KAMU MALİ YÖNETİM SİSTEMİMİZDE DIŞ DENETİM VE YENİ SAYIŞTAY KANUNU

1. KAMU MALİ YÖNETİM SİSTEMİMİZDE DIŞ DENETİMVE YENİ SAYIŞTAY KANUNU BAYRAM BARUN SAYIŞTAY DENETÇİSİ 15 ARALIK 2011

2. Mevlana derki; Elle ayağa kılavuzluk eden gözdür. Basılacak tutulacak yeri de o görür, Basılmayacak tutulmayacak yeri de o ! Kör pisliklerden çekinmez. Çekinmenin asıl vesilesi gözdür. 9.9.2014 2

3. Gören göz gerçekten görür ise; Sistemin vazgeçilmez bir unsuru olur Etkin olur Faydalı olur 9.9.2014 3

4. Gerçekten gören göz olursa; Daha hesap verebilir ve saydam bir mali yönetim oluşur Kaynaklar daha etkin kullanılır Hata, yolsuzluk ve sahtecilik riski azalır Yönetime değer katar Halkın beklentileri karşılanır 9.9.2014 4

5. Yaşanan ekonomik krizler sonrasında bütün ülkelerin ortak gündem maddeleri; Kaynak kullanım etkinliğinin artırılması Vatandaşa sunulan hizmet kalitesinin yükseltilmesi Kamuda saydamlığın sağlanması Hesap verme sorumluluğu sisteminin etkin bir biçimde işletilmesi Etkin denetim mekanizmalarının kurulması gibi hususlar olmuştur. 9.9.2014 5

6. Hesap Verme Sorumluluğu • Siyasi hesap verme sorumluluğu • Vatandaşa hesap verme • Meclisin bilgi edinme ve denetim yolları • Bütçe hakkı (Bütçe ve Kesin hesap) • Sayıştay raporları yoluyla yürütmenin denetimi • Yönetsel hesap verme sorumluluğu • Mali hesap verme sorumluluğu • Performans hesap verme sorumluluğu

7. Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Beyannamesi Madde XIV.- Tüm yurttaşların bizzat ya da temsilcileri aracılığı ile verginin gerekliliğini belirlemeğe, vergilemeyi serbestçe kabul etmeye, vergi gelirlerinin kullanılmasını gözlemeye ve verginin miktarını, matrahını, tahakkuk biçim ve süresini belirlemeye hakkı vardır. Madde XV.- Toplum, her kamu görevlisinden, göreviyle ilgili hesap sorma hakkını haizdir.

8. AB Uygulamalarına Uyumlu KMYK • Bütçe kapsamının genişlemesi • Hesap verilebilirlik ve mali saydamlık • Stratejik planlama • Performans esaslı ve çok yıllı bütçeleme • Tahakkuk esaslı muhasebe • İç kontrol • Dış denetim

9. KMYK ya Göre Dış Denetim • Sayıştayın denetim alanı genişlemiştir • Sayıştay tarafından TBMM adına yapılır • Uluslararası genel kabul görmüş denetim standartlarına uygun gerçekleştirilir • Düzenlilik ve performans denetimi şeklinde iki türü vardır • Denetim sonuçları düzenli olarak parlamentoya raporlanmalıdır

10. Dış Denetim • Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, • yönetimin malî faaliyet, karar ve işlemlerinin kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine raporlanmasıdır.

11. Dış Denetim Genel kabul görmüş uluslararası denetim standartlarına uygun olarak; • Kamu idaresi hesapları ve bunlara ilişkin belgeler esas alınarak, malî tabloların güvenilirliği ve doğruluğuna ilişkin malî denetim • Kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin malî işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti • Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli olarak kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi, faaliyet sonuçlarının ölçülmesi ve performans bakımından değerlendirilmesi suretiyle gerçekleştirilir.

