Instandhouding: Van idee tot realisatie

1. Instandhouding:Van idee tot realisatie Het proces Enderman de Kat Architecten

2. Waar gaat het over? • Wat is instandhouding? • Wie helpt daarbij? • Welke plannen zijn er? • De stappen van idee tot realisatie Enderman de Kat Architecten

3. Instandhouding: • Regulier onderhoud • Groot onderhoud • Restauratie • Renovatie Enderman de Kat Architecten

4. Regulier onderhoud • Schilderwerk, • Voorbereidend werk voor schilderen: • schuren • plamuren • vullen gaatjes • Kleine werkzaamheden: • vastzetten losse onderdelen • gangbaar houden bewegende onderdelen • vervangen sloten • vervangen elektrische schakelaars • Schoonmaken CV-ketel • Vergunningsvrij Enderman de Kat Architecten

5. Groot onderhoud • Het herstel of het vervangen van delen van de woning waarbij het wooncomfort gelijk blijft. • het vervangen van goten • het vervangen van dakbedekking • het vernieuwen van de badkamer of keuken • vervangen CV-ketel • Vaak houden deze kosten verband met het einde van de levensduur van het onderdeel • Vergunningsvrij / Vergunningsplichtig • Overleg gemeente Enderman de Kat Architecten

6. Restauratie De Dikke van Dale: res•tau•re•ren: (bouw- of kunstwerken) in de vroegere toestand herstellen Het technisch herstel van slechte/aangetaste delen. Doel is behoud en/of herstel cultuurhistorische waarden met (zo veel mogelijk) behouden van oorspronkelijke onderdelen/materialen Vergunningsplichtig / Vergunningsvrij Overleg gemeente Enderman de Kat Architecten

7. Restauratie Technische, architectonische en bouwhistorische aspecten. Analyse van schades, gebreken en de oorzaken. Op een verantwoorde wijze herstellen van elementen om het karakter en de structuur te behouden. ‘Bouwfouten’ niet herhalen. Alleen vervanging van een aangetast onderdeel is meestal onvoldoende. Het wegnemen van oorzaak en voorkomen van vervolgschade is de basis van een technisch goede restauratie. Kennis van in het verleden gebruikte materialen en het toepassing van nieuwe, soms beter geschikte, bouwstoffen is van belang om ‘bouwfouten’ niet te herhalen. Enderman de Kat Architecten

8. Renovatie • Renovatie (of woningverbetering) gaat om het gedeeltelijk vernieuwen door veranderingen aan te brengen of door te vergroten. • Doel is het vergroten van het wooncomfort door: • - Aanpassingen aan gebruik • Isolatie • Verwarmingssysteem • Elektrische installatie • Maar ook: • Herbestemming • Vergunningsplichtig (/ Vergunningsvrij) • Overleg gemeente Enderman de Kat Architecten

9. Renovatie Technische, architectonische en bouwhistorische aspecten. Kan pas gebeuren na analyse van klachten, wensen en situatie. Op een verantwoorde wijze inpassen van nieuwe elementen of een gebouw geschikt maken voor gewijzigd gebruik Behoudt van karakter en structuur is essentieel bij monumenten. Kennis van in het verleden gebruikte materialen en het toepassing van nieuwe, soms beter geschikte, bouwstoffen is van belang om geen gevolgschade te laten ontstaan Kennis van de bouwfysica van oude gebouwen Enderman de Kat Architecten

10. Wie helpt bij uw plannen: • Onderhoud > (meerjaren) onderhoudsplan • Monumentenwacht • Architect • Groot onderhoud > herstelplan • Monumentenwacht • Architect • Restauratie en Renovatie > restauratie-/renovatieplan • Architect • Specialisten • Bouwfysicus • Materiaal deskundigen • Bouwhistoricus • Etc. • Onderzoek instelling (bv TNO) Enderman de Kat Architecten

