Projekt : „Odpowiedź na wyzwania gospodarki opartej na wiedzy: nowy program nauczania na WSHiP”.

1. Projekt : „Odpowiedź na wyzwania gospodarki opartej na wiedzy: nowy program nauczania na WSHiP”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

2. Stanowienie prawa i podstawy techniki prawodawczej Ewa Polkowska polkowsk@nw.senat.gov.pl

3. Stanowienie prawa i podstawy techniki prawodawczej • Forma zajęć. Warunki zaliczenia. Wykłady. Egzamin ustny. • Cel zajęć. Zaprezentowanie polskiego i europejskiego systemu prawa, relacji miedzy tymi systemami, a także instytucji upoważnionych do tworzenia prawa, procedur, zasad i techniki tworzenia aktów powszechnie obowiązujących.

4. Stanowienie prawa • Fundamentem systemu tworzenia prawa są najważniejsze zasady i wartości Konstytucji (demokratyczne państwo prawne, zasada sprawiedliwości społecznej, zasada ochrony praw nabytych, zasada legalizmu, zasada proporcjonalności) • Tworzenie prawa, bez względu na materię i zakres regulacji, jest zawsze przedsięwzięciem wymagającym wysiłku intelektualnego. • Poziom prawa, jego jakość, zależy od wiedzy i umiejętności tworzących prawo oraz od struktur organizacyjnych i procedur w jakich jest ono tworzone. • Tworzenie prawa obejmuje proces przygotowywania założeń projektu, opracowywania projektu – wraz z etapem konsultacji, uchwalania – poprawki dyskusje spory, ogłaszania.

5. System prawa Całokształt obowiązujących i odpowiednio uporządkowanych aktów normatywnych i innych norm uznawanych przez państwo. Każde źródło prawa ma swoje miejsce w systemie oraz jest odpowiednio powiązane z innymi elementami tego systemu. System prawa: • spójny i stabilny • znajdujący uzasadnienie w zespole powszechnie uznawanych wartości • funkcjonalny • przejrzyście skonstruowany

6. Źródło prawa(jako akt ustanawiający normy prawa obowiązującego) Każdy akt prawotwórczy (normatywny), każda obowiązująca norma prawna w danym systemie prawa zawierająca reguły obowiązującego i wymagalnego zachowania ludzi, a także kompetencje instytucji publicznych.

7. Źródła prawa(skąd się biorą w polskim systemie prawnym) • prawo stanowione • porozumienie z innymi państwami • normy pochodzące od władz organizacji międzynarodowych, których Polska jest członkiem • elementy składowe prawa międzynarodowego • reguły powstałe w drodze umów (układy zbiorowe pracy)

8. System źródeł prawa – jako całość tworzą źródła prawa i ich grupy Konstytucja dokonuje podziału aktów prawnych na następujące grupy: • akty prawa międzynarodowego i wewnętrznego • akty prawa miejscowego i obowiązującego na całym terytorium państwa • akty ustawowe i podustawowe • akty prawa powszechnie obowiązującego i akty prawa wewnętrznie obowiązującego

9. System źródeł prawa Konstytucja – rozdział III i niektóre postanowienia poza nim (np. art. 87 ust. 2, art. 234) - główne typy aktów normatywnych - ich zakres przedmiotowy - stosunki wzajemne między nimi - niektóre zasady trybu ich wydawania

10. System źródeł prawa „zamknięty” system źródeł prawa cechuje się tym, że w Konstytucji wyczerpująco uregulowano: • formy, w jakich mogą być tworzone normy prawne, • podmioty, wyposażone w kompetencje do wydawania określonych aktów, • zakres spraw, jakie poszczególne rodzaje aktów mogą normować, • relacje zachodzące między tymi aktami.

11. Nadrzędność Konstytucji Zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z Konstytucją. Nakaz wydawania aktów prawnych rozwijające postanowienia Konstytucji Hierarchiczna struktura systemu źródeł prawa Akty normatywne niższych stopni nie mogą naruszać aktów stojących na wyższych stopniach. Akty wyższego szczebla mogą uchylać akty tej samej mocy prawnej oraz akty o niższej mocy prawnej. Akty hierarchicznie niższe muszą być zgodne z aktami uplasowanymi na wyższych szczeblach hierarchii. Zasady systemu źródeł prawa

12. Konstytucyjny system źródeł prawa • źródła prawa powszechnie obowiązującego • źródła prawa o charakterze wewnętrznym • przepisy regulaminowe i statutowe • układy zbiorowe pracy