12. Değişen denetim anlayışı Uygunluğun tespitinden performansın değerlendirilmesine yöneliş Keyfi uygulama yerine standartlar Rakip görmektense paydaş olmak Yargılamak sorgulamak yerine değer katmak Girdi ve çıktılara değil sonuçlara ve etkilere odaklanmak Hesap verebilirliğin ve saydamlığın yerleşmesine ve gelişmesine katkı sağlayarak iyi yönetişimi desteklemek Verimli etkin ve ekonomik yönetim uygulamalarını teşvik etmek 9.9.2014 12

13. Dış Denetime İlişkin Uluslararası Düzenlemeler • Lima Deklarasyonu • INTOSAI Denetim Standartları • INTOSAI Denetim Standartlarına İlişkin Avrupa Uygulama Rehberleri • Avrupa Birliğine Aday Ülke Sayıştaylarına İlişkin Tavsiyeler • OECD-SIGMA’NIN Yüksek Denetim Kurumları Kıyaslama Listesi

14. Dış(Yüksek) Denetim Kurumu Sayıştaylar • Sayıştaylar, kamu kaynaklarının vatandaş yararına kullanımını sağlamak için parlamentolar adına denetim yapmak üzere kurulmuşlardır. • İki tür Sayıştay örgütlenmesi mevcuttur. • Ofis Tipi Sayıştaylar (Anglo- Sakson) • Yargı Tipi Sayıştaylar (Kıta Avrupası/Fransız Modeli)

15. Türk Sayıştay’ı(Eski durum) • 1862’de kuruldu • Anayasal bir kurumdur • Yargı modeli (Fransız uygulaması) kabul edilmiştir • İşlem tabanlı denetim üzerine odaklanır • Denetim sonuçları ağırlıklı olarak yargılama süreci içerisinde değerlendirilir • Hazırlanan performans denetim raporları sınırlı sayıda da olsa TBMM ye sunulur • Meclise Bütçe Kesin Hesabı ile ilgili Genel Uygunluk Bildirimi sunmakla yükümlüdür

16. Sayıştayın Görevleri • Denetim Görevi • Yargılama Görevi

17. Sayıştayın Görevleri • Denetim Görevi Denetim görevi asıl olarak TBMM adına yapılır. Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri Sosyal güvenlik kurumları Mahalli idareler (Bağlı idareler ve BİT’ler) KİT’ler Kanunlarla Sayıştay denetimi öngörülen diğer idareler Her türlü kamu kaynağı kullanımı ve tarnsferi Sayıştay tarafından denetlenir.

18. Sayıştayın Görevleri • Yargılama Görevi Sayıştayın yargılama görevi sorumluların hesap ve işlemlerinin yasal düzenlemelere uygun olup olmadığına karar verilmesi şeklinde gerçekleşir. Sayıştay’da denetçiler tarafından hazırlanan sorgular bunlara yapılan savunmalar yargılama dairelerinde yargı işlemine konu olur. Temyiz, yargılamanın iadesi ve karar düzeltilmesi gibi kanun yolları vardır. Sayıştayın yargı kararları Anayasa hükmü uyarınca kesindir.

19. AB ile Uyumlu Yeni Sayıştay Kanunu • INTOSAI Denetim Standartlarına ve AB uygulamalarına uyumlu • Anayasa ve KMYK düzenlemelerine paralel • 3 Aralık 2010 tarihinde kabul edildi.(19/12/2010 tarihli RG)

20. Denetim Türleri • Düzenlilik Denetimi • Uygunluk Denetimi • Mali Denetim • Performans Denetimi • Kaynakların etkili ekonomik ve verimli kullanılmasının değerlendirilmesi

21. Mali Denetim Mali tabloların şekil ve içerik açısından mali raporlama sistemine uygunluğu, Mali tablolarda yer alan rakamların kuruma ilişkin tüm işlemleri içerecek şekilde doğru ve güvenilir olduğu, Kuruma tahsis edilen kamu kaynaklarının yasama organınca öngörülen amaçlara ve hizmetlere harcandığı, Hesap ve işlemlerinin kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun olarak yapıldığı

22. Mali Denetimin Amacı Mali tabloların denetlenen kurumun mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir bir biçimde gösterip göstermediği konusunda denetim görüşü oluşturmak için mali tabloların bir bütün olarak, hata veya yolsuzluk nedeniyle önemli hata içermediğine ilişkin makul güvence elde etmek Bir kurumun mali tablolarına ilişkin güvence temel olarak iki yolla elde edilir: İç kontrollerden (kontrol güvencesi) Hesap ve işlemlerin incelenmesinden (maddi doğruluk güvencesi)

