PRIMENA I ZNA ČAJ FIZIČKE PRIPREME U RADU SA NAJMLAĐIM UZRASTNIM KATEGORIJAMA

1. PRIMENA I ZNAČAJ FIZIČKE PRIPREME U RADU SA NAJMLAĐIM UZRASTNIM KATEGORIJAMA (Značaj senzitivnih faza i razvoj motoričkih sposobnosti) Miloš VELEBIT

2. OSNOVNI PRINCIPI U RADU SA MLADIMA ● Razvoj pojedinačnih motoričkih osobina u skladu sa redosledom senzitivnih faza ● Obuka tehničkih veština i taktičkihsposobnosti u skladu sapsiho-fizičkim razvojem ● Prelazak na fudbalsku specijalizaciju u uzrastu 11-12 godina ● Poštovanje pedagoških, fizioloških i psiholoških principa u radusa mladima.

3. FIZIČKE SPOSOBNOSTI Pod fizičkim sposobnostima podrazumevaju se motoričke osobine i funkcionalne sposobnosti sportiste. U motoričke osobine se ubrajaju: ☺ sila/snaga ☺ brzina - sprinterska - distanciona ☺ izdržljivost - opšta - brzinska ☺ fleksibilnost (pokretljivost/gipkost) ☺ koordinacija AGILNOST

4. Tokom trenažne i takmičarske aktivnosti nijedna motorička osobina se ne ispoljava u "čistom" obliku, već uvek u kombinaciji sa još jednom. snaga + brzina = brzinska snaga snaga + izdržljivost = izdržljivost u snazi brzina + izdržljivost = brzinska izdržljivost

5. RAZVOJ FIZIČKIH SPOSOBNOSTI ● Razvoj fizičkih sposobnosti čoveka započinje već od rođenja. ● Razvoj ne teče ravnomerno, već oscilira. Postoji: faza brzog prirasta faza stagnacije faza izrazitog prirasta

6. ● Fizičkim vežbanjem u ranom i zrelom detinjstvu, kao i u periodu adolescencije, podržava se prirodan biološki razvoj fizičkih sposobnosti. ● Period ljudskog života u kojem se sportskim treningom podržava prirodan biološki razvoj fizičkih sposobnosti naziva se senzitivna faza ili plastični period.

7. SENZITIVNE FAZE • Senzitivna fazaje vremenski interval u periodu prirodnog biološkog rasta i razvoja čoveka, tokom kojeg je moguće da se primenom organizovanog, sistematskog i planskog fizičkog vežbanja kao što je sportski treningutiče na organizam mladog sportiste tako da se njegove fizičke sposobnosti pripreme i unaprede do nivoa koji omogućava da se docnije ispolje do maksimuma.

8. Svaka fizička sposobnost ima svojusenzitivnu fazu! Ukoliko se u senzitivnoj fazi ne primeni fizičko vežbanje usmereno na razvoj odgovarajuće fizičke sposobnosti, ili se primeni pogrešno, docnije se ta sposobnost neće razviti do maksimuma. Za neke motoričke osobine senzitivna faza započinje u najranijem detinjstvu i rano se završava. Za većinu motoričko-funkcionalnih sposobnosti senzitivna faza se završava već sa završetkom preadolescentnog perioda – u 12. godini!

9. ● Za razvoj koordinacijeod presudnog značaja je razvoj nervnog sistema. Već do 6. godine razvoj nervnog sistema dostiže 60% u odnosu na ukupni razvoj, a do 12. godine skoro 90%. Preostalih 10% razvoja u odnosu na nasleđene osobine ostvaruje se posle puberteta. Ova saznanja upućuju na to da se sa vežbanjem usmerenim na razvoj ove sposobnosti može započeti oko 7. godine, da bi se, uz postupno povećanje, do 12. godine u potpunosti intenziviralo. ● Isti programski principi važe i za vežbanje u prvoj fazi usvajanja sportske veštine, jer je sposobnost ovladavanja fudbalskom tehnikom direktno uslovljena koordinacionim sposobnostima, a ove razvojem centralnog nervnog sistema.

10. ● Rano počinje i senzitivna faza za brzinu – već u petoj godini. Pun zamah dostiže se već u 7 – 8. godini, jer su u tom uzrastu posebno povoljni uslovi za razvoj alternativnih pokreta i agilnosti. Senzitivna faza za brzinu rano se i završava – sa 12. godinom. ● Za razvoj gipkosti aktuelan je period od 6 – 7. godine. Kod budućih fudbalera gipkost ne treba da se razvija do maksimalnih amplituda u zglobovima.

11. ● Senzitivna faza za maksimalnu snagu nastupa, takođe, relativno rano – oko 12. godine. Primenjuju se vežbe koje odgovaraju tom uzrastu – vežbe pri kojima se savlađuje samo težina sopstvenog tela (sklekovi, čučnjevi, zgibovi, skokovi i slično), bez dopunskog opterećenja. ● Senzitivna faza za izdržljivostuslovljena je razvojem energetskih sistema i srčano-sudovnog (kardiovaskularnog) sistema. Razvojne karakteristike energetskih sistema mišića i srčano-sudovnog sistema određuju da senzitivna faza za razvoj aerobne izdržljivosti započinje oko dvanaeste godine, a za anaerobnu izdržljivostoko 14. godine.

