MELK EN MELKPRODUCTEN

1. MELK EN MELKPRODUCTEN BELANGRIJK IN HET VOORKOMEN VAN BOTONTKALKING

2. DEEL 1 MELK EN MELKPRODUCTEN

3. Inhoud • Plaatsing van melk in de actieve voedingsdriehoek • Samenstelling van melk • Aanwezigheid van Ca in melk • Afleidingen van melk • Samenstellingen van melkproducten • Toegevoegde stoffen aan melkdranken

4. 1.Plaatsing van melk en melkproducten in de actieve voedingsdriehoek

5. 2.Samenstelling van koemelk • Water : 88 % • Eiwit : • 3.4 g /100 ml, hoogwaardige dierlijke eiwitten • Bouwstoffen voor de spieren • Werking van hormonen, enzymen en afweerstoffen • Vet: • volle melk: 3.6 gr • Halfvolle melk: 1.5 gr • Magere: 0.1 gr • Dierlijk vet: • veel verzadigde vetten : 1/3 van de totale vetten • Bevat cholesterol: 13 mg

6. Kh: 4.8 gr : lactose = melksuiker • 300 ml = 1 Kh-ruilwaarde • 300 ml = 14,4 g Kh • Melk bevat suiker => Kh meerekenen • Alle afgeleide bereidingen: yoghurt,milkshake, chocomelk, pap, pudding, flan • Bereidingen: • natuur • Suiker toegevoegd • Zoetstof toegevoegd • Kcal : • Volle melk: 66 kcal • Halfvolle melk: 47 kcal • Magere melk: 37 kcal

7. Vitaminen • Wateroplosbare vitamines : • Vit B2: riboflavine • het gezond houden van huid en haren • Vit B6: pyridoxine • prikkeloverdracht naar de hersenen • Eiwit- en vetstofwisseling • Tekort geeft bloedarmoede • Vit B11: foliumzuur • Aanmaak van rode bloedcellen • Groei , zwangerschap • stofwisselingsprocessen • Vit B12: Cobalamine • Aanmaak van rode bloedcellen • Goed functioneren van geheugen, hersenen en zenuwstelsel • Vegetariërs: voldoende aanwezig in zuivel en eieren

8. Vetoplosbare vitaminen: in volle en halfvolle melk • Vit A: elke dag aanbreng nodig • Ogen, gezonde huid, groei bij kinderen • Vit D: • Opbouw van het skelet, samen met Ca en Fosfor • Zelf aanmaken via de huid o.i.v. de zon

9. Mineralen • Ca : 120 mg/100 ml • belangrijkste bouwsteen van onze botten • houdt onze bloeddruk onder controle • Werking van onze spieren • Bouwstof voor hormonen • P : 90 mg: 100 ml • Zn: 0.5 mg: 100 ml • de groei en opbouw van spieren, botten, huid en haren • Goede weerstand tegen ziektes

10. 3. Ca in de melk • Bevat veel Ca t.o.v. andere producten • 70 % van al de Ca die nodig is komt van de melk • Ca zit in alle melkproducten: volle als magere producten • Hoeveel Ca nodig per dag? • volwassenen: 900 mg • Bejaarden en vrouwen na de menopauze : 1200 mg dit bekom je door: 500 ml per dag = 5 x 120 mg = 600 mg Ca = 3 à 4 consumpties per dag 1 à 2 sneetjes kaas = 50 gr = ca 400 mg Ca: • Kaas bevat veel verzadigde, slechte vetten: daarom vervangen we de vette kaas door magere kaas

11. 4.Afleidingen van melkproducten • Melk, karnemelk • Yoghurt, natuur of met fruit • Drinkyoghurt • Melkdranken: pap, chocolademelk, milkshakes, fruitdrinks • Pudding, rijstpudding, flan • Cholesterolverlagende drinks • Platte kaas • Kaas • (Sojamelk : melk, drinks, pudding, yoghurt)zijn nu allemaal verrijkt met Ca

12. 5. Samenstelling van enkele melkprodukten

13. Chocolademelk zonder suiker • Halfvolle chocolademelk: • Cécémel light: 200 ml • 53 kcal/100ml; 5,4 g Kh • Alpro Soja chocomelk light: 250 ml) • 45kcal/100ml; 6gKh • Halfvolle melk met instant cacaopoeder: • Cancao - canderel • Instant cacaodrink –Delhaize • Tagacao - Damhert • Cacaopoeder – Van Houten+ zoetmiddel

14. Yoghurtdrinks zonder toegevoegde suikers • Campina drinkyoghurt: verschillende smaken • Linessa – Lidl • Melk + fruit : sinaas

22. 6.Toegevoegde stoffen in melkproducten • Zoetmiddelen • Kleurstoffen • Bewaarmiddelen • Anti-klontermiddelen • Verdikkingsmiddelen • Smaakstoffen • …