23. Performans Denetimi Hesap verme sorumluluğu çerçevesinde idarelerce belirlenen hedef ve göstergeler ile ilgili olarak faaliyet sonuçlarının ölçülmesi Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılıp kullanılmadığının değerlendirilmesi

24. Performans Denetimi Stratejik plan Performans programı Performans esaslı bütçe Bütçe uygulamaları Faaliyet raporları Sayıştay değerlendirmesi

25. PERFORMANS PROGRAMI STRATEJİK PLANLAR FAALİYET RAPORLARI YILLIK HEDEFLERİN VE GÖSTERGELERİNİN BELİRLENMESİ, MALİYETLENDİRME HEDEFLERE VE GÖSTERGELERE İLİŞKİN SONUÇLAR UZUN VE ORTA VADELİ HEDEFLERİN BELİRLENMESİ 5 Yıllık 1 Yıllık (Uygulama Sonuçları) 1 Yıllık (Uygulama)

26. Stratejik Yönetim Sistemi Faaliyet / Proje Performans Hedefi 1.1.1 Maliyet Harcama Birimi A Faaliyet / Proje Performans Hedefi 1.1.2 Stratejik Hedef 1.1 Performans Hedefi 1.2.1 Faaliyet / Proje Harcama Birimi B Maliyet Performans Hedefi 1.2.2 Faaliyet / Proje BÜTÇE Stratejik Amaç 1 Performans Hedefi 2.1.1 Faaliyet / Proje Harcama Birimi A Maliyet Performans Hedefi 2.1.2 Faaliyet / Proje Stratejik Hedef 1.2 Performans Hedefi 2.2.1 Faaliyet / Proje Harcama Birimi B Maliyet Performans Hedefi 2.2.2 Faaliyet / Proje Stratejik Plan Performans Programı Bütçe

27. Kurumsal Düzeyde Mali Yönetim Modeli 27

28. Sayıştayın Hazırlayacağı Raporlar • Genel Uygunluk Bildirimi • Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu Mali Denetim Raporu Performans Denetim Raporu • Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu • Mali İstatistikleri Değerlendirme Raporu • KİT raporları • Diğer raporlar

29. Yeni Sayıştay Kanunu İşlem tabanlı yerine sistem tabanlı bir denetim Esas olarak Parlamentoya rapor sunmayı benimseyen bir yapı Cezalandırmayı değil yol göstermeyi hedeflemek İyi uygulamaları teşvik etmek ve raporlamak Kamu idarelerinin performansını değerlendirmek İdarelerle arasına engller değil köprüler kurmak Kamuda hesap verebilirliği ve saydamlığı teşvik etmek Planlama,uygulama, koordine etme ve denetlemeden oluşan döngüsel bütünün ayrık değil yapışık bir parçası olduğu bilinci Kapalı değil saydam bir kurum olmak sivil toplum ve kamu idareleri ile sürekli diyalog kurmak

30. Yeni Sayıştay Kanununda Kamu idarelerine Düşen Görev Sadece girdilere değil çıktılara sonuçlara ve etkilere odaklanmak Harcanan her bir kuruşun vatandaşın parası olduğunu unutmamak Hesap vermek ve saydam olmak Amaçların ve hedeflerin bireysel-kurumsal değil toplumsal olduğunu bilmek Etkin bir iç kontrol sistemi kurmak ve bunu geliştirerek çalıştırmak Sadece mali hedefleri değil performans hedeflerini benimsemek Kaynakları etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde etmek ve kullanmak Kamuoyu, Parlamento ve Sayıştayla sürekli diyalog kurmak Bütün mali işlemleri muhasebeleştirilmek ve raporlamak Faaliyet karar ve her türlü işlemi stratejik amaç ve hedeflerle uyum içinde yürütmek

31. Sayıştay’dan Beklentiler • Tüm kamu fonları, kaynakları ve faaliyetlerini denetlemesi ve denetim sonuçlarını raporlaması • Sayıştay denetiminin düzenlilik ve performans denetimlerini içermesi • İşlevsel ve kurumsal açıdan bağımsız olması • Sayıştayın raporları ve yıllık faaliyet raporlarının zamanında ve gerekli özenle hazırlanması ve hiçbir sınırlamaya tabi olmadan açıklanması • Denetlenen kurumlarda yüksek nitelikli ve etkin iç kontrol sistemlerinin geliştirilmesi üzerine yoğunlaşması

