Gorzów Wlkp., 29 sierpnia 2013

1. Konferencja metodycznaDydaktyka literatury i języka polskiego w szkole ponadgimnazjalnej w kontekście nowej podstawy programowej i zmian w formule egzaminu maturalnego Gorzów Wlkp., 29 sierpnia 2013

2. Rekomendacje dydaktyczneopracowałaMałgorzata Niewiadomska

3. Nowe typy zadań maturalnych • Wymagają sfunkcjonalizowej (nie odtwórczej) wiedzy oraz umiejętności analityczno-interpretacyjnych (w odniesieniu do tekstu źródłowego wskazanego w zadaniu i związanych z nim problemowo przywołań różnych kontekstów). • Wiedza językowa i teoretycznoliteracka jest w nich czynnikiem wspomagającym lekturę tekstów kultury. • Odwołują się do umiejętności (i wiadomości) wskazanych w podstawie programowej dla IV etapu edukacji polonistycznej oraz etapów niższych.

4. Wykonanie zadania egzaminacyjnego na maturze ustnej wymaga: • rozpoznania zadanej w poleceniu intencji i przygotowania wypowiedzi zgodnie z tą intencją, • odczytania (interpretacji) dołączonego tekstu kultury pod kątem wskazanego w poleceniu problemu; • odwołania się do innych tekstów kultury (dowolnych) i problemów, które łączą się z tematem wypowiedzi; • opracowania wypowiedzi pod względem kompozycyjnym i językowo-stylistycznym; • wygłoszenia wypowiedzi zgodnie z zasadami kultury żywego słowa; • udziału w rozmowie dotyczącej wygłoszonej wypowiedzi monologowej.

5. Wniosek 1: Na lekcjach mówią uczniowie Na przykład: • Samodzielnie określają tematykę omawianych tekstów i ich fragmentów. • Formułują problem podjęty przez autora, określają stanowisko autora wobec problemu. • Prezentują własne przeżycia i przemyślenia wynikające z kontaktu z dziełem. • Określają własne stanowisko wobec problemu, argumentują je. • Polemizują i dyskutują.

6. Na lekcjach mówią uczniowie. Na przykład: • Stawiają samodzielne tezy interpretacyjne i formułują argumenty wyprowadzone z tekstów. • Komentują, streszczają, parafrazują teksty. • Snują refleksję wartościującą nad dziełem sztuki, jego przekazem i językiem. • Przygotowują i wygłaszają referaty (referat jest jedną z obowiązkowych form wypowiedzi). • Planują i wygłaszają ustne wypowiedzi z uwzględnieniem podstawowych zasad retoryki, np. przemówienia.

7. Na lekcjach mówią uczniowie • Przyzwyczajajmy uczniów do konstruowania i wygłaszania dłuższej, spójnej wewnętrznie wypowiedzi „na gorąco”, bez wcześniejszego przygotowania, w związku z tekstem „nowym” dla ucznia. • W pracy lekcyjnej i ocenianiu rozważmy powrót do systematycznego „pytania uczniów” i do oceny ich ustnych wypowiedzi zarówno tych przygotowanych w domu, jak powstających na lekcjach, w toku pracy nad tekstami.

8. Wniosek 2. Zasada różnicowania tekstów kultury • Jak najczęściej łączmy pracę nad literaturą z czytaniem innych tekstów kultury: reportaż, felieton, recenzja, wykład, przemówienie, film, obraz, plakat, rzeźba, architektura, reklama, komiks. • Podchodźmy do analizy tekstów intertekstualnie i kontekstualnie, pozwólmy uczniom wskazywać ich osobiste konteksty. • Umożliwiajmy uczniom wypowiedzi ustne i pisemne na temat różnych tekstów kultury.