13. REZIME: Senzitivna faza je vremenski period sa povećanim mogućnostimaza pozitivan uticaj trenažnog vežbanja usmerenog ka razvoju fizičkih sposobnosti. U senzitivnoj fazi treningom se postavljaju temeljida se fizičke sposobnosti sportiste docnije ispolje do maksimalnih mogućnosti. Kada se nešto na planu pripreme i razvoje fizičkih sposobnosti propusti u senzitivnoj fazi, docnije se ne može nadoknaditi. Razvoj fizičkih sposobnosti treba da je u skladu i da prati razvoj tkiva, organa i organskih sistema, pre svih srčano-sudovnog i centralnog nervnog sistema, kao i kognitivnih sposobnosti mladog sportiste. Dokazano je da složene motoričke strukture (koordinacija, preciznost, ravnoteža) visoko koreliraju sa kognitivnim sposobnostima ličnosti, što ukazuje na značaj pravilnog razvoja motorike kao preduslova za integralni razvoj ličnosti. S obzirom na uzajamnu uslovljenost razvoja fizičkih sposobnosti sa drugim sposobnostima i morfološko-funkcionalnim sistemima organizma, trenažni program treba postaviti tako da do 12 – 13. godine deteta osnovu čine koordinacione sposobnosti, a posle ovog perioda program treba proširiti sa motoričkim zadacima u kojima dominiraju sila, snaga i izdržljivost.

14. KOORDINACIJA KAO INTEGRALNA MOTORIČKA OSOBINA Koordinacija, kao motorička osobina, je veoma složena materija, nedovoljno proučena, pa su i definicije nepotpune i različite: ● Koordinacija je brzo izvođenje kompleksnih i raznovrsnih motoričkih zadataka. ● Koordinacija je sposobnost organizma da usklađuje, adekvatno motornom zadatku, pojedine pokrete i radnje u odnosu na vreme, prostor i naprezanje.

15. Šira definicija: ● Koordinacija je sposobnost organizovanja veštog, i to posebno novog, kretanja, sposobnost "prebacivanja" sa jednog kretanja na drugo, sasvim različito, i sposobnostza improvizaciju i kombinaciju u procesu motoričke aktivnosti.

16. Osnovu za koordinacijučini visok stepen adaptacije i sposobnosti centralnog nervnog sistema, u prvom redu centra za ravnotežu, da rekonstruiše i usavršavakretanja. ☻ Koordinacija je od odlučujuće važnosti za postizanje i usavršavanje tehnike i taktike, kao i za njihovu primenu u novim okolnostima. ☻ Stepen koordinacionih sposobnosti je važan pokazatelj talenta!

17. Opšta i specifična koordinacija O p š t a k o o r d i n a c i j anadzire kapacitet racionalnog izvođenja različitih motoričkih vežbi, bez obzira na sportsku specijalizaciju. • Opšta priprema je osnov za specifičnu pripremu! • Bogatstvo opštih znanja, umenja i navika (ili veština) kretanja utiče na razvoj specifične motorike! S p e c i f i č n a k o o r d i n a c i j aodražava sposobnost izvođenja različitih pokreta u fudbalu brzo,lakoi besprekornotačno. Na taj način se specifična fudbalska koordinacija usko povezuje sa specifičnostima motoričkih osobina i snabdeva fudbalera dodatnim sposobnostima, koje će mu biti od koristi za učinak na treningu i utakmici.

18. Elementi koordinacijske složenosti (hipoteza) U uspostavljenom hipotetičkom modeluizdvojena su četiri elementa koordinacije. To su: • okretnost, • spretnost, • ravnoteža, • preciznost.

19. Specifična fudbalska koordinacija uključuje razvoj koordinacije i ostalih motoričkih sposobnosti: razvoj koordinacije brzine, razvoj koordinacije snage i razvoj koordinacije izdržljivosti. Da bi fudbalski pokret imao osobine koordinacije treba da se izvede brzo - dakle, potrebna je brzina. Da bi se pokret izveo brzo, neophodna je - snaga. Da bi pokret mogao da se izvodi brzo i snažno u što dužem vremenskom periodu, potrebna jeizdržljivost. Da bi pokret imao mekoću, neophodna jefleksibilnost. Koordinacijaima, dakle, integrativni karakter - objedinjuje i u sebi sadrži sve ostale motoričke osobine! ☻ VEŽBAMA KOORDINACIJE UTIČE SE NA RAZVOJ SVIH MOTORIČKIH OSOBINA !

20. METODSKI POSTUPCI ZA RAZVOJ I POBOLJŠANJE KOORDINACIONIH SPOSOBNOSTI Koordinacija se razvija i usavršava dugim procesom učenja različitih veština i tehničkih elemenata. Rad na r a z v o j ukoordinacije, koji se primenjuje kod dece uzrasta od 7 do 12 godina, u početku sadrži pretežno vežbe opšte koordinacije, zatim se postepeno uključuju vežbe u kojima se opšta koordinacija kombinuje sa elementima tehnike, a što se uzrast dece bliži isteku senzitivne faze za koordinaciju, vežbanja u sve većem procentu imaju karakterspecifičnekoordinacije.