Specifični problemi u obrazovanju romske dece

1. Specifični problemi u obrazovanju romske dece Metodika rada sa decom sa posebnim potrebama PEDAGOŠKI FAKULTET JAGODINA 2007/08

2. Specifični problemi u obrazovanju romske dece • Isključenost iz obrazovnog sistema • Neredovno pohađanje nastave • Slaba školska postignuća i napuštanje škole • Segregacija • Negativan identitet

3. Isključenost iz obrazovnog sistema UZROCI • rasizam neromskih roditelja koji se protive upisu romske dece u škole • diskriminatorska praksa prosvetnih vlasti i birokratska procedura pri upisu u školu • siromaštvo Roma koje onemogućava finansiranje školovanja • socijalna i fizička izdvojenost Roma iz društvenih tokova, • život u segregiranim i getoiziranim naseljima udaljenim od škola

4. Isključenost iz obrazovnog sistema • školske 2002/03. u Srbiji je bilo oko 82.800 romske dece uzrasta od 7 do 14 godina • samo 17.323 romskih učenika pohađalo osnovnu školu, što čini 4,02 % ukupne populacije učenika • više od 65.500 romske dece van sistema obrazovanja

5. Neredovno pohađanje nastave Jedan od glavnih uzroka • loših obrazovnih rezultata • socioemotivne nepovezanosti sa sredinom • izloženosti romske dece predrasudama

6. Slaba školska postignuća i napuštanje škole • školske 2002/03 pilot testiranje učenika trećeg razreda koje je imalo za cilj da se utvrdi obrazovni uspeh iz matematike i srpskog jezika • Rezultati su pokazali da je skoro 80 % romskih učenika ocenjeno kao „izuzetno loši” ili „loši” • 5 % romskih učenika do trećeg razreda već je ponavljalo neki razred. • 0,2 % neromskih učenika je ponavljalo razred • od onih koji su ponavljali razred, 70 % su romski učenici.

7. Slaba školska postignuća i napuštanje škole • Često ponavljanje razreda i izrazito loša postignuća koriste se kao „pedagoški” argumenti za segregaciju romske dece u drugi tip škola. • Školskim vlastima kao opravdanje za premeštanje dece u specijalne i večernje škole služe slabe ocene, koje pokazuju da romski učenici ne mogu da prate program redovnih škola. • S druge strane, ponavljanje razreda i nedovoljan uspeh predstavajaju i jedan od uzroka što romska deca potpuno napuštaju školu

8. Napuštanje osnovnog školovanja • 75 % ukupne populacije romske dece upisuje u prvi razred osnovne škole, ali samo 25 % uspeva da završi osnovno obrazovanje • više od 50 % napušta školovanje između IV i V razreda • romska deca u proseku provode 3-4 godine manje u osnovnoj školi nego druga deca • najveći broj romskih devojčica od 13 i 14 godina ne ide

9. Segregacija • specijalne škole i odeljenja Na osnovu prethodnih nedovoljnih obrazovnih postignuća ili rezultata testiranja intelektualnih sposobnosti pred polazak u školu, većinu romske dece stručne komisije procenjuju kao intelektualno ispod prosečne • Češka (75 %), Mađarska (90 %), Rumunija (70 %), Slovačka (80%), Makedonija (70 %)

10. Segregacija • Srbija: oko 50 do 80 % od ukupnog broja učenika specijalnih škola u Vojvodini čine romska deca (Save the Children). • prevelika zastupljenost romske decu u specijalnim školama u odnosu na njihov udeo u opštoj populaciji

11. Segregacija • posebna odeljenja unutar redovnih škola, ona se neretko nalaze u odvojenim školskim zgradama i u njima romski učenici uče po adaptiranim, manje kvalitetnim programima. Posebna odeljenja se osnivaju kao „tranzitna” forma ka redovnim odeljenjima. Trebalo bi da romski učenici u njima steknu dovoljno znanja koje bi im omogućilo da kasnije prate program u redovnim školama, ali ona se najšečće nikada ne prebace u redovna odeljenja.

12. Segregacija • geto škole smeštene pored romskih naselja, pa većinu ili sve učenike ovih škola čine romska deca. Iako su to formalno redovne škole, u njima se dobija obrazovanje izrazito niskog kvaliteta. Razlozi za to leže u nedovoljno edukovanom nastavničkom kadru, nedostatku osnovnih uslova za rad, udžbenika i nastavnih sredstava i slično. Nastava se održava u ruiniranim zgradama, učitelji časove drže neredovno, a mnogi učenici koji su završili školu ne znaju da čitaju i pišu. Po nekim procenama, oko 70 % romske dece u Bugarskoj ide u ovakve škole.

13. Negativan identitet romske dece • Mehanizam stvaranja negativnog identiteta označene dece se oslanja na proces kategorizacije • Postupkom označavanja (labelling), odnosno svrstavanjem dece u homogene grupe sa različitim oznakama („sociokulturno hendikepirani”, „sa posebnim obrazovnim potrebama”, „ometeni”), kategorisana deca se pretvaraju u „druge” • „humanitarna” uloga specijalnog obrazovanja koje brine o dobrobiti „druge“ dece je povezana sa formiranjem devijantnih osoba i njihovom socijalnom ekskluzijom kroz mehanizme označavanja

14. Negativan identitet romske dece • Romska deca su često bolno svesna negativnog identiteta koje im je društvo namenilo. • Otkriće razlike između romskog i neromskog sveta u školskom kontekstu je za romsko dete često traumatično, sa pratećim emocionalnim krizama i željom da se ne bude Rom. • etnički pritisak • psihosocijalna relacija ustanovljena između većine i romske manjine, oblikovana putem negativne socijalne kontrole koja uključuje stavove odbacivanja, isključivanja, straha i konfrontacije sa orijentacijom ka segregaciji • Jedna od posledica etničkog pristiska je srozavanje pojma o sebi romskog deteta. Kada je romsko dete suočeno sa socijalnim odbacivanjem razvijaju se njegova osećanja intelektualne inferiornosti, što negativno utiče na proces učenja i socijalne odnose u školi.

15. Negativan identitet romske dece • Istraživanje samopoštovanja kao opšte komponente pojma o sebi kod romskih i neromskih učenika viših razreda osnovne škole: • Rezultati su pokazali da romska deca u poređenju sa neromskom imaju, statistički gledano, znatno niže samopoštovanje. • Autori niže samopoštovanje romske dece tumače siromaštvom, socijalnim barijerama i predrasudama prema Romima. (Joksimović, Janjetović, 2000)

16. Negativan identitet romske dece • Tumačenje kroz uobičajeni socijalni kontekst tipične školske situacije učenja/podučavanja • Tipična školska situacija se zasniva na principima takmičnja među učenicima i devalorizaciji dece. • Devalorizacija, odnosno negacija kulturnog identiteta i specifičnosti načina života deprivilegovane dece, ogleda se u nizu ponašnja nastavnika: • „zaboravljanju” defavorizovanog deteta, zanemarivanju njegovih potreba i iskustava, negativnim vrednosnim stavovima, nestrpljenju, ispoljavanju besa i omalovažavajuće mimike. Ovakvo ponašanje doprinosi da se dete u školi oseća loše i počinje da samo sebe obezvređuje (Štambak, 1986).