9. Wniosek 3. • Zwiększmy częstotliwość ćwiczeń i zadań wymagających refleksji nad treścią, kompozycją, spójnością, językiem (np. dekompozycja tekstu w formie planu umożliwiającego jego linearne streszczenie, wskazywanie/formułowanie tezy autorskiej, argumentów i wniosków, odczytywanie intencji nadawcy). Przykłady z Informatora maturalnego: • Sformułuj trzy pytania, na które w kolejnych akapitach odpowiada autor tekstu 1. Każde pytanie musi odnosić się do całego akapitu. • Które z podanych w tabeli sądów są zgodne z twierdzeniami autora wyrażonymi w tekście 1., a które nie? Wstaw X w odpowiednią rubrykę. • .

10. Wniosek 4. Wzmocnienie znajomości lektur • Stosujmy działania sprawdzające znajomość dzieł opatrzonych gwiazdką – teksty wykorzystane w testach mogą odnosić się do lektur! (np. zadania 2-3 pierwszego testu). Przykład z Informatora maturalnego: • Kogo w przedstawieniu grał Krzysztof Kolberger? A. Konrada B. Senatora C. Mickiewicza D. Księdza Piotra • Uzasadnij wybór, odwołując się do treści recenzji i Dziadów części III Adama Mickiewicza.

11. Jaką treść – w kontekście Dziadów części III Adama Mickiewicza – powinien mieć napis, o którym autor recenzji pisze w przedostatnim akapicie? A. Śmierć carowi. Śmierć! B. Razem, młodzi przyjaciele! C. Nowosilcow to sługa piekieł. D. Umarł Gustaw, narodził się Konrad. Pomocne są oparte na wizualizacji techniki porządkujące treść lektury i ułatwiające jej zapamiętywanie, na przykład lokowanie wydarzeń na osi czasu lub „mapowanie” utworów o rozległej i trudnej do zapamiętania treści. Zadania prawda/fałsz dotyczące bohaterów i faktów powieściowych. Zadania typu „dokończ zdanie”, np.: Konrad uzyskuje przebaczenie, ponieważ... Inne: Pycha – pokora to synonim/homonim/antonim . Zilustruj obie postawy przykładami z III części „Dziadów”.

12. Wniosek 5. Wiedza – tak, ale wykorzystywana funkcjonalnie Funkcjonalna znajomość gramatyki • Zadania dotyczące fleksji – np.: jaką funkcję pełni użycie nieosobowych form czasownika, jak na wymowę tekstu wpływa zmiana formy czasowników z czasu teraźniejszego na przyszły czy stosowanie przez autora trybu rozkazującego w pierwszej osobie liczby mnogiej; Przykład z Informatora maturalnego: • Do każdego z przykładów użycia czasownika dobierz sytuację, w której ten czasownik został użyty.

13. Wiedza – tak, ale wykorzystywana funkcjonalnie Funkcjonalna znajomość gramatyki • Zadania dotyczące słowotwórstwa, np.: jak dodanie określonej cząstki słowotwórczej modyfikuje znaczenie wyrazu, jaka wartość znaczeniowa powstaje? Przykłady z Informatora maturalnego: • Wstaw X w wierszu, w którym zamieszczono definicję członu pseudo-. • Od jakich wyrazów podstawowych utworzony został przymiotnik kasandryczno-rejtanowsko-piotrowoskargowa?Co znaczy ten przymiotnik w tekście Jana Miodka? Jaki efekt wywołuje jego użycie?

14. Wiedza – tak, ale wykorzystywana funkcjonalnie Funkcjonalna znajomość gramatyki na poziomie składni. • Zadania wymagające rozróżnienia typów zdań ze względu na ich treść i na funkcję w wywodzie autora (podrzędne warunkowe, współrzędne wynikowe, przeciwstawne) Przykłady: Znajdź w akapicie trzecim i wpisz do tabeli po jednym spójniku pełniącym w tekście 1. wskazaną funkcję. Podaj przykłady zdań złożonych, w których wystąpiły takie spójniki. - Wprowadzenie zdania podrzędnego, które określa warunek - Wprowadzenie zdania współrzędnego łącznego - Wprowadzenie zdania podrzędnego, które zawiera uzasadnienie sądu