32. Sayıştay’dan Beklentiler • Hazırlayacağı raporların Parlamentoda etkin bir şekilde değerlendirilmesi • Sayıştayın uluslararası genel kabul görmüş uluslararası genel kabul görmüş denetim standartlarını benimsemesi ve hayata geçirmesi • Sayıştayın görev ve yetkilerini etkin bir biçimde yerine getirebilmek için iyi bir organizasyon yapısına sahip olması • Etkin denetim için personelin yeterli, becerikli ve sorumluluklarının bilincinde olmasını sağlaması

33. İstikrarlı Yönetimde Sayıştayın Rolü • Sayıştayların temel işlevi kamusal hesap verme sorumluluğunun yerleştirilmesi ve geliştirilmesine katkı sağlamak • Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun kullanılması konusunda denetim ve rehberlik yapmak

34. İstikrarlı Yönetimde Sayıştayın Rolü Düzenlilik denetimi ile; Kamu idarelerinin gelir, gider, mal ile diğer hesap ve işlemlerinin hukuka uygunluğu tespit edilir Kamu idarelerinin mali rapor ve tabloları değerlendirilerek bunların doğruluğu ve güvenilirliği hakkında görüş bildirilir Kamu idarelerinin mali karar ve işlemleri ile program ve faaliyetlerinin hukuka uygunluğu incelenir Mali yönetim ve iç kontrol sistemleri değerlendirilir

35. İstikrarlı Yönetimde Sayıştayın Rolü Performans denetimi ile; İdarelerce belirlenen hedefler ve uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi, Kamu idarelerinin kaynaklarını ekonomik ve verimli kullanımı ile faaliyetlerin kurum hedeflerine ulaşmadaki etkinliğinin değerlendirilmesi

36. Sayıştay Yargılaması ANAYASA Hak arama hürriyeti MADDE 36- (Değişik: 3/10/2001-4709/14 md.) Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.

37. Sayıştay Yargılaması İNSAN HAKLARI VE TEMEL ÖZGÜRLÜKLERİNİN KORUNMASINAİLİŞKİN SÖZLEŞME(AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ) Madde 6Adil yargılanma hakkı 1.Herkes, gerek medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, gerek cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini istemek hakkına sahiptir. 2. Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar suçsuz sayılır.

38. Sayıştay Yargılaması İNSAN HAKLARI VE TEMEL ÖZGÜRLÜKLERİNİN KORUNMASINAİLİŞKİN SÖZLEŞME(AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ) Madde 6Adil yargılanma hakkı 3. Her sanık en azından aşağıdaki haklara sahiptir:     a) Kendisine yöneltilen suçlamanın niteliği ve nedeninden en kısa zamanda, anladığı bir dille ve ayrıntılı olarak haberdar edilmek;     b) Savunmasını hazırlamak için gerekli zamana ve kolaylıklara sahip olmak;     c) Kendi kendini savunmak veya kendi seçeceği bir savunmacının yardımından yararlanmak ve eğer savunmacı tutmak için mali olanaklardan yoksun bulunuyor ve adaletin selameti gerektiriyorsa, mahkemece görevlendirilecek bir avukatın para ödemeksizin yardımından yararlanabilmek;     d) İddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında çağırılmasının ve dinlenmesinin sağlanmasını istemek;

39. Sayıştay Yargılaması Hukuki dinlenilme hakkı (6100 sy.HMK- 1 Ekim 2011) MADDE 27- (1) Davanın tarafları, müdahiller ve yargılamanın diğer ilgilileri, kendi hakları ile bağlantılı olarak hukuki dinlenilme hakkına sahiptirler. (2) Bu hak; a) Yargılama ile ilgili olarak bilgi sahibi olunmasını, b) Açıklama ve ispat hakkını, c) Mahkemenin, açıklamaları dikkate alarak değerlendirmesini ve kararların somut ve açık olarak gerekçelendirilmesini, içerir. .

40. Mevlana ne diyordu; Gözümüz görmeli 9.9.2014 40

41. Teşekkürler bayrambarun@sayistay.gov.tr