JESTEM KOBIETĄ

1. JESTEM KOBIETĄ WARSZTATY SOS POLONIA, SOUTHAMPTON 6 maja 2014

3. CO TO JEST CYTOLOGIA (ang. cervical screening; smear test) • - test sprawdzający stan zdrowia szyjki macicy (dolnej części macicy), prowadzący do wykrycia zmian komórkowych; • - profilaktyczne badania cytologiczne w znacznej mierze redukują zagrożenia rozwijania się raka szyjki macicy; • - u 1 na 20 badanych kobiet wykrywane są zmiany w komórkach, które mogą być spowodowane różnymi czynnikami (infekcje, wirusy), większość z tych zmian nie prowadzi do raka szyjki macicy;

4. BADANIA NAUKOWE - FAKTY • - w Wielkiej Brytanii około 900 kobiet rocznie umiera na raka szyjki macicy, w Polsce dwa razy więcej 1.800 (w większości tych przypadków kobiety nie badały się regularnie); • - w znacznej większości przypadków zachorowań można było im zapobiec poprzez odpowiednią profilaktykę i leczenie; zmiany komórkowe prowadzące ostatecznie do raka szyjki macicy wykryte we wczesnym stadium są wyleczalne w 75% (należy pamiętać że raka szyjki macicy powoduje kilka czynników); • - nie poddawanie się badaniu cytologicznemu jest więc jednym z największych czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy;

5. CZYNNIKI ZWIĘKSZONEGO RYZYKA ZACHOROWAŃ • - palenie papierosów; niewłaściwa dieta, brak witaminy C • - rozpoczęcie inicjacji seksualnych w bardzo młodym wieku; • - liczni partnerzy seksualni lub partner seksualny, który miał licznych partnerów seksualnych • - stosowanie środków immunosupresyjnych (np. po przeszczepie organów, implanty piersi); • - słaby system obronny organizmu; • - inne infekcje seksualne (np. chlamydia, wirus opryszczki HSV-2); • wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych;

6. PROGRAM NHS (NHS Cancer Screening Programme) • - bezpłatny • - obejmujący wszystkie kobiety pomiędzy 25 a 64 rokiem życia (automatyczne otrzymywanie zaproszeń; ważne jest aby na liście lekarza pierwszego kontaktu GP zawsze znajdował się poprawny, aktualny adres pacjentki) • - kobiety w przedziale wieku 25 – 49 lat otrzymują zaproszenie na badania raz na 3 lata; kobiety w wieku 50-64 – raz na 5 lat; • - kobiety przechodzące menopauzę również powinny poddawać się badaniu; • - kobiety po 65 roku życia, kobiety nie współżyjące seksualnie od długiego czasu, po zabiegu hysterokomii (usunięcia macicy) u których szyjka nie została usunięta - powinny również być pod stałą opieką lekarza i w razie wskazań wykonywać badania cytologiczne;

7. O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ PODDAJĄC SIĘ BADANIU CYTOLOGICZNEMU • - test, tak jak każdy inny, nie zawsze jest w 100% perfekcyjny, nawet jeśli wyszedł pozytywnie, a pojawiają się niepokojące symptomy (krwawienie po seksie, między miesiączkami, różnego rodzaju wydzieliny) – trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza; • - występowanie czynników zaburzających prawidłowy odczyt testu (błąd ludzki; komórki w których zaczynają się zmiany wciąż wyglądają bardzo podobnie do komórek zdrowych; infekcja; niewłaściwy okres badania/ delikatne krwawienie – zanieczyszczenie próbki);

8. WYNIKI TESTU/ POLSKA – klasyfikacja wg Papanicolau • I stopień oznacza rozmaz prawidłowy; • II stopień świadczy najczęściej o obecności stanu zapalnego, nie budzi podejrzeń o charakter nowotworowy, ale wymaga leczenia przeciwzapalnego; • stopień IIIa oznacza już obecność podejrzanych komórek i po leczeniu przeciwzapalnym wymaga kontrolnego badania cytologicznego; • stopnie IIIb, IV i V świadczą o obecności komórek bardzo podejrzanych lub już typowo z cechami nowotworowymi i wymagają natychmiastowego rozszerzenia diagnostyki, w postaci pobrania z szyjki macicy wycinków do badania histopatologicznego pod kontrolą kolposkopii, które jest badaniem ostatecznie potwierdzającym lub wykluczającym istnienie stanu przedrakowego lub raka szyjki macicy.