23. zoetstoffen

24. Veel voorkomende ingrediënten

25. Waarin kan je melk gebruiken? • Als drank, milkshake,chocolademelk, soep, puree, witte saus, kaassaus, Pudding, flan, taart, wafels, pannenkoeken, in de koffie, koffie verkeerd • rijstpap, karnemelkpap, stampi, • Groentetaart • Yoghurt, yoghurtdrinks

26. DEEL 2 OSTEOPOROSE

27. Inhoud OSTEOPOROSE • Inleiding • Wat • Opbouw en afbraak van de botten • Aanwezigheid van calcium • Klachten • Diagnose • Wie loopt het meest risico • Aanwijzingen voor osteoporose • Risico’s voor het vallen • Preventie • Blijf niet bij de pakken zitten CALCIUM IN DE VOEDING

28. 1.Inleiding • Klinkt niet als een ernstige aandoening • Aandoening met ingrijpende gevolgen • Gebeurt in de loop der jaren • Je voelt het niet • Meer dan 500 000 mensen in België • Bijna 90 % vrouwen, maar ook mannen • 1 op 4 vrouwen in de menopauze • 20 oktober = wereld-osteoporosedag • In 2007 : 12de keer

29. 2. Wat? • Verlies van botmassa • Botten worden poreuzer • Leidt tot • een verhoogd risico op botbreuken • ingezakte wervels • Verouderingsproces • Zowel bij mannen als bij vrouwen • Meer vrouwen dan man-nen

30. 3. Opbouw en afbraak van botten • Baby, kind, puber: botten groeien • Tot ca 35 jaar worden onze botten denser, steviger • De botmassa neemt toe => piekbotmassa • Botweefsel wordt steeds opgebouwd en weer afgebroken • Daarna is er meer afbraak dan opbouw • Gevolg: afname van de botmassa • Bij een sterke botmassa kom je niet snel in de breukzone • Osteoporose: als een bovenmatige botafbraak heeft plaatsgevonden

31. 4.Aanwezigheid van calcium: het mineraal dat we het meest nodig hebben • Komt het meest voor in de tanden, beenderen: 1,6 % van het lichaamsgewicht • 99% zet zich vast in ons geraamte en in ons tanden • 1% in extracellulair vocht en in de spieren • is essentieel onderdeel in de eiwitstructuur van het skelet • speelt een belangrijke rol in tal van metabole processen: zoals bvb spiercontractie, de overdracht van zenuwimpulsen • Speelt een rol bij de bloedstolling • Bij aanmaak van talrijke hormonen • Doet bloeddruk dalen

32. 5.Wat zijn de klachten • Klachten: • Meestal geen: men voelt het niet • Ontstaan pas ten gevolge van iets: • Simpele misstap • Simpele val • Opheffen van een zwaar voorwerp • Een andere oorzaak

33. Inzakken van de wervels • Kleiner worden van de persoon • De rug wordt krommer • Samendrukken van de organen in buik- en borstholte • Ademhalingsproblemen • Kledij die niet meer past: armen te lang, ceintuur te hoog • Lage rugpijn • Stijfheid en pijn bij lang zitten of staan in dezelfde houding • Chronische pijn: • Pijn door geknelde zenuwen,spanningshoofdpijn • Krampen • Zware rugpijn bij relatief onschuldige beweging: struikelen

34. Botbreuken • Heup, pols, elleboog, wervel, onderarm, ribben • Opname ziekenhuis • Geen beweging meer • Lange herstelperiode • Moeilijk aaneengroeien van de botten • complicaties • imobillisatie • Geen terugkeer mogelijk naar het vroegere thuismilieu • Hulp nodig van derden, opname in een verpleegtehuis

35. 6.Diagnose: meten van de dichtheid of de stevigheid van de botten Verschillende meetmethodes: • Ultrasound-meting ter hoogte van de hiel: met behulp van geluidsgolven: risicopatiënteneenvoudig, klein toestel, pijnloos, met gelgeeft een indicatie van de botdichtheid • DEXA (dual energy x-ray absorptiometry): meest gekende en gebruikt • Zeer laag gedoseerde X-stralen meten de graad van poreusheid=> de stevigheid • De meting gebeurt ter hoogte van de heup, de lage rug en/of de pols • Het onderzoek is eenvoudig, veilig en pijnloos • Niet ontkleden • 2x 10 minuten • € 36

36. 7.Wie loopt het meest risico? • Vrouwen meer dan mannen • vrouwen na de menopauze: de oestrogenen (vrouwelijke hormonen) beschermen tegen osteoporose: eerste jaren is het botverlies 5% • Blanke rassen meer dan zwarte rassen • Kleinere tengere gestalten, meer dan kloeke robuuste personen • Onvoldoende botaanmaak gedurende de jeugd mogelijks doortekorten van Ca in de voeding • Bepaalde ziekten: • Personen met Anorexia Nervosa (magerzucht) • Ziekten van de schildklier • Chronische lever- of darmziekte

37. Roken: • remt de activiteit van de botaanmakende cellen • Versnelt de afbraak van de oestrogenen • Weinig beweging: rustoordlichamelijke activiteit beschermt tegen Ost. De piekbotmassa die bereikt wordt hangt af van de lichamelijke activiteit in de jeugdjaren. Actieve mensen => een hogere piekbotmassaWandelen, lopen en dansen zijn beter dan fietsen en zwemmen, door de lengtedruk op de beenderen • Weinig zonlicht: zonlicht stimuleert de aanmaak van vit D. Vit D is onontbeerlijk voor de botaanmaak. Vit D aanmaak is bij veel bejaarden onvoldoende. • Innemen van geneesmiddelen zoals: cortisone, antacida=zuurbindend middel (verhogen de uitscheiding van calcium), anti-epileptica

38. 8.Aanwijzingen voor osteoporose • Genetisch: mannen meer dan vrouwen • U hebt een botbreuk gehad vóór uw 50ste • Uw moeder of uw zus had een botbreuk vóór haar 50ste • U bent kleiner geworden • U was in de overgang vóór de leeftijd van 45 jaar • U bent een tenger persoon • U lijdt (leed) aan anorexia nervosa • U hebt maandenlang heel weinig lichaamsbeweging gehad • U gebruikt(e) cortisone • U eet weinig melkproducten en kaas • U rookt • U drinkt veel alcohol • U drinkt veel koffie, cola • U gebruikt veel zout • U eet veel eiwitrijke voedingsmiddelen

39. 9.Factoren die het risico op vallen en bijgevolg breuken verhogen • U bent slecht te been • U hebt evenwichtsstoornissen • U ziet slecht • U hebt epilepsie • U hebt een trombose gehad • U slaapwandelt

40. 10. Preventie • Voeding • Een voldoende aanbreng van Ca en Fosfor • Volwassen vrouw of man : 900 mg • Na de menopauze: van 1200 tot 1500 mg • Voldoende vit D ( kan ook onder invloed van de zon) : verbetert de opname van Ca(vette vis, eidooiers, boter, kaas, margarine of minarine) • Extra calciumopname en Vit D • via de mond: best ‘s avonds innemen; betere opname

41. Voldoende beweging: • de angst voor breuken mag niet verhinderen om in beweging te blijven • Bewegen bevordert de opnamen van Ca • Een bedlegerig persoon verliest 1 % botmassa per week! • Wel: wandelen, dansen, trappen nemen, joggen, tennissen, tuinieren: oefenen druk uit op uw botten • Fietsen en zwemmen zijn gezond: oefenen geen druk uit op de botten • NIET : achterover of voorover buigen: te veel druk op de ruggenwervels

42. Geneesmiddelen • die het bot helpen versterken • die de afbraak van het bot belemmeren • Bifosfonaten: • er wordt meer bot opgebouwd, dan afgebroken • Vermindert het risico op wervel-en heupfracturen • Kan botpijn verminderen • Met zuiver water, nuchtere maag, ½ uur tot 1 uur wachten • Calcitonine: neusspray of injecteerbare ampullen • Verhindert de afbraak van de botten • Verminderen de pijn • Vrouwelijk hormonen: vertragen de botafbraak • SERM : selectieve oestrogeen receptor modulator • Remt de botafbraak • Tabletten : dagelijks

43. Blijf niet bij de pakken zitten ! Til geen zware voorwerpen op Buig bij het heffen goed door uw knieën en hou je rug recht Draag stevige ondersteunende, schoenen Geen hoge hakken, goed aansluitende pantoffels Zorg voor opgeruimde gangen in huis Zorg ervoor dat de tapijten en traplopers goed vast liggen Handvat in de badkamer, antislipmat in het bad Goede verlichting op trappen en in gangen Breng leuningen aan waar nodig Wees extra waakzaam als je kalmerende of slaapmiddelen inneemt Voldoende beweging! Zorg voor een voldoende aanvoer in de voeding van Vit D en Ca

44. Voldoende calciumopname ! Wat kunnen we eraan doen? Welke voedingsmiddelen bevatten Veel calcium?

45. Producten die Calcium bevatten • Melk en melkproducten • Kazen • Water • Bepaalde soorten groenten • Bepaald fruit • Noten • Brood

49. Hoe kunnen we melk verwerken in onze dagelijkse voeding? • Drank : • melk, chocomelk, karnemelk, zoetepap, karnemelkpap, yoghurtdrink, pudding • Yoghurt: natuur of met fruit • Platte kaas: natuur of met fruit • In bereidingen • Sauzen : witte saus, kaassaus • Melk in de soep • Puree • groentetaarten • Milkshakes • Stampi • Koffie met veel melk • Gebak : taart vb. flantaart, pannenkoeken, wafels • Cornflakes met melk of yoghurt

50. In welke gerechten gebruiken we kaas? • Beleg • Smeerkaas, sneden kaas, platte kaas, kruidenkaas, oude kaas, jonge kaas • Kaasschotel (neem magere kaas) • Geraspte kaas in soep,saus, op een toost • alle gratinbereidingen • Op spaghetti • Blokjes kaas als aperitiefhapje