Een toekomst voor Limburg?! Experimenteren… Accelereren… Excelleren…

1. Streekforum Midden-Limburg Een toekomst voor Limburg?!Experimenteren… Accelereren… Excelleren… Prof. dr. Wim Vanhaverbeke LUC / TUE donderdag 6 mei 2004

2. Vooruitkijken naar 2025? • Geen voorspellingen! • Geen extrapolaties uit het verleden! • Verlaat het KT-denken ... Geen doemscenario’s • Wat wel? • Creëren van opties voor economische groei en maatschappelijk welzijn • Guesstimating = guessing + estimating • Hoe begin je er aan? • Enkele lessen uit het “strategisch innoveren”… • Hoe werken bedrijven onder grote onzekerheid?

3. Creëren van strategische opties • Wie heeft de meest creatieve ideeën in een bedrijf? • Conclusies: • Laat duizend bloemen bloeien... • Meest innoverende projecten? • Op het werkveld … • Bij lagere besturen … • Verschil tussen opties creëren en opties selecteren en uitwerken: • Waar staan we vandaag?

4. Korte termijn reflex en behoud van status-quo door maatschappelijke groepen Projecten die reële meerwaarde creëren Exploratie Idee Te strakke regelgeving door ‘verlichte overheid’

5. Projecten die meerwaarde creëren • Benchmark buiten Limburg! • Schrap vrijdagnamiddagvergaderingen en ga de boer op! • 3M: 15% slack resources • Meerwaarde creëren leer je op de werkvloer, in relatie met de klant, etc.. niet in de raad van bestuur van een bedrijf. • Durf te experimenteren! • Subregionaal experimenteren om te leren op Gewestelijk en Nationaal niveau. • Kenniseconomie!: Al ooit gehoord van een lerende overheid in Vlaanderen/België? • Regelgeving moet tijdelijk opzij geplaatst worden. • Creëer betrokkenheid, legitimiteit en een brede maatschappelijke dynamiek! • Bedrijfsleiders die tijd vrijmaken voor subregionale projecten? • Doorbreek de grenzen: onderwijswereld-bedrijfswereld vs. ‘werkend leren en lerend werken’

6. Creëren, selecteren en realiseren van strategische opties Opties selecteren via kernopdrachten Opties creëren via 8 thematische colloquia Opties realiseren: ‘Actieplan’ Prioriteitenbepaling en draagvlakcreatie via werkgroepen

7. Thema 1: Socio-demografische tendenzen en uitdagingen voor Limburg • Babyboomgeneratie + vergrijzing en ontgroening • Gezinssamenstelling • ‘Verkleuring’ en migratiestromen • Toenemende snelheid van de verandering • Gevoelens van onzekerheid en onveiligheid • Kenniseconomie en duale maatschappij • Vb. Bevolkingsevolutie en tewerkstelling!

8. Demografie en arbeidsmarkt • Arbeidsreserve in Limburg vertaalt zich: • Nu in een hogere werkloosheid t.o.v. Vlaanderen – gekoppeld aan een hogere tewerkstellingsgroei? • Maar straks een belangrijke economische troef • Wat is het effect van de demografie op de werkloosheidsgraad? • Assumpties overschatten het arbeidsaanbod en onderschatten de vraag naar arbeid • Twee modellen • Resultaten?

9. Demografie en arbeidsmarkt De werkloosheidsgraad bij constante activiteitsgraad voor mannen en een toegenomen activiteitsgraad voor vrouwen en een jaarlijkse werkgelegenheidsgroei van 0,2%.

10. Demografie en arbeidsmarkt De werkloosheidsgraad in de Limburgse arrondissementen bij constante activiteitsgraad voor mannen en vrouwen en een nulgroei van de tewerkstelling

11. Demografie en arbeidsmarkt De werkloosheidsgraad bij constante activiteitsgraad voor mannen en een toegenomen activiteitsgraad voor vrouwen en een jaarlijkse werkgelegenheidsgroei van 0,2%.

