ABC ochrony konsumenta w Unii Europejskiej: Czyje prawo? Czyj sąd?

1. ABC ochrony konsumenta w Unii Europejskiej: Czyje prawo? Czyj sąd? – Problematyka kolizyjno-prawna i jurysdykcyjna w transgranicznych sporach obrotu konsumenckiego (możliwość otrzymania certyfikatu uczestnictwa w wykładzie) Piotr Stańczak Koordynator ds. ADR Europejskie Centrum Konsumenckie Polska Warszawa, 4 kwietnia 2007 r. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

2. Plan prezentacji • Przykłady spraw konsumenckich, w których występuje problem właściwości prawa i/lub jurysdykcji sądowej, • Regulacje prawa wspólnotowego, • Umowy konsumenckie na tle Konwencji Rzymskiej, • Umowy konsumenckie na tle Rozporządzenia Bruksela - I, Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

3. Przykłady spraw konsumenckich • Skorzystanie z prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość ze sprzedawcą internetowym • Dochodzenie odszkodowania z tytułu zgubionego bagażu w trakcie lotu obsługiwanego przez irlandzkie linie lotnicze, • Spór konsumenta z przedsiębiorcą timesharingowym na tle wynajmu domów wakacyjnych położenie nieruchomość • Zakup wadliwego telewizora plazmowego Niemczech – termin rozpatrzenia reklamacji Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

4. Akty prawa wspólnotowego • Konwencja 80/934/EWG z dnia 19 czerwca 1980 roku o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (Konwencja Rzymska), • Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych – Bruksela-I, • Dyrektywy konsumenckie: • Dyrektywa 84/450/WE dot. nieuczciwej reklamy, • Dyrektywa 93/13/WE dot. klauzul abuzywnych, • Dyrektywa 90/314/WE dot. pakietów usług turystycznych, • Dyrektywa 94/47/WE dot. korzystania z nieruchomości w systemie podziału czasu, • Dyrektywa 97/7/WE dot. sprzedaży na odległość, • Dyrektywa 99/44/WE dot. sprzedaży konsumenckiej Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

5. Umowy konsumenckie na tle Konwencji Rzymskiej(1) Art. 3: Zasada wolności wyboru • Strony umowy mogą swobodnie wybrać prawo właściwe dla ich umowy, • mogą wybrać jakiekolwiek przepisy prawne, nawet jeżeli nie wykazują one żadnego związku z przedmiotem zawartej umowy, • mogą również w dowolnym momencie dokonać zmiany swojego pierwotnego wyboru. • Prawo właściwe w razie braku wyboru prawa Art. 4: Prawo właściwe w razie braku wyboru prawa • Jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla umowy umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje ona najściślejszy związek. • domniemywa się, że umowa wykazuje najściślejszy związek z tym państwem, w którym strona, na której spoczywa obowiązek spełnienia świadczenia ma miejsce zwykłego pobytu lub w przypadku spółki, stowarzyszenia lub osoby prawnej, siedzibę zarządu. • Jeżeli umowa została zawarta w ramach działalności zawodowej lub gospodarczej strony świadczącej, domniemywa się, że umowa wykazuje najściślejszy związek z państwem, w którym znajduje się jej główne przedsiębiorstwo, lub – w przypadku gdy świadczenie ma być spełnione przez inne przedsiębiorstwo niż główne - z państwem, w którym znajduje się to inne przedsiębiorstwo. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

6. Umowy konsumenckie na tle Konwencji Rzymskiej(2) • Umowa konsumencka - przedmiotem jest dostarczenie rzeczy ruchomych lub świadczenie usług na rzecz osoby, w celu, który nie może być uznany za związany z jej działalnością zawodową lub gospodarczą, jak również umów dotyczących finansowania takiej działalności. • wybór prawa właściwego przez strony nie może prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przysługującej mu na podstawie przepisów bezwzględnie obowiązujących w państwie, w którym ma on miejsce zwykłego pobytu, • jeżeli w państwie tym zawarcie umowy zostało poprzedzone specjalnie uczynioną propozycją lub reklamą i konsument dokonał czynności, które w tym państwie są niezbędne do zawarcia umowy, albo • jeżeli kontrahent konsumenta lub przedstawiciel kontrahenta otrzymał w tym państwie zamówienie konsumenta, albo • jeżeli umowa dotyczy sprzedaży towarów, a konsument wyjechał z tego państwa za granicę i tam złożył zamówienie, o ile wyjazd konsumenta został zorganizowany przez kontrahenta w celu nakłonienia konsumenta do zawarcia umowy. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