11. Monumentenwacht • Voert bouwkundige inspecties uit • Signaleert gebreken • Adviseert over noodzakelijk onderhoud, de wijze van uitvoering en de termijn • Bij kleinere werken controle van de verrichte werkzaamheden Enderman de Kat Architecten

12. Architect • Specifieke kennis over gebouwen en restauratietechnieken • Ontwikkelen van een totaalvisie op de instandhouding van het monument • Maken van een restauratie-/renovatieplan • Inzetten specifieke deskundigheid • Adviseren over en verzorgen van vergunningsaanvragen • Adviseren over financiele regelingen en verzorgen van subsidieaanvragen • Opstellen kostenraming en werkomschrijving (bestek) • Selecteren van aannemers • Beoordelen offertes • Begeleiding werkzaamheden (technisch en financieel) • Opstellen onderhoudsplan Enderman de Kat Architecten

13. Bouwfysicus • Adviseert over de gevolgen van: • Isolatie • Ventilatie • Verwarming/koeling • Hiermee kan ingeschat worden of er een risico is op gevolgschade. • Denk aan: • Vocht schade en schimmels • Mechanische schade door uitzetting/krimp Enderman de Kat Architecten

14. Materiaaldeskundigen • Voor bijzonder materialen en afwerkingen • Natuursteen • Behangsels • Historisch schilderwerk • Tegels • Stucwerk • Herstel en/of reconstructie vraagt om vakmanschap Enderman de Kat Architecten

15. Bouwhistoricus • Op basis van het bouwhistorisch onderzoek kunnen gegevens worden aangeleverd voor monumentenwaardering, planvoorbereiding van restauraties en bouw- en subsidieaanvragen. • Resultaat • Inzicht in de historische opbouw van een pand • Signalering bijzondere elementen • Herkenning (bijzondere) bouwmaterialen • Signalering aanpassingen, detailwijzigingen • Op basis van deze gegevens kunnen verantwoorde beslissingen worden genomen en onderbouwd. Enderman de Kat Architecten

16. Meerjaren onderhoudsplan • Het biedt inzicht in: • het huidige onderhoud • (uitstekend/goed/redelijk/matig/slecht/zeer slecht) • het onderhoud wat u de komende periode kunt verwachten • de kosten van de geplande activiteiten voor de komende jaren • (6-10 jaar) • Planmatig onderhoud bespaart kosten: • minder herstelwerk • minder slijtage • tijdige vervanging • Voor elk gebouw en iedere eigenaar specifiek, afhankelijk van: • Type gebouw • Onderhoudsgevoelige elementen (aard, omvang en locatie) • Onderhoudsniveau (sober, representatief of luxueus) Enderman de Kat Architecten

17. Herstelplan • Na verloop van de technische levensduur is vervanging noodzakelijk. • Elk element heeft zijn eigen levensduur. • Zink goten • Dakpannen • Leien dakbedekking • Bij ‘plotseling’ ontdekken is op korte termijn handelen noodzakelijk, dan een herstelplan • Bij planmatig onderhoud en reguliere inspectie kan dit worden opgenomen in het onderhoudsplan. • Vanwege de aard, geheel vervangen, kan dit soms vergunningsplichtig zijn. Enderman de Kat Architecten

18. Restauratieplan • Technische problemen: • verborgen gebreken, houtrot balkkoppen • veranderde bouwfysische omstandigheden waardoor problemen • ontstaan (zoutuittreding/schimmels/degradatie materiaal) • onderhoudsachterstand • foutieve wijze van uitvoering • Renovatieplan • Nieuwe/veranderde eisen aan gebruik: • herbestemming • nieuwe gebruiker/eigenaar Enderman de Kat Architecten

19. Restauratie-/renovatieplan proces Overleg Programma van Eisen (PvE) Bouwkundige opname Bouwhistorische opname Voorlopig- en definitief ontwerp Vergunningsaanvraag (indien noodzakelijk) Bestek (tekeningen en tekst) Aanbesteding en gunning Uitvoering en begeleiding Oplevering Onderhoud Enderman de Kat Architecten

