DEEL 1 Organismen krijgen informatie over hun omgeving

DEEL 1 Organismen krijgen informatie over hun omgeving THEMA 2 GELUIDSRECEPTOREN

Experimentele waarnemingen • Trillend voorwerp  geluidsbron • Geluidsgolven planten zich voort via middenstoffen • gasvormig (bv. lucht) • vloeibaar (bv. water) • vast (bv. muur) • Trillingen worden opgevangen door de geluidsreceptoren (fonoreceptoren) 1 Geluiden zijn trillingen

2 Toonhoogte • Toonhoogte of frequentie: - aantal trillingen per seconde • - eenheid = Hertz (Hz) • - 1 Hz = 1trilling per seconde • Lage tonen  lage frequentie •  lange golflente • Hoge tonen  hoge frequentie •  korte golflengte

 tot ± 8 Hz infratonen  tot ± 200 000 Hz ultratonen

3 Geluidsterkte • Volume = hoeveelheid trillingsenergie • = amplitude (uitwijking) van de trilling • Eenheid: decibel(dB) • Vanaf 90 dB: gevaar voor gehoorschade!

90 dB = 10x sterker dan 80 dB

4 Resonantie bij geluidsbronnen

‘Zien’ met je oren: echolocatie • Ultratonen met zeer hoge frequenties (+ 100 000Hz) kaatsen terug en worden opgevangen • bv. bij vleermuizen en dolfijnen

Rotsbeen • Uitwendig oor, middenoor, inwendig oor 5 Bouw en werking van het oor

5.1 Uitwendig oor • Oorschelp • Gehoorgang • trommelvlies

Perforatie trommelvlies met loopoor Perforatie trommelvlies

5.2 Middenoor • 5.2.1 Trommelholte • Gevuld met lucht • Buis van Eustachius •  • luchtdruk egaliseren

5.2.2 Gehoorbeentjes • Hamer • Aambeeld trillingen versterkt doorgeven aan het ovale • Stijgbeugel venster

5.2.3 Ontsteking in de trommelholte: middenoorontsteking • (Otitis media) • Ontsteking met ophoping van vocht en etter • Druk   pijn • Meestal bacterieel antibiotica • Herhaalde ontstekingen  • trommelvliesbuisje

Lijmoor: ophoping van lijmachtig vocht achter het trommelvlies

5.3 Inwendig oor • Geluidsprikkels  elektrische prikkels (zenuwprikkels) • Delen:  halfcirkelvormige kanalen •  slakkenhuis •  voorhof (verbinding slakkenhuis – kanalen)

5.3.1Benig en vliezig labyrint • Benig labyrint: holten en gangen in het rotsbeen gevuld met perilymfe •  3 halfcirkelvormige kanalen  evenwichtsreceptoren •  slakkenhuis  geluidsreceptoren • Vliezig labyrint: vliezen die • zich in het benig labyrint • bevinden; gevuld met • endolymfe

5.3.2Slakkenhuis • 3 gangen  bovenste: ovaal venster top slakkenhuis •  onderste: top slakkenhuis ronde venster •  bovenste + onderste : gevuld met perilymfe •  middengang: gevuld met endolymfe •       

Membraan van Reissner(bovenste): scheiding bovenste gang en middengang • Basaalmembraan (onderste): scheiding onderste gang en middengang • Trilling in vloeistof  basaalmembraan trilt mee • Trilling in de vloeistof is maar mogelijk als het ronde venster kan uitpuilen (want vloeistoffen zijn weinig samendrukbaar!)

Gevoeligheid van het basaalmembraan voor geluiden met verschillende frequenties

5.3.3Orgaan van Corti • Onderdeel van het basaalmembraan • Bevat de geluidsreceptoren  haarcellen • Op de haarcellen rust het dakmembraan

5.3.4Omvorming van geluidsprikkel tot een zenuwimpuls • Trilling in de vloeistof van slakkenhuis •  • Basaalmembraan en dakmembraan verschuiven t.o.v. elkaar •  • Ombuiging van de haartjes van de haarcellen •  • Zenuwimpuls naar gehoorzenuw  hersenen

5.3.5Schade in het slakkenhuis: gehoorverlies • beschadiging haarcellen • Gehoorverlies • beschadiging gehoorzenuw • Mogelijke oorzaken:  binnenoorontsteking •  tumor •  slag of stoot •  lawaaidoofheid

6.1 De hersenen ontvangen de zenuwimpuls 6 ‘Horen’ met je hersenen • Verschillende toonhoogten  plaats op basaalmembraan • Harde en zachte geluiden  prikkeling meer of minder haarcellen 6.2 Horen met beide oren • Stereofonisch horen  richting en afstand van de geluidsbron bepalen • Proef met balpennen

EINDE THEMA 2 GELUIDSRECEPTOREN

DEEL 1 Organismen krijgen informatie over hun omgeving