Kapitał ludzki a kapitał społeczny.

1. Kapitał ludzki a kapitał społeczny.

2. KAPITAŁ SPOŁECZNY • Pojęcie KS pojawia się w naukach społecznych w czasie I wojny światowej, a następnie sporadycznie w latach 60. XX w. • W terminologii naukowej przyjęło się za sprawą: • P. Bourdieu • J. S. Colemana • R. Putnama • F. Fukuyamy • Założenie podstawowe: podobnie jak kapitał ekonomiczny – stosunki społeczne i sieci powiązań między jednostkami to zasób, dzięki któremu można osiągnąć zamierzone korzyści.

3. J. S. Coleman • „Kapitał społeczny jest cechą struktury społecznej, która wspiera konkretne działania aktorów, podejmowane w ramach tej struktury.”

4. Składniki kapitału społecznego • J. Coleman, Foundations of Social Theory (1990): • Wzajemne zobowiązania i oczekiwania wypływające z ról społecznych • Dostęp do informacji • Normy i sankcje społeczne • Relacje władzy

5. Definicja R. Putnama • Kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania

6. Składniki kapitału społecznego • R. Putnam, Demokracja w działaniu (1995): • (Poziome) Sieci stowarzyszeń • Normy społeczne • Zgeneralizowane zaufanie

7. F. Fukuyama • kapitał społeczny oznacza umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i organizacji w celu realizacji własnych interesów. • F. Fukuyama Zaufanie. Kapitał społeczny... (1997): składnikiem kapitału społecznego jest zaufanie

8. P. Bourdieu • zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu – lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie – która dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału posiadanego przez kolektyw, wiarygodności, która daje im dostęp do kredytu w najszerszym sensie tego słowa.

9. P. Sztompka • KAPITAŁ SPOŁECZNY: więzi zaufania, lojalności i solidarności, znajdujące wyraz w samoorganizowaniu się i samorządności, głównie w ramach dobrowolnych stowarzyszeń.

10. Elementy kapitału społecznego • zaufanie społeczne • wartości, normy społeczne, solidarność, zwyczaj współpracy • sieć kontaktów • znajomości • powiązania • przynależność do organizacji i stowarzyszeń Ułatwiają jednostkom zdobywanie innych społecznie cenionych zasobów: bogactwa, władzy, prestiżu, itp.

11. Jakie zyski przynosi kapitał społeczny? • Ekonomiczne • rozwój gospodarczy • substytuowanie innych postaci kapitału • zabezpieczenie społeczne • ograniczanie problemu „free riding” • Polityczne • sprawne funkcjonowanie lokalnych instytucji • rozwój demokracji lokalnej • Rozwiązywanie problemów społecznych • w sferze edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego i in.

12. Wskaźniki kapitału społecznego • członkostwo w organizacjach społecznych, samorządowych lub politycznych (mierzone deklaracjami przynależności i aktywnego działania w tych organizacjach oraz pełnienia w nich funkcji z wyboru lub nominacji), • aktywność polityczna w skali społeczności lokalnej (mierzona deklaracjami udziału w wyborach samorządowych), • aktywność polityczna w skali kraju • wspieranie organizacji społecznych • zaufanie do władz lokalnych.

13. Źródło: CBOS, Stowarzyszeniowo-obywatelski kapitał społeczny, Warszawa, wrzesień 2008

14. Do organizacji społecznych częściej należą mężczyźni (12,4%) niż kobiety (9,7%). • Najbardziej zaangażowani w pracę tych organizacji są badani w wieku od 35 do 44 lat (13,3%) i od 45 do 54 lat (12,5%).

15. Aktywność w organizacjach społecznych wzrasta wraz z dochodami, poziomem wykształcenia i statusem społeczno-ekonomicznym Polaków. • Respondenci z gospodarstw domowych o dochodach powyżej 1200 zł per capita zrzeszają się ponad trzykrotnie częściej (15,7%) niż ci, którzy uzyskują dochody poniżej 300 zł na osobę (4,5%). • Najwyższy odsetek aktywnego członkostwa w organizacjach społecznych notujemy w takich grupach zawodowych, jak górnicy (31%), nauczyciele (26%) oraz dyrektorzy i prezesi firm (23,5%).

