Wspólna Polityka Rolna i Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich

1. Wspólna Polityka Rolnai Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich Dominika Milczarek Wykład 