9. WIELKA BRYTANIA - obowiązuje system Bethesda • NORMAL RESULT (wynik prawidowy, następne badanie za 3 lub 5 lat); • INADEQUATE (badanie wykonane nieodpowiednio, do powtórzenia); • ABNORMAL RESULT - DYSKARYOSIS (dysplazja - nie jest rakiem, jednak w niektórych przypadkach, nieleczona, w konsekwencji może po latach do niego prowadzić): - BORDERLINE CHANGES (zmiany na granicy dopuszczalności wyniku prawidłowego); jeśli nie występuje ryzyko infekcji HPV – kolejne badanie za 3 lub 5 lat) – duże prawdopodobieństwo samoistnego wyleczenia - MILD (LOW-GRADE) DYSKARYOSIS - CIN 1 (cervical intraepithelial neoplasia), śródnabłonkowe zmiany dysplastycznemałego stopnia - duże prawdopodobieństwo samoistnego wyleczenia; 1/3 komórek ze zmianami

10. SYSTEM BETHESDAcd. • ABNORMAL RESULT - DYSKARYOSIS cd.: - MODERATE DYSKARYOSIS CIN 2 – śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne dużego stopnia;wymaga leczenia, aby przywrócić komórki do zdrowia; 2/3 komórek ze zmianami - SEVERE (HIGH – GRADE) DYSKARYOSIS CIN 3 – śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne dużego stopnia, wymaga leczenia; wszystkie komórki posiadają zmiany - INVASIVE OR GLANDULAR NEOPLASIA, powstawanie nowotworu

11. DYSKARIOSIS (DYSPLAZJA) • - zmiany w komórkach szyjki macicy; • - w większości przypadków zmiany powracają do normalności naturalnie, samoistnie; • - czasami jednak stają się coraz gorsze i mogą nieleczone w przyszłości prowadzić do raka szyjki macicy • - po wykryciu tych zmian konieczne są dalsze badania (test na HPV, kolposkopia, biopsja, leczenie/ leki, zabiegi ginekologiczne tj. konizacja, łyżeczkowanie z kanału szyjki macicy)

12. HPV – HUMAN PAPILOMA VIRUS • - przenoszony drogą seksualną (nie chroni przed nim w 100 % prezerwatywa); • - nie ma żadnych symptomów, co oznacza że można go mieć przez wiele, wiele lat zupełnie o tym nie wiedząc; • - 100 typów wirusa, niektóre z nich prowadzą do zmian komórkowych; najniebezpieczniejsze typy wirusa to: 16 i 18 • - większość kobiet w pewnym momencie zetknęła się z infekcją wirusem, która nie wymagała jednak leczenia; • - nawet u kobiet, które zetknęły się z odmianą wirusa o wysokim ryzyku zagrożenia, tylko w części przypadków prowadził on do rozwoju raka; • - pamiętaj, że w walce z wirusem pomaga utrzymywania jak najlepszej odporności organizmu; obecnie też program szczepień dla dziewczyn przed rozpoczęciem współżycia seksualnego;

13. KOLPOSKOPIA I CO DALEJ? • - badanie polegające na oglądaniu zmian szyjki macicy pod mikroskopem, lekarz decyduje czy dalsze leczenie jest potrzebne; • - wycięcie próbki ze zmianami (biopsja) i badanie jej w laboratorium, ocena zmian; • - jeśli biopsja wykaże, że zmiany są minimalne, spowodowane tylko infekcją HPV, kolejne badanie cytologiczne za rok; • - jeśli lekarz przeprowadzający kolposkopię oceni zmiany jako znaczne (powierchnia i rodzaj zmian) zaleca odpowiednie leczenie (lekarstwa, wycinanie odcinków zmienionych, powtórzenia badań cytologicznych za 6 miesięcy, kolejna kolposkopia, odpowiednie zabiegi ginekologiczne);

14. DODATKOWE INFORMACJE • - przed każdym badaniem (cytologia, kolposkopia) pielęgniarka lub lekarz przeprowadzają z pacjentką wywiad (okres, antykoncepcja, niepokojące objawy), jest to okazja do dyskusji, uzyskania porady, możliwości leczenia ginekologicznego; • - bariera językowa (rozwiązaniem jest tłumacz profesjonalny lub bliska zaufana osoba); • - korzystanie z każdej możliwej okazji do badania (np. podczas pobytu w kraju rodzinnym);

15. LEPIEJ ZAPOBIEGAĆ NIŻ LECZYĆ • Prezentacja opracowana na podstawie: • Materiałów programu badań cytologicznychi kolposkopijnych NHS: www.cancerscreening.nhs.uk/cervical/ • Źródeł internetowych/ Wikipedia; fora; poradniki; • Autor: NS