7. Umowy konsumenckie na tle Konwencji Rzymskiej(3) Artykuł 5: Zasada domicylu. • Do umów konsumenckich stosuje się prawo państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu. • Zasady nie stosuje się do: • umów przewozu; • umów o świadczenie usług, jeżeli usługi należne konsumentowi muszą być świadczone wyłącznie w innym państwie niż państwo, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu. • Zasada domicylu ma zastosowanie do umów o pakiet usług turystycznych (kombinacja świadczenia przewozowego i zakwaterowania za wspólną cenę). Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

8. Umowy konsumenckie na tle Rozporządzenia Bruksela-I(1) • Preambuła 13: W sprawach dotyczących ubezpieczenia, umów zawartych pomiędzy konsumentami i z zakresu prawa pracy strona słabsza powinna być chroniona przez przepisy jurysdykcyjne dla niej bardziej korzystne niż przepisy ogólne. • Artykuł 15:umowa konsumencka – zawierana przez osobę, w celu, który nie może być uważany za działalność zawodową lub gospodarczą tej osoby, zwłaszcza: • jeżeli chodzi o umowę sprzedaży na raty rzeczy ruchomych; lub • jeżeli chodzi o umowę pożyczki spłacanej ratami lub inną umowę kredytową, która przeznaczona jest do finansowania kupna rzeczy tego rodzaju; lub • we wszystkich innych przypadkach, gdy przedsiębiorca prowadzi działalność w Państwie miejsca domicylu konsumenta lub do tego Państwa kieruje działalność. • Jeżeli przedsiębiorca nie ma miejsca zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego, ale posiada filię, agencję lub inny oddział w Państwie Członkowskim będzie traktowany w sporach dotyczących ich działalności, tak jak gdyby miał miejsce zamieszkania na terytorium tego Państwa. • Wyłączenie umów przewozu, z wyjątkiem umów o pakiet usług turystycznych. • przedmiotem jest dostarczenie rzeczy ruchomych lub świadczenie usług na rzecz osoby, w celu, który nie może być uznany za związany z jej działalnością zawodową lub gospodarczą, jak również umów dotyczących finansowania takiej działalności. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

9. Umowy konsumenckie na tle Rozporządzenia Bruksela-I(2) Artykuł 16: • Konsument aktywny ma przywilej jurysdykcyjny: może wytoczyć powództwo przeciwko przedsiębiorcy: • przed sądy Państwa Członkowskiego, na którego terytorium kontrahent ma miejsce zamieszkania/siedziby, albo • przed sąd miejsca, w którym konsument ma miejsce zamieszkania, albo • Przed sąd siedziby filii przedsiębiorcy (na podst. art. 15 – znaczenie dla e-commerce) • Konsument pasywny: wyłączna właściwość miejsca zamieszkania konsumenta. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

10. Umowy konsumenckie na tle Rozporządzenia Bruksela-I(3) Artykuł 17: Postanowienia umowne co do jurysdykcji • Postanowienia Rozporządzenia maja charakter bezwzględnie obowiązujący, a odstępstwa są możliwe tylko w przypadkach: • jeżeli umowa została zawarta po powstaniu sporu (zatem nie można jej ująć w uprzednio sformułowanym wzorcu), lub • jeżeli przyznaje ona konsumentowi dodatkowe uprawnienie do wytaczania powództwa przed sądy, lub • jeżeli została ona zawarta między konsumentem a jego kontrahentem, którzy w chwili zawarcia umowy mają miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w tym samym Państwie Członkowskim. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

11. Podsumowanie • Czy system stwarza dostateczną i kompletną ochronę dla konsumentów? • Czy system upraszcza obrót konsumencki? • Ewolucja systemu prawnego UE Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

12. Dziękuję Europejskiego Centrum Konsumenckiego Polska pstanczak@konsument.gov.pl info@konsument.gov.pl www.konsument.gov.pl Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów