KENTSEL KORUMA-YENİLEME KAVRAM VE UYGULAMALARININ GELİŞİM SÜRECİ

1. KENTSEL KORUMA-YENİLEME KAVRAM VE UYGULAMALARININ GELİŞİM SÜRECİ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA BÖLÜMÜ ŞEHİR YENİLEME KORUMA DERSİ Doç. Dr. İclal Dinçer

2. KENTSEL KORUMA VE YENİLEMENİN GELİŞİM SÜRECİ 1950 -1960 YENİDEN İNŞA (Urban Reconstruction) • Savaş sonrası tahrip olan kent merkezlerinin yenilenmesi • Hızlı sanayileşme - nüfus artışı – modernist planlama • Kentlerin yerleşik alanlarının nazım plana dayalı olarak genişletilmesi ve “yeniden inşa edilmesi” • Kent çeperlerinde yeni banliyölerin geliştirilmesi: toplu konut uygulamaları • Sosyal devlet uygulamaları: merkezi ve yerel yönetimin etkinliği • Ağırlıkla kamu sektörünün yatırımcı olması • Konut ve yaşam standartlarının iyileştirilmesi

3. İngiltere: Birmingham 1950’ler

4. KENTSEL KORUMA VE YENİLEMENİN GELİŞİM SÜRECİ 1960 –1970 KENSEL YENİDEN GELİŞTİRME (Urban Redevelopment) KENTSEL SAĞLIKLAŞTIRMA (Urban Rehabilitation) • Kent merkezlerindeki çöküntü alanlarının temizlenmesi; yıkılıp yeniden inşa edilmesi • Kent merkezlerinde sağlıklaştırma çalışmalarının başlaması • Özel sektörün konut yatırımındaki payının artması • Bölge planlama düzeyinin gündeme gelmesi • Banliyölerin ve çevre yerleşmelerin büyümesi planlanması

5. KENTSEL KORUMA VE YENİLEMENİN GELİŞİM SÜRECİ 1970 - 1980 KENTSEL SAĞLIKLAŞTIRMA (Urban Rehabilitation) KENTSEL YENİLEME (Urban Renewal) KENTSEL YENİDEN CANLANDIRMA (Urban Revitalization) • Enerjiye dayalı ekonomik kriz nedeniyle sosyal devlet anlayışının gerilemesi • Gayrimenkul Eksenli Kamu-Özel Ortaklıklarına dayalı projeler • Kent merkezlerindeki köhnemiş alanlarınyenileme projeleri • Kentsel gelişme alanlarında toplu konut projeleri • Kentsel altyapı projelerinin önem kazanması

6. İngiltere: 1970’li yıllarYork kenti

7. CHESTER KALE İÇİ TURİST GÜZERGAHI

8. KENTSEL KORUMA VE YENİLEMENİN GELİŞİM SÜRECİ 1980 – 1990 KENTSEL SAĞLIKLAŞTIRMA (Urban Rehabilitation) KENTSEL YENİDEN GELİŞTİRME (Urban Redevelopment) KENTSEL YENİLEME (Urban Renewal) KENTSEL YENİDEN CANLANDIRMA (Urban Revitalization) • Küreselleşme olgusu-post modernist yaklaşımlar-sürdürülebilirlik • Gayrimenkul-eksenli, kamu-özel sektör ortaklı kentsel yenileme yaklaşımı • Çok sayıda gelişme ve yeniden geliştirme planlarının ortaya çıkması: Öncü (flagship) projeler • Kentsel Gelişim Şirketleri (Urban Development Corporation – UDC) Kamu fonlarını kullanan özel sektörün ve konuya ilişkin ajansların proje ortaklıkları

9. LDDC The London Docklands Development Corporation • Bir kentsel gelişim şirketiolarakUDC “Urban Development Corporation”1980 tarihli “Yerel Yönetim Planlama ve Arazi Yasası” kapsamında 2.Haziran1981 tarihinde kuruluyor. • Amaç: Londra’nın doğusunda yer alan tersanelerin kapanması ile ortaya çıkan ekonomik fiziksel ve sosyal çöküntünün ortadan kaldırılması UDA “The London Docklands”Urban Development Area • Thames nehri boyunca uzanan • yaklaşık 11km.lik ve 2200 Ha.lık bir bölge • Üç ilçenin sınırları içine giriyor: Southwark, Tower Hamlets, Newham;“London’s East End”

10. İngiltere: Docklands, 1980’li yıllar LDDC The London Docklands Development Corporation

11. İngiltere: 1990’ların sonu: Londra - Millenium Dom

12. KENTSEL KORUMA VE YENİLEMENİN GELİŞİM SÜRECİ 2000’ler : Urban Regeneration KENTSEL YENİDEN OLUŞUM / YENİDEN GELİŞTİRME / KENTSEL YENİDEN ÜRETİM = KENTSEL DÖNÜŞÜM • Politika ve uygulamalarda daha geniş kapsamlı bakış açıları: sosyal eşitsizlikleri – yoksulluğu gidermeyi hedefleyen toplumsal dönüşüm projeleri • Tarihi miras ve koruma anlayışının güçlenmesi • Kültür eksenli projeler • Sosyo-ekonomik ve mekansal açıdan bütünleşmiş stratejik planlama yaklaşımlarının ön plana çıkması • 1980’lerden daha gösterişsiz projeler • Kentsel Yenileme Ortaklıkları (Urban Regeneration Companies – URC’s): Kamu-özel sektör arasında daha dengeli rol paylaşımı

13. Urban White Paper “Kentsel Beyaz Sayfa / Kitap” • Kasım 2000’de İngiliz Hükümeti “Kentsel Beyaz Sayfa /Kitap” adıyla 12 adet URCs (Kentsel Yenileme Ortaklığı) programı hazırlıyor. • Sheffield, East Manchester ve Liverpoolkentleri ilk pilot uygulama alanı olarak seçiliyor. • Bu uygulamanın temelini; Lord Rogers tarafından Haziran 1999’da hazırlanan (Urban Task Force) “Kentsel Görev Gücü” belgesi oluşturuyor. "Towards an Urban Renaissance” • Kentsel Yenileme Ortaklığı stratejik bir kentsel yenileme çerçevesi veya bir master plan geliştirerek; - Kamu sektörünün görevlerini tanımlamalı, - Özel sektör yatırımcılarını cesaretlendirmeli, - Yerel şirketlerin bölgede yatırımcı olmasının yolunu açmalı, - Alanın özelliklerine dayalı kentsel tasarım kodları geliştirmeli, - Kentsel yenileme konularındaki iyi örnekleri paylaşarak merkezi yönetimin politikalarını etkilemelidir.

14. (Urban Regeneration Companies - URCs)Kentsel Yenileme Ortakları-KYO Kentsel Yenileme Ortakları (KYO) - kendi konularındaki yerel uzmanlar - yerel yetkililer - yatırımcılar - engelli gruplar başta olmak üzere çoğunluk temsilcileri KYO içinde - ulusal ölçekteki katılım ve finans: “English Partnership” (The National Regeneration Agency) - bölge ölçeğindeki katılım ve finans: “Bölgesel Kalkınma Ajansları” (Regional Development Agency) - yerel ölçekteki katılım ve finans: “Yerel yönetimler” İşlevi • Çöküntü alanlarının yenilenmesinde yönlendirici rol ve görev üstlenmek • Bölgeye yeni yatırımları çekmek • Bölgedeki tehditlere kapsamlı yaklaşımlar geliştirmek, fırsatları öne çıkarmak

15. Kentsel Yenileme Alanlarında Kentsel Yenileme Ortaklıklarının Uyması Önerilen Kriterler Kentsel Yenileme Ortaklıkları • Bölgesel ve yerel önceliklere katkıda bulunmalıdır • Alanın öncelikli olan sosyal ve ekonomik gereksinimleri ile gelişim fırsatlarını bütünleştirmelidir • Partnerlere özellikle Bölgesel Kalkınma Ajansı ve Yerel Yönetime net taahhütlerde bulunmalıdır • Diğer katılımcılarla ve topluluklarla birlikte yapacağı yenileme /geliştirme hedeflerini nasıl gerçekleştireceğini ortaya koymalıdır • Temel stratejisi kişilerin kaynaklarını geliştirmek olmalıdır. • Mekandaki düzenlemelerin ve sistemin dağıtımını net olarak yapmalıdır.

16. English Partnerships (THE NATIONAL REGENERATION AGENCY) • Kaliteli, sürdürülebilir büyümeyi desteklemek için Merkezi Yönetim tarafından desteklenen ulusal ölçekteki kentsel yenileme ajansıdır • Stratejik bölgelerde kendi çalışma programlarını geliştirirler • Eylem alanları “brownfield” arazilerdir • Kamu arazilerinin kullanım oranları ne kadar yükselirse Yönetimin hedeflerini destekleme oranları da artar. • Kamu ve özel sektör ortaklıkları ile çalışırlar • Tasarım, inşaat ve çevresel sürdürülebilirlik açılarından yüksek standartlar ararlar • Zor problemlerle baş etmede yaratıcı yöntemler tasarlar ve teşvik ederler

17. Liverpool Vision: URC- Kentsel Yenileme Ortaklığı "Liverpool Kent Merkezini fiziksel ve ekonomik olarak ticari yatırımlar, konut gelişimi, boş vakitleri değerlendirme ve turistik yatırımlar için cezbedici hale getirmek…”

18. “Liverpool Vision”unda Eşikler: • Kamu imajı • Mülkiyetin değeri • Çevre kalitesi • Temel ulaşım konuları Eylem Alanları: Yedi adet (harita üzerinde işaretli) Pier Head, Commercial District (Business Exchange), Castle Street / Live-work District, Cultural Quarter / Lime Street Station, Retail Core, Kings Waterfront, Hope Street Quarter Desteklenecek konular: • 2008 yılı Avrupa Kültür Başkentliğini gerçekleştirmek • Hareketliliği güçlendirmek • Kamu alanının gözetilmesi • Topluluk sözleşmelerine uyulması • İş alanlarının gelişimini desteklemek • Kentteki grupların dayanıklılığını artırmak

19. KENTSEL DÖNÜŞÜM - KENTSEL YENİDEN ÜRETİM Urban Regeneration Başarının Önkoşulları • Kentsel dönüşüm sürecinin arkasında mutlaka yasal bir dayanak ve kentsel politikanın bulunması • Kentsel dönüşüm sürecinin ülke-bölge-kent bütünü-mahalle ölçeklerinin tümünü kapsaması ve tutarlı bir yaklaşımla ele alınması • Kentsel dönüşüm bölgesinin geleceği konusunda etkin roller üstlenen kamu, özel kesim ve sivil halk temsilcilerinin özgün bir ortaklık modeli çerçevesinde toplanması • Program ve projesi olan bütün aktörlerin uygun bir rol ile sürece dahil edilmesi • Çözüm ortaklığı içinde yer alan bütün aktörlerin arasında güç dengesinin oluşturulması