16. Zaangażowanie wyborcze: • osoby lepiej wykształcone (85% z wyższym wykształceniem) • elitarne grupy zawodowe (89% prezesów i dyrektorów) • religijni • o najwyższych dochodach per capita • w średnim wieku i starsi (45-64 lat)

17. Przeznaczanie pieniędzy na cele społeczne i otrzymywanie pomocy od organizacjispołecznych • Co czwarty Polak (24,9%) deklaruje, że w 2007 roku wpłacił pieniądze na rzecz jakiejś organizacji opieki społecznej lub na jakiś cel charytatywny.

18. Zaufanie do władz lokalnych Źródło: CBOS, Stowarzyszeniowo-obywatelski kapitał społeczny, Warszawa, wrzesień 2008

19. Kapitał ludzki • wykształcenie i umiejętności jednostki, jego kwalifikacje zawodowe, talenty, zdrowie, mające pewną wymierną wartość ekonomiczną i będące ważniejszymi czynnikami produkcji niż klasyczne środki. • Pojęcie kapitału ludzkiego obejmuje kapitał społeczny i kulturowy.

20. Kapitał kulturowy • Nawyki, umiejętności i odruchy nabyte przez socjalizację w grupach elitarnych, o wyższej pozycji społecznej i wykształceniu.

21. Kapitał społeczny studentów WSIiZ ;) • Przyjaciele • Rodzina • partner/ka Źródło: Raport z badań Sylwetka studenta WSIiZ, Rzeszów 2009, Zespół ds. Badania Potrzeb

29. Ekonomiczny wymiar struktury społecznej

30. Zróżnicowanie społeczne – rodzaje różnic • różnice biologiczno-fizyczne • różnice demograficzne • różnice psychiczne • różnice społeczne (posiadanie, wykształcenie, zawód) Kategorie społeczne Stanowią podstawy kształtowania się zbiorowości społecznych: klas, warstw, grup zawodowych

31. Mówimy zatem o… • strukturze klasowej • strukturze warstwowej • strukturze zawodowej jako układach grup i relacji zachodzących między nimi. Są one jednocześnie źródłem nierówności społecznych między ludźmi.

32. Ekonomiczne ujęcia klas społecznych • Stanowisko ogólne • Stanowisko marksistowskie • M. Webera koncepcja klas społecznych

33. Stanowisko ogólne • Klasy społeczne – wytwór stosunków gospodarczych i sposobów produkcji, jakie rozwinęły się w okresie industrializmu w Europie. • Dwie klasy: produkcyjna i nieprodukcyjna H. Saint-Simon), klasa decydentów i klasa biernych wykonawców (A. Touraine)

34. Stanowisko marksistowskie • Podział na klasy wytworzył się wraz z rozwojem techniki wytwórczej i podziałem pracy oraz prywatnej własności śrdoków produkcji. • Klasy społeczne są to wielkie zbiory ludzi pozostających w jednakowym stosunku do środków produkcji, tzn. zbiory ludzi posiadających środki produkcji lub zbiory ludzi żyjących z pracy najemnej. • Klasa posiadająca i klasa robotnicza

35. M. Webera koncepcja klas społecznych • Warunek istnienia klas – nierówny podział własności i wynikające z tego nierówne szanse życiowe • „Klasy posiadania” – pozycje wyznacza fakt posiadania lub nieposiadania majątku, pozwalającego uzyskać dochód • „Klasy zarobkowe” – osoby czerpiące swój dochód w całości lub w części z własnej pracy (pracownicy najemni, przedsiębiorcy)

36. Typologia klas społecznych Webera • Robotnicy • Drobnomieszczaństwo • Inteligencja nieposiadająca i fachowcy, pracownicy umysłowi, urzędnicy • Klasy posiadające oraz klasy uprzywilejowane za sprawą wykształcenia

37. Stany w ujęciu Webera • Wiążą się z pojęciami prestiżu (szacunek jakim społeczeństwo otacza pewną grupę) i etosu (specyficzny styl życia, wykształcenie, pochodzenie, zawód, duma z bycia członkiem danej grupy)

38. Inspiracje weberowskie – W. L. Warner (Yankee City) • Klasa wyższa-wyższa („arystokracja pochodzenia i bogactwa”: wielcy finansiści, kupcy, wysocy urzędnicy) • Klasa niższa-wyższa (bogaci ale bez znajomości kodów kulturowych) • Klasa wyższa-średnia (dyrektorzy i kierownicy firm, wolne zawody) • Klasa niższa-średnia (urzędnicy, drobni kupcy, niektórzy bogatsi robotnicy) • Klasa wyższa-niższa (półwykwalifikowani i niewykwalifikowani robotnicy, „biedni ale uczciwi”) • Klasa niższa-niższa (ludzie „ze złą reputacją moralną, niechętni do pracy, mieszkający w slumsach)

39. Indeks cech charakterystycznych statusu społecznego • zawód • źródło dochodu • typ domu • dzielnica zamieszkania

40. System stratyfikacyjny EGP • R. Erikson, J. H. Goldthrope, L. Protocarero (1979) • Standardowe narzędzie do porównań struktury społeczeństw wysoko rozwiniętych krajów demokracji rynkowej i do badania tamtejszej ruchliwości społecznej.

41. EGP – wersja jedenastoklasowa • Wyższa klasa służby (inteligencja, wyższe kadry kierownicze, urzędnicy państwowi, przedstawiciele wielkiego biznesu) • Niższa klasa służby (technicy, pielęgniarki, księgowi, kierownicy wydziałów) • Pracownicy umysłowi wykonujące rutynowe prace biurowe • Pozostali pracownicy umysłowi w handlu i usługach • Właściciele firm poza rolnictwem, zatrudniający pracowników • Właściciele firm poza rolnictwem, niezatrudniajacy pracowników • Fizyczni pracownicy nadzoru (brygadziści, mistrzowie) • Robotnicy niewykwalifikowani • Robotnicy rolni • Właściciele gospodarstw rolnych.

42. Funkcjonalne ujęcie klas społecznych (K. Davis, W. E. Moore) • Każde społeczeństwo, aby mogło funkcjonować, tzn. realizować swe zadania, rozwijać się, zaspokajać potrzeby ludności, itd., musi być ustrukturalizowane, czyli tworzyć różne rodzaje pozycji i rozdzielać je między ludzi. • Uwarstwienie jest koniecznością funkcjonalną społeczeństwa

43. Teza o zaniku klas • Zanikają wielkie klasy społeczne (robotnicza, burżuazja, klasy służby) • Powstawanie „społeczeństwa klasy średniej” • Wzrastająca rola innych podziałów: etnicznych, religijnych, społeczno-demograficznych • Eliminowanie z rynku pracy dużych zbiorowości, powstawanie „podklas” społecznych

44. Klasyfikacje i skale zawodów

45. Definicja • Zawód - zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów.

46. Polska nomenklatura zawodów • "[ ... ] pod zawodem lub specjalnością rozumie się oparte na kwalifikacjach (wiadomościach, umiejętnościach) wyko­nywanie w celach zarobkowych wynikającego z podziału pracy zespołu czyn­ności (robót) społecznie użytecznych [...]" Instrukcja Komitetu Pracy i Płacy z dn. 30 X 1961 r

47. Z socjologicznego punktu widzenia • zbiorowość ludzi wykonujących określone rodzaje czynności, ukształtowane w ramach społecznego podziału pracy według kwalifikacji przypisanych do ich wykonywania, ludzi mających świadomość pewnej wspólności spraw i poczucie własnej odrębności. Grupa zawodowa Zbiorowość społeczna

48. ISCO (International Standard Classification od Occupations) 1958 • Międzynarodowa klasyfikacja zawodów (MOP): • Wojskowi • Wysocy urzędnicy państwowi, członkowie organów przedstawicielskich, kadra kierownicza przedsiębiorstw i organizacji • Specjaliści, wolne zawody • Technicy i specjaliści średniego szczebla • Urzędnicy • Pracownicy usług osobistych i placówek handlowych • Rolnicy i robotnicy rolni • Brygadziści i robotnicy wykwalifikowani • Robotnicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn, robotnicy taśmowi, kierowcy • Pracownicy fizyczni wykonujące prace proste w produkcji i usługach.

49. Socjologiczne klasyfikacje • Typy skal: • odwołujący się do społecznego prestiżu • o wielowymiarowym charakterze – budowanie indeksów łączących kilka kryteriów (skale społeczno-ekonomicznego statusu zawodów)

50. Elementy oceny prestiżu zawodowego • wymagany poziom kwalifikacji i wykształcenia, • zajmowane stanowisko, • ponoszona odpowiedzialność, • zakres podejmowanych decyzji, • uciążliwość pracy, • społeczne znaczenie zawodu, • stałość i pewność pracy, • możliwość uzyskania dodatkowego wykształcenia.