12. Demografie en arbeidsmarkt • Wat kan Limburg doen aan de groeiende aanzuigkracht (brain-drain) vanuit midden Vlaanderen en zuidelijk Nederland? • Wat kan men doen om de Waalse arbeidsreserves te mobiliseren, gegeven het feit dat Waalse beleidsmakers mikken op Vlaamse bedrijfsmobiliteit i.p.v. Waalse arbeidsmobiliteit? • Moeten we werken aan een economisch immigratiebeleid voor Vlaanderen?

13. Thema 2: Limburg in de verruimde Europese Unie • Ondernemingsstrategie • Nieuwe uitvoerkansen • Groeiende invoerconcurrentie • Mobiliteit van ondernemingen (redenen: nieuwe groeimarkten en lagere kosten) • Invloed verschilt van sector tot sector • interessant voor het beleid!! (denk aan textiel in WVl) • EU kern verschuift oostwaarsts , maar Brussel heeft een groeiende HQ-functie • Arbeidsmarkteffecten: kwantitatief niet overroepen, maar wel brain-drain.

14. Thema 3: Innovatie en ondernemerschap • Overgang van technologische focus naar ‘business model’-innovaties • Innoveren is niet alleen een kwestie van technologie maar ook van: • creativiteit, ondernemerschap, strategie, samenwerking en institutionele omkadering. (cfr. Florida) • Informele samenwerkingsverbanden zijn essentieel: • samenwerking en netwerking tussen (universiteiten, hogescholen, onderzoeksinstituten, bedrijven, overheden, start-ups, individuele onderzoekers, etc…) • ‘Connectivity’: regio’s die daarin slagen winnen • ‘Tandem’- of ‘voetbal’-analogie! • Organiserend vermogen van de regio

15. Thema 4: Onderwijs en opleidingen • Kenniseconomie: gelukkig niet elitair (hooggeschoolden) op te vatten • Het gaat niet om technologie as such, wel om creativiteit, waardecreatie op basis van immateriële activa - geldt ook voor industriële regio’s • Denk aan Eindhoven en zuid West-Vlaanderen: design in industriële regio’s • Technologie en marketing (FMV) • Cruciale troeven in een globaliserende wereld zijn minder mobiele factoren - ruimte en menselijk kapitaal: • HC: gevormd door onderwijs en opleidingen. Kan niet langer het monopolie van de overheid blijven (werkleren) • Grotere bestuursautonomie voor scholen • Opleidingen ontgroeien de klassieke instellingen

16. Thema 5: Ruimte en bereikbaarheidGrensoverschrijdende en snelgroeiende ‘industriële mainport’ Bron; G. Allaert

17. Ruimte voor ondernemen • Paradox: • RSV: overaanbod aan bedrijventerreinen in Limburg • Ondernemers klagen over schaarste. • Beter RO-methoden nodig om paradox op te lossen • Dient men nu het provinciaal ruimtelijk beleid niet te gaan bijsturen? • Kan het PRS Limburg niet bijgestuurd worden vanuit een ruimtelijk-economische visie op de regio? Hoe kan dat best gebeuren?

18. Ruimte voor ondernemen • Vraag is veel sneller verlopen dan voorzien • RSV : is een analyse op provinciaal niveau vs. locatiegedrag op subregionaal niveau • Aanbod bij taakstellingen is te ruim berekend in het RSV omwille van grote reserves in één gemeente

19. Ruimte voor ondernemen: Balans ijzeren voorraad bouwrijpe terreinen

20. Ruimte voor ondernemen: Balans ijzeren voorraad uit te rusten terreinen

21. Ruimte voor ondernemen: Af te bakenen 2002-2007

22. Ruimte voor ondernemen: Af te bakenen 2002-2017

23. Thema 6: Duurzaam ondernemen:Ecologie als economische begrenzer én economische opportuniteit • Ecologie wordt doorgaans gezien als begrenzer voor het ondernemerschap • Maar, een goed ontworpen milieubeleid kan de economische groei van een regio bevorderen (competitief voordeel) • Vlaams / Belgisch • milieu- en energiebeleid zijn gericht incrementele verbeteringen • innovatiebeleid te weinig gericht op milieu en duurzame energie • Limburg heeft competenties: • Duurzaam energie- en milieutechnologie • Duurzaam bouwen • Formuleren van een strategie en prioriteiten stellen!!!

24. Thema 7: De complexe verhouding tussen stad en platteland • Het platteland ligt dicht bij stedelijke kernen: • binnen 20-30 minuten is men in Vlaanderen van het platteland in de stad. • Stad en platteland hangen samen. • Men dient ze vanuit hun maatschappelijke en economische functionele samenhang te zien. • Interactie: essentieel in het creëren van een visie op stad en platteland. • RSV: afzonderen van stad en land (nieuw stadsconcept!) • Economische dynamiek en transformatie van het platteland: • Landbouw, toeristisch-recreatieve infrastructuur, nieuwe economische activiteiten, wonen • Aandacht voor sociaal zwakken op het platteland

25. Thema 8: Het regionaal-economisch beleid onder de loep • Leren van goede voorbeelden uit andere streken in binnen- en buitenland: • Stadsgewest Regio Eindhoven (SRE) • Kernopdrachten > doelstellingen > projecten • Samenhang en focus • Connectivity • Voluntaristische samenwerking tussen bestuur, bedrijfsleven en kennisinstellingen • Reg-sted gebied: Bovenregionaal netwerk én in netwerkverband met het niet-stedelijk gebied • o.a. Leuven, Eindhoven, Maastricht, Aken, Luik

26. Synthese: vier kernopdrachten 1. creëren en opwaarderen van het menselijk kapitaal 2. werken aan het innoverend en ondernemend vermogen 3. creëren en opwaarderen van de ruimtelijke kwaliteit 4. werken aan het organiserend vermogen van de regio

27. Synthese rond kernopdrachten

28. Organiserend vermogen van de regio • Vertalen van kernopdrachten in doelstellingen en vervolgens in projecten. De hele regiostrategie krijgt hierdoor focus en samenhang. • Toekomst- of kansengericht: • “wie om blijft kijken, verandert net als de vrouw van Lot in een zuil van zout”: ...: inspelen op nieuwe economische mogelijkheden (vb. kenniseconomie, ondernemerschap, …) • Hou niet vast aan het status-quo (vb. delokalisatie van routine-jobs). • Integrerend of multifunctioneel: • Niet alleen economisch • Binnen het ruimer maatschappelijk gebeuren plaatsen. • Raakvlakken bieden de meest vernieuwende economische uitdagingen. (vb onderwijs en bedrijfsleven)

29. Organiserend vermogen van de regio • Samenwerking: • Krachten bundelen is essentieel voor een sterkere streekstrategie. Betrek alle relevante actoren. • Geen klassieke samenwerking maar meerwaarde creëren: resultaatgericht werken over de klassieke (administratieve) grenzen van instituties en groepen heen. Werkveld erbij betrekken • Variabele geografische scopebepalen vanuit de inhoud van de thema’s/ kernopdrachten. • Probleemgestuurde en haalbare projecten: • Hoe wordt de regio er beter van? Meet dat!!! (iedere euro investering levert x euro regionale TW op) • Controle vanuit het werkveld.

30. Naar een kwalitatieve streekstrategie • Bescheidenheid: • Wat kan een subregio of provincie? Aandacht voor de juiste hefbomen… • Focus: • een gerichte selectie van onderwerpen via 4 kernopdrachten • Authenticiteit: • geen doordruk van andere streekstrategieën • een authentiek onderzoek via colloquiumaanpak en multidisciplinaire aanpak • Implementatie: • resultaatgericht: moet gerealiseerd worden door procesaanpak, maatschappelijk draagvlak en het uitvoeren van een ‘actieplan’