13. Źródła prawa powszechnie obowiązującego • konstytucja • umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie • ustawa i rozporządzenie z mocą ustawy • umowa międzynarodowa ratyfikowana bez potrzeby uzyskiwania ustawowej zgody • rozporządzenie • akty prawa miejscowego

14. Źródła prawa o charakterze wewnętrznym • uchwały Rady Ministrów • zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów • zarządzenia Prezydenta • umowy międzynarodowe zatwierdzane przez Radę Ministrów, nieratyfikowane • akty prawa miejscowego o charakterze wewnętrznym

15. Przepisy regulaminowe i statutowe(grupa nie wymieniona w rozdz. III, podstawą wyodrębnienia przepisy szczegółowe Konstytucji) • Regulaminy Sejmu i Senatu (art. 112 i 124) • Regulamin Zgromadzenia Narodowego (art. 114 ust. 2) • Statut Kancelarii Prezydenta (art. 143) • Regulamin Pracy Rady Ministrów (art. 146 ust. 4 pkt 12) • statuty jednostek samorządu terytorialnego (art. 169 ust. 4)

16. Układy zbiorowe pracy (art. 59 ust. 2) specyficzna grupa przepisów prawnych: • ograniczona do regulacji powstałych na tle świadczenia pracy • powstająca w drodze rokowań • zasady powstawania reguluje Kodeks pracy (dział XI) • Kp wskazuje dwa rodzaje tych źródeł – zakładowe i ponadzakładowe • podlegają wpisowi do specjalnych rejestrów

17. podsystem aktów powszechnie obowiązujących cd. • art. 9 - akty prawa międzynarodowego: • powszechnie uznawane (ogólne) zasady prawa międzynarodowego • zwyczajowe tj. nieumowne normy prawa międzynarodowego • art. 91 ust. 3 - przepisy prawne organizacji międzynarodowych - przepisy prawne stanowione przez władze organizacji międzynarodowych, których Polska jest członkiem

18. Konstytucja • najwyższy stopień hierarchii • najwyższa moc prawna (art. 8 zasada konstytucjonalizmu) • akt regulujący fundamentalne zagadnienia państwowe – ustrój państwa, system organów i zasady ich funkcjonowania, prawa i obowiązki obywateli • bezpośrednio stosowana • najtrudniejszy tryb uchwalania i zmiany

19. Umowa międzynarodowa ratyfikowana na podstawie ustawowej zgody • ma pierwszeństwo przed ustawą i stosuje się bezpośrednio • zgodnie z art. 89 Konstytucji musi być poprzedzona zgodą wyrażona w drodze ustawy ratyfikacja umów międzynarodowych dotyczących: • pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, • wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, c • członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, • znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, • spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy

20. Ustawa • najbardziej powszechny, główny akt normatywny • akt normatywny typu pierwotnego • ustanawiający normy o charakterze o charakterze generalnym i abstrakcyjnym • zastrzeżone sfery regulacji • tryb uchwalania – wyłączność parlamentu

21. Rozporządzenie z mocą ustawy • w hierarchii źródeł prawa ten sam poziom co ustawa • określone warunki wydania aktu – stan wojenny i nie możność zebrania się Sejmu na posiedzeniu • określony podmiot wydający – Prezydent • wskazany wnioskujący – Rada Ministrów • określony zakres przedmiotowy – ścisłe powiązanie ze stanami nadzwyczajnymi

22. Umowa międzynarodowa ratyfikowana bez potrzeby uzyskania ustawowej zgody • ratyfikuje Prezydent na wniosek Rady Ministrów • zakres – inne zagadnienia, niż te, które wymienia art. 89 ust.1 • takie umowy międzynarodowe nie mają pierwszeństwa przed ustawami, czyli muszą być z nimi zgodne • o zamiarze ratyfikacji Prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm

23. Rozporządzenie • akt w hierarchii poniżej ustaw • ma wobec ustaw charakter wykonawczy • pochodny akt normatywny (ustawa –pierwotny) • podmioty wydające – tylko wskazane w Konstytucji • podstawa prawna wydania – tylko szczegółowe upoważnienie zawarte w ustawie • obowiązek zawarcia w ustawie wytycznych dotyczących treści rozporządzeń

24. Akty prawa miejscowego o charakterze powszechnie obowiązującym • podmioty uprawnione – organy samorządu terytorialnego, terenowe organy administracji rządowej • obowiązywanie - obszar działania organów wydających • akty o charakterze wtórnym - upoważnienie i granice zawarte w ustawie