KÜRESEL KRİZ ve ‘Küresel kent’ İSTANBUL’a Etkileri

1. KÜRESEL KRİZ ve‘Küresel kent’ İSTANBUL’a Etkileri MUSTAFA SÖNMEZ mustafasnmz@hotmail.com Ekim 2009

2. DÜNYA EKONOMİSİNDE KRİZLER 1980 SONRASI SIKLAŞTI

3. FİNANS KAPİTALİN YARATTIĞI BALONLAŞMA KRİZİ GETİRDİ

4. İYİLEŞME ÇİN VE HİNDİSTAN’DA HIZLI, ABD’DA YAVAŞ Gelişmiş ekonomilerde 2009’da yaşanan%3.5 düzeyindeki küçülmenin ardından, 2010’da büyümenin %1.25 civarında olması bekleniyor.Gelişmekte olan ekonomilerde 2009’da %1.75 düzeyinde olan GSYİH artışının, 2010yılında % 5’e yaklaşması bekleniyor.

5. DÜNYA EKONOMİSİNİN 2009’DA YÜZDE 1,1 KÜÇÜLDÜKTEN SONRA 2010’DA YÜZDE 3,1 BÜYÜMESİ BEKLENİYOR • Derin bir küresel durgunluğun ardından, geniş kapsamlı kamu müdahaleleriyle talebin desteklenmesi ve finans piyasalarındaki belirsizliğin ve sistemik riskin düşürülmesi sayesinde, ekonomik büyüme yeniden başladı. Finans sistemlerinin halen hasarlı durumda olması, kamu desteğinin kademeli olarak kesilmek zorunda olması ve varlık fiyatlarının şiştiği ekonomilerde yaşayan bireylerin yüksek işsizlikle mücadele edebilmek için tasarrufa ağırlık verecek olması gibi nedenlerle, düzelme sürecinin yavaş olması bekleniyor.

6. AVRUPA’NIN YÜKSELEN EKONOMİLERİ KRİZDEN DERİN YARA ALDI. Türkiye, bölgenin krizden en çok etkilenen ülkeleri arasında

7. TÜRKİYE 3 ÇEYREKTİR KÜÇÜLME YAŞIYOR- Türkiye, 2002-2007 döneminde sürekli büyüme süreçleri yaşadıktan sonra 2008’in son çeyreğinden itibaren küçülmeye başladı.

8. İhracatta derin azalma Krizin Türkiye’nin önemli ihracat pazarları olan ülkelerin ekonomilerinde yol açtığı daralma, Türkiye’nin ihracatını da adeta vurdu. Kriz öncesinde aylık 11-12,8 milyar dolar aralığında seyreden ihracat Eylül 2009 ayıyla birlikte hızla azalmaya başladı. • Ocak-Ağustos 2009 döneminde Türkiye’nin toplam ihracatı geçen yılın ayı dönemine göre yüzde 30,1 oranında azalarak 64,6 milyar dolara kadar geriledi. Oysa Türkiye 2008 yılının aynı döneminde 92,4 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmişti.

9. SANAYİ ÜRETİMİ VE KAPASİTE KULLANIMI UMUT VERMİYOR

10. KRİZLE BİRLİKTE İŞSİZLİK EN BÜYÜK SORUNLARDAN BİRİ DURUMUNA GELDİ

11. KÜRESEL KRİZ, KÜRESEL KENT YA DA ADAYLARINI ÖNCELİKLE ETKİLİYOR.

12. İSTANBUL, 1994 VE 2001 KRİZLERİNDE YÜZDE 10 KÜÇÜLDÜ

13. 2002-2007 Büyüme Döneminde İstanbul, toplam yatırımlardan yüzde 25 pay almıştı.

14. 2008 KRİZİ İSTANBUL’DA DA REEL SEKTÖRÜ VURDU • İstanbul’da kriz, önceki yıllardan farklı olarak reel sektörden başladı ve reel sektörü vurdu. • Tekstil-konfeksiyon,deri sanayii ve inşaat ilk krize giren sektörler oldu.. • Gayrimenkul rantına dönük sektörler ciddi bir daralmanın eşiğinde

15. KRİZDEN, DÜNYA EKONOMİSİ İLE SANAYİ ÜSTÜNDEN EKLEMLENMİŞ İLLER DAHA ÇOK HASAR GÖRÜRKEN TURİZM BÖLGELERİ DAHA AZ HASAR ALDI Türkiye’deki İllerin Gelişmişlik Sıralaması (2000 Yılı)

16. KÜRESEL KRİZ, İSTANBUL VE SANAYİYİ AKTARDIĞI İLLERDE YOĞUN BİÇİMDE YAŞANIYOR • 1980 sonrasında sanayisini büyük kentin çeperlerine, çevre illerine taşıyan İstanbul, bu çevre illerdeki sanayi işyerlerinde yaşanan krizi , İstanbul’dan yönetmeye çalışıyor.

17. KAYITLI İŞÇİLERDE PAYI YÜZDE 30 OLAN İSTANBUL’DA 152 BİN İSTİHDAM KAYBI

18. İstanbul’da 1 kişi çalışıyor, 2 kişiyi geçindiriyor.

19. İSTANBUL’DA ÜCRETLİLER YÜZDE 81İstanbul tam bir ücretli metropolü. İşi olan nüfusun yüzde 81’i ücretli. Ücretlilik oranı Türkiye genelinde yüzde 62. İstanbul’da 320 bine yakın kaçak çalıştırılan işçi var.

20. İSTANBUL’DA NÜFUSUN YÜZDE 40’I HALA SANAYİDE-İstanbul, sanayiyi çevre illere aktarmış görünse bile, istihdamın yüzde 40’ı hala sanayide. Bu oran Türkiye genelinde yüzde 27.

21. İSTANBUL’DA GERÇEK İŞSİZLİK,2008 İÇİN YÜZDE 13,4İstanbul’da 493 bin resmi işsizin yanında sayılmayan 115 bin işsiz ile birlikte 2008 işsiz sayısı 608 bin. Türkiye işsizlerinin yüzde 14’ü İstanbul’da • İstanbul, Türkiye istihdamında yüzde 20’ye yakın bir paya sahip. İşgücüne katılma oranı, yüzde 46,5 ve Türkiye ortalaması dolayında. • 15 yaşın üstündeki 9,5 milyon nüfusun 5 milyona yakını işgücüne katılmıyor.

22. TÜRKİYE İHRACATINDAKİ PAYI YÜZDE 55 OLAN İSTANBUL’DA, YÜZDE 30 GERİLEME

23. İTHALATTAKİ PAYI YÜZDE 55 OLAN İSTANBUL’DA YÜZDE 40 GERİLEME

24. İSTANBUL’DA YATIRIMLAR YÜZDE 65 DÜŞTÜ, İSTANBUL’UN PAYI YÜZDE 13’E GERİLEDİ

25. KRİZDE İSTANBUL’DA KAMU GELİRİ YÜZDE 0,5, HARCAMALAR YÜZDE 14 ARTTI

26. İSTANBUL’DA EMNİYET HARCAMALARI, SAĞLIK HARCAMALARININ ÖNÜNDE

27. NÜFUS BASKISI ALTINDAKİ İSTANBUL’UN KAMU ALTYAPI YATIRIMLARI AKSAYACAK

28. İSTANBUL’DA YOĞUNLAŞAN FİNANS SEKTÖRÜ KRİZDEN KARLI ÇIKTI VE BANKA KARLARINDA YÜZDE 40 ARTIŞ YAŞANDI

29. DIŞ PAZARLA İLİŞKİLİ GELİŞMELER • Dış talepteki azalma ile birlikte ihracatta, ve ona bağlı olarak ithalatta, toplamda dış ticarette daralma, • Talep iyileşmesinde gecikmenin sanayide yaratacağı tahribat, • İstanbul turizminde tempo kaybı eğilimi, • Transit trafikte azalma eğilimi, • Gemi inşa, lojistik gibi sektörlerde yavaşlama

30. İÇ TALEPLE İLGİLİ GELİŞMELER • Sanayi üretiminde gerileme, • İnşaatta gerileme, • Gayrimenkul sektöründe durgunluk, • Ticarette durgunluk, • Hizmetler(Finans dışı sektörlerde, reklam-medya sektörlerinde daralma), • Kamu-belediye yatırımlarında durgunluk

31. İŞGÜCÜ-İSTİHDAM-İŞSİZLİĞE ETKİLER • İstihdamda daralma, • İşsizlikte artış, • Kaçak (kayıtdışı çalışmada, yabancı kaçak işgücü rekabeti) • Krizin beyaz yakalılara da bulaşması, • KOBİ’lerde daralma ve mülksüzleşme

32. İÇ VE DIŞ GÖÇE ETKİLER • İstanbul’a iç göçte yavaşlama(?) • İstanbul’dan geriye göç eğilimi, • İstanbul’a Batı’dan Türk kalifiye işgücü göçü, • İstanbul’a dışarıdan yabancı vasıflı-vasıfsız işgücü göçü..

33. SOSYAL-SİYASAL EĞİLİMLER • “Varoş”larda artan yoksullaşma • Kamu-belediye yatırımlarında gecikme, • 2B arazi satışları ve İstanbul gayrimenkullerinde özelleştirmeyi hızlandırma, • Daha otoriter, daha muhafazakar bir yönetim biçimi

34. KÜRESEL KENT İDDİASI, KRİZİN ÖMRÜNE BAĞLI • 2010’da Avrupa Kültür başkenti etkinlikleri kriz koşullarında gerçekleşecek. • İstanbul’un küresel kent, FİNANSAL MERKEZ olma iddiası, küreselleşmenin yaralarını sarmasına bağlı. Küreselleşmenin akibeti de, Merkez’deki iyileşmeye bağlı.. • Bu iyileşme geciktikçe, çevre ülke olarak Türkiye nereye seyreder, İstanbul’un yeri ve misyonu ne olur?