15. Wiedza – tak, ale wykorzystywana funkcjonalnie • Zadania wymagające rozpoznania i uzasadnienia rozpoznanej konwencji gatunkowej (np. recenzja, felieton, przemówienie) lub stylistycznej (np. style użytkowe, np. naukowy, publicystyczny, popularnonaukowy..., odmiany języka o ograniczonym zasięgu, np. środowiskowe, terytorialne). Na przykład: • Podaj dwie cechy gatunkowe tekstu, które pozwalają stwierdzić, że jest on recenzją. Każdą cechę zilustruj przykładem z tekstu. • Wyjaśnij, czemu służy nagromadzenie wyrazów i wyrażeń środowiskowych oraz potocznych w tekście.

16. Wiedza – tak, ale wykorzystywana funkcjonalnie • Znajomość środków stylistycznych przełożona na umiejętność określania ich funkcji. Na przykład: • Wyrażenie melodramatyczny melodramat to A. hiperbola. B. oksymoron. C. antonim. D. synekdocha. Jaką funkcję pełni ten środek stylistyczny w tekście Grażyny Stachówny?

17. Rozprawka na maturze! Będą przydatne: • Ćwiczenia przypominające tę formę wypowiedzi zarówno od strony konstrukcyjnej, jak i stylistycznej (charakterystyczne zwroty, słownictwo). • Ćwiczenia w analizie tematu i konstruowaniu planu wypowiedzi w różnych postaciach (plan linearny, mapa myśli, tabela). • Rozprawka maturalna nie jest wolna od ograniczeń – uczeń rozważa wskazany w temacie problem, odnosząc się do załączonego tekstu, a więc wykonuje też czynności analityczne i interpretacyjne, musi wykazać się rozumieniem tekstu. Powinien na przykład określić stanowisko autora/bohatera wobec problemu, sformułować tezę i wyprowadzić z tekstu argumenty.

18. Rozprawka na maturze • Ćwiczenia w trafnym doborze i właściwym przywoływaniu przykładów z innych dzieł. Czy szczególne okoliczności mogą usprawiedliwić postępowanie sprzeczne z podstawowymi zasadami etyki? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do fragmentu Innego świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i do innych tekstów kultury. Marek Edelman Kreon Kmicic bohaterowie Kamizelki Raskolnikow, Marlow i Kurtz Lord Jim Z podanej puli wybierz przykłady umożliwiające podjęcie rozważań. Zastanów się, jak je wykorzystać w argumentacji. Ustal porządek prezentowania przykładów.

19. Rozprawka na maturze • Ćwiczenia w przywoływaniu trafnych kontekstów. Czy w miłości lepiej słuchać głosu rozsądku, czy też oddać się namiętności? Rozważ problem i uzasadnij swoje stanowisko, odwołując siędo 1. podanego fragmentu Lalki, 2. całego utworu Bolesława Prusa 3. oraz innego tekstu kultury. Zgromadź informacje pomocne w rozważaniu problemu. Jaka wiedza, jakie pojęcia mogą się przydać? Przydatne informacje i konteksty • cechy charakterystyczne epok romantyzmu i pozytywizmu, np.:... • spory między romantykami a oświeconymi • pojęcia: racjonalizm, empiryzm, idealizm.

20. Co nowego w oświacie? • obniżenie wieku szkolnego, • zmiany w systemie kształcenia zawodowego, • nowa podstawa programowa w kl. IV – VI i w szkole ponadgimnazjalnej, • nowe zasady przeprowadzania sprawdzianu po szkole podstawowej, egzaminu gimnazjalnego i maturalnego, • nowelizacja nadzoru pedagogicznego, • zmiany w sposobie prowadzenia i dokumentowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, • zmodernizowany system doskonalenia nauczycieli.

21. Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2013/2014 • Wspieranie rozwoju dziecka młodszego w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego • Podniesienie jakości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych • Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów • Kształcenie uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych

22. Zmodernizowany system doskonalenia nauczycieli • System doskonalenia nauczycieli oparty na ogólnodostępnym kompleksowym wspomaganiu szkół • Sieci współpracy i samokształcenia

23. Kompleksowe wspomaganie szkół • Adresowane jest do szkoły rozumianej jako złożony system. • Wspomaganie wynika z analizy indywidualnej sytuacji szkoły i odpowiada na jej rzeczywiste potrzeby. • Jest procesem, odchodzi od jednorazowych form doskonalenia. • Przebiega od diagnozy potrzeb placówki, przez wybór obszaru wspomagania, opracowanie rocznego planu wspomagania w wybranym obszarze, realizację tego planu do ewaluacji. • Rola SORE (szkolnego organizatora rozwoju edukacji)

24. Sieci współpracy i samokształcenia • Są dopełnieniem kompleksowego wspomagania szkół. • Skupiają nauczycieli, dyrektorów, psychologów, pedagogów, bibliotekarzy z obszaru jednego powiatu. • Cele sieci to wymiana doświadczeń, analiza dobrych praktyk, poszerzanie kompetencji uczestników, tworzenie nowych rozwiązań na potrzeby szkół uczestniczących w sieci, nawiązywanie kontaktów i współpracy pomiędzy nauczycielami i szkołami. • Sieci dyrektorów (pozapedagogiczne obowiązki dyrektora). • Sieci przedmiotowe (poloniści – edukacja filmowa). • Sieci problemowe (walka ze szkolną absencją).

25. Tematyka sieciwspółpracy i samokształcenia - przykłady • Edukacja filmowa. • Skuteczne sposoby zachęcania uczniów do czytania. • Jak rozwijać twórcze myślenie uczniów? • Praca z uczniem zdolnym na zajęciach koła naukowego. • Jak budować własne programy nauczania? • Promocja i budowanie wizerunku szkoły. • Nauczyciele pracują zespołowo. • Praca z nowoczesnymi technologiami. 16 tematów sieci nauczycielskich

26. Tematy OLiJP 2013/2014 LITERACKIE: • Topos miejsca przyjemnego (locus amoenus) w literaturze epok dawnych: postacie i funkcje. • Między indywidualizmem a wspólnotą. Paradoksy ludzkich doświadczeń w dramacie polskiego romantyzmu. • Władysław Syrokomla (Ludwik Kondratowicz) - wybitny poeta krajowego romantyzmu. • W poszukiwaniu straconego czasu. Pamięć jako mechanizm psychologiczny, zasób kulturowy i tworzywo literackie. • HERB WYGNANIA. DIARYSTYKA DRUGIEJ EMIGRACJI (temat dodany na prośby polonistów o temat dotyczący literatury XX wieku).

27. Tematy na olimpiadę 2012/2013 TEMAT JĘZYKOZNAWCZY • Rodzina, ach, rodzina. Językowy obraz relacji rodzinnych w polszczyźnie. TEMATY TEATROLOGICZNE: • Dramat i teatr Stanisława Ignacego Witkiewicza a polska awangarda XX wieku. • Kształtowanie przestrzeni w teatrze XX i XXI wieku.

28. KONKURSY • I Ogólnopolski Konkurs na Tomik Wierszy „Duży Format” • XXIX Ogólnopolski Konkurs Literacki im. J. I. Kraszewskiego (poezja lub proza) • VI Ogólnopolski Konkurs Poetycki „Refleksy” • Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Jana Śpiewaka i Anny Kamieńskiej • Świetlne Pióro 2013 (opowiadanie fantastyczne)

29. II Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Pawła Brylińskiego (trzy wiersze o dowolnej tematyce) • XV Ogólnopolski i Polonijny Konkurs Literacki im. Leopolda Staffa • Konkurs poetycki z okazji Roku Juliana Tuwima i 65. rocznicy oddziału łódzkiego ZLP • VIII Ogólnopolski Konkurs na Prozę Poetycką im. Witolda Sułkowskiego • XXVII Ogólnopolski Konkurs Poetycki „O liść konwalii” im. Zbigniewa Herberta • XXV Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Władysława Broniewskiego „O Liść Dębu”

30. Otwartym tekstem (opowiadania o dowolnej tematyce) • „Niepodlegli nicości”. Ryszard Krynicki i jego poezja (esej krytycznoliteracki) • Konkurs literacki na powieść obyczajową z tłem historycznym • Video Poezja (utwór audiowizualnyinspirowany wierszem) • Różewicz Motion Graphic animacje komputerowe, filmy, impresje filmowe, utwory z dziedziny video-artu lub eksperymentalne produkcje audiowizualne

31. Nakręć wiersz do wyboru 150 wierszy • Akcja filmowa „Rany Julek”film inspirowany wierszem J. Tuwima „Ranyjulek”

32. Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2013/2014 • Wspieranie rozwoju dziecka młodszego w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego • Podniesienie jakości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych • Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów • Kształcenie uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych

33. Zdawalność oraz średnie wyniki procentowe na poziomie podstawowym

34. Średnie wyniki procentowe na poziomie rozszerzonym

42. W teście sprawdzającym rozumienie tekstu nieliterackiego najwięcej trudności sprawiało zadania sprawdzające umiejętności rozpoznawania charakterystycznych cech stylu i języka tekstu, nazywania środków językowych, rozpoznawania zależności między akapitami, odczytywania sformułowań metaforycznych, odczytywania intencji autora.

43. Współczynnik łatwości zadań Wypracowanie - poziom podstawowy Treść 0,45 Kompozycja 0,56 Styl 0,56 Język 0,51 Zapis 0,47

44. Współczynnik łatwości zadań Wypracowanie - poziom rozszerzony Treść 0,56 Kompozycja 0,72 Styl 0,68 Język 0,69 Zapis 0,51

45. Najważniejsze kierunki pracy w przygotowaniu uczniów do egzaminu maturalnego

46. W zakresie czytania ze zrozumieniem ćwiczmy: na poziomie komunikacji: • rozpoznawanie użytych w tekście zabiegów i środków stylistycznych i językowych oraz określanie ich funkcji, • rozpoznawanie stylu wypowiedzi i wskazywanie charakterystycznych dla niego środków, • określanie intencji wypowiedzi (np. aprobata, krytycyzm, ironia, polemizowanie),

47. na poziomie struktury tekstu: • określanie zależności między częściami tekstu, • określanie kompozycyjnej funkcji cząstek tekstu, np.: pierwszego/ostatniego zdania, pierwszego/ostatniego akapitu, innych ważnych kompozycyjnie cząstek tekstu, • określanie tematyki akapitów i większych całości, • sporządzanie planu tekstu, by unaocznić jego strukturę i prześledzić tok myśli, • odnajdywanie w tekście wskaźników spójności oraz językowych elementów porządkujących wypowiedź, • odnajdywanie/formułowanie tezy, wskazywanie i formułowanie argumentów i przykładów,

48. na poziomie znaczeń: • odczytywanie słów i sformułowań użytych w funkcji metaforycznej, • odczytywanie myśli przewodniej akapitów, większych fragmentów i całości tekstu, • objaśnianie znaczeń trudniejszych słów i sformułowań, w tym znajdujących się w poleceniach.

49. Ucząc pisania wypracowań, praktykujmy: • określanie na podstawie tematu koniecznych składników wypracowania, • ukierunkowanąprzez temat analizę i interpretację fragmentów lektur, • odwoływanie się do kontekstu całego dzieła (lub innego kontekstu wskazanego w temacie) ściśle w związku z wytyczonymi kierunkami interpretacji, • formułowanie wniosków ściśle w związku z tematem, z naciskiem na potrzebę podsumowania i uogólniania treści zawartych w rozwinięciu wypracowania,

50. Nie zapominajmy o: • ćwiczeniach słownikowych, • ciągłym odnawianiu potrzebnych wiadomości z zakresu nauki o języku, • nieustannej kontroli czytelnictwa lektur.