeks-cyclus doorlopen op eigen niveau; • Onderzoekend leren versus leren onderzoeken; • Niveaus van onderzoekend leren, verschillen in begeleiding • Het zevenstappenmodel van onderzoekend leren.

13. Begeleiding van excellente leerlingen Bij alle stappen in het leerproces is het van belang rekening te houden met de verschillende gedragingen en achterliggende motivaties van verschillende typen hoogbegaafde leerlingen. Voor alle hoogbegaafde leerlingen geldt: je weet niet waar de grens is. Deze leerlingen zijn te vaak te lang ‘ondervraagd’. Wees niet bang ze te overvragen. Maar…. ook excellente leerlingen hebben ondersteuning nodig!

15. Kenmerken van ONDERZOEKEND excelLEREN • Ruimte voor eigen vragen • Uitdaging! Er zijn geen grenzen • Eigenaarschap • Enthousiasme en motivatie • Wetenschappelijk cyclus

16. Ruimte voor eigen vragen

17. Uitdaging! Er zijn geen grenzen

18. Eigenaarschap

19. Enthousiasme en motivatie

20. Wetenschappelijk cyclus

21. Versterkt de professionaliteit van de leraar! • Van overdrager van kennis naar begeleider; • De blik wordt meer gericht op de onderwijsbehoefte van de excellente leerling en hoe deze leerlingen leren; • De leraar richt zich meer op meta-cognitieve vaardigheden; • De leraar wordt zich meer bewust van de feedback die gegeven moet worden om leerlingen te blijven uitdagen en te laten groeien; • De leraar wordt uitgedaagd vertrouwen in de talenten en het leervermogen van de leerlingen te hebben.

22. Goed kijken naar de beginsituatie • ONDERZOEKEND excelLEREN is lastig als er geen enkele ervaring is met zowel onderzoekend leren als excellentie dan is het een dubbele innovatie; • Voorop staat het integreren van excellentie en onderzoekend leren; • Handelingsgericht kunnen werken is noodzakelijk; • De leraren moeten kunnen differentiëren tussen reguliere en excellente leerlingen; • Focus op excellentie mag niet verdwijnen; • Vooralsnog is de aanpak afgestemd op de bovenbouw PO Oefenen met het uitgewerkte thema ‘Waarnemen en bewegen’.

23. Vijf categorieën scholen • Categorie 1. Scholen die starten of al enige ervaring hebben met excellentie; • Categorie 2. Scholen die al ruime ervaring hebben met de begeleiding van excellente leerlingen en starten met onderzoekend leren; • Categorie 3. Scholen die ervaring hebben met excellente leerlingen en onderzoekend leren; • Categorie 4. Scholen die excellentie en onderzoekend leren aan elkaar aan gekoppeld hebben; • Categorie 5. Scholen die excellentie en onderzoekend leren willen integreren in hun vakoverstijgende onderwijsaanpak.

24. Elkaar feedback geven • Het helpt enorm als je als collega’s hier samen aan gaat werken. Dit is een ervaring van de pilotscholen. • Een digitaal platform, waarop je met elkaar documenten deelt en ervaringen uitwisselt werkt heel ondersteunend. In de pilotscholen hebben we hiervoor Yammer gebruikt. • Goed evalueren en borgen. Maak er een PDCA cyclus van. Wanneer er vaker op deze manier gewerkt wordt, wordt het een mindset van de leerkracht.

25. Materialen op de website • Theoretisch kader; • Achtergrondinformatie over: • onderzoeken leren; • hoe excellente leerlingen leren. • Filmpje over de uitvoering van het project in een pilotschool • Een tabel die per stap van onderzoekend leren uitwerkt: • Welke voorbereidingen de leraar moet treffen; • De activiteiten die in de klas gedaan kunnen worden; • Welke hulpmiddelen en werkvormen ingezet kunnen worden; • Een speciale aanpak voor de begeleiding van excellente leerlingen. • Planningsformulier voor de lessen • Evaluatieformulier • Een uitgewerkt thema ‘Waarnemen en bewegen’ om mee te oefenen. • Een eigen thema kiezen.

26. Waarnemen en bewegen Per stap worden in een tabel alle activiteiten, werkvormen en uitwerkingen voor dit thema voor zowel reguliere als excellente leerlingen weergegeven. Op de website alles wat nodig is voor uitvoering in de klas: • Film over het thema ‘waarnemen en bewegen’ van de onderzoeker Pieter Medendorp • Conceptcartoon • Coöperatieve werkvormen • Experimenten die gedaan kunnen worden • Vragenmachientje

27. Concept cartoon

28. Voorbeeld van een werkblad

29. Websitewww.wkru.nl/boekwww.wetenschappelijkedoorbrakendeklasin.nlWebsitewww.wkru.nl/boekwww.wetenschappelijkedoorbrakendeklasin.nl

30. Dank aan de pilotscholen en Echa cursisten Leraren en ECHA cursisten Anne Koolen, D’nHeiakker, Deurne Ans van Velthoven, stichting ATOS, Gendt Carola van Rijn, Openbare Basisschool, Diemen Brigit Brinkman, Montessorischool, Leidschenveen Miriam Wijnands, De Driesprong, Geleen Pilotscholen ‘t WijdtveldArcen Loes Drouen (leerkracht Pierre Busch Laura Janssen Elmarvan Kampen Het Talent Lent Moniek Minkhorst Petra van Aalten De Keerkring Cadier en Keer Rolf Oligschläger Zus Brouwers Jenny Smulders

31. Evaluatie