20. Stap 1 Overleg en Programma van Eisen Het definiëren van de wensen en problemen Bouwkundige en bouwhistorische opname Bepalen van de bouwtechnische gebreken, de bruikbaarheid en de veiligheid Inventariseren cultuurhistorisch waardevolle onderdelen maar ook aantastingen van historische structuren en afwerkingen Enderman de Kat Architecten

21. Voorbeeld opname De Paauw Alle soorten problemen aanwezig bouwtechnische gebreken uitvoeringsfout fout materiaalgebruik en degradatie einde levensduur materiaal Enderman de Kat Architecten

22. Voorbeeld opname Maar ook andere schadegevallen door ondeskundigheid of verbogen gebreken door lekkages schade derden verborgen gebreken Enderman de Kat Architecten

23. Voorbeeld opname Combinatie van gebruik en technische staat bij het definiëren van de wensen en problemen Enderman de Kat Architecten

24. Voorbeeld opname Historische waarden bepalen, om ruimte voor ingrepen te bepalen balzaal 1872 bouwfasen waardestelling Enderman de Kat Architecten

25. Stap 2 Opstellen van een plan In een aantal fases maken van een ontwerp Oplossenvan de bouwtechnische gebreken Behoud en herstel cultuurhistorisch waardevolle onderdelen Integreren van nieuwe elementen Aanpassingen n.a.v. PvE Enderman de Kat Architecten

26. Stap 3 • Omgevingsvergunning • Vooroverleg met gemeente • Indienen aanvraag voor omgevingsvergunning voor het plan. • De termijn van de procedure is voor : • Gemeentelijke en provinciale monumenten • 8 weken met een mogelijke verlenging van 6 weken. • Rijksmonumenten • 8 weken met een mogelijke verlenging van 6 weken, • of 26 weken met een mogelijke verlenging van 6 weken. • Vergunningsvrij • Met ingang van 1 januari 2012 is geen vergunning meer nodig voor • onderhoud aan een rijksmonument en voor wijzigingen aan onderdelen die geen monumentale waarde hebben. Enderman de Kat Architecten

27. Commissie • “De gemeenteraad stelt een verordening vast waarin ten minste de inschakeling wordt geregeld van een commissie op het gebied van de monumentenzorg die burgemeester en wethouders adviseert over aanvragen om vergunning” • In Wassenaar en Voorschoten is een gecombineerde commissie met de welstandscommissie: commissie Welstand en Cultureel Erfgoed) • De commissie adviseert (m.b.t. monumenten) over: • aanvragen van een omgevingsvergunning voor het (deels) verstoren, verplaatsen, wijzigen of  slopen van een monument; • over gemeentelijk monumentenbeleid; • over de selectie en aanwijzing van gemeentelijke monumenten. Enderman de Kat Architecten

28. RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) • Adviseert over plannen voor Rijksmonumenten • Als het gaat om: • herbestemming • ingrijpende wijzigingen • (gedeeltelijke) sloop • (gedeeltelijke) herbouw / reconstructie • Voor de meeste kleinere activiteiten volstaat het advies • van de monumentencommissie. Enderman de Kat Architecten

29. Stap 4 Aanbesteding en gunning werk Selecteren deskundige aannemers Prijs opvragen / inschrijving Vergelijking offertes Gunning werk Enderman de Kat Architecten

30. Stap 5 Uitvoering en begeleiding Planning, om het proces te kunnen volgen Inrichting van het werk Uitvoeren werkzaamheden volgens bestek Controle op de uitvoering Anticiperen op onvoorziene zaken Bouwvergaderingen en werkbesprekingen Financiële controle (meer- en minderwerk) Oplevering Enderman de Kat Architecten

31. En dan… Na een geslaagde restauratie is het tijd om te denken aan: onderhoud Enderman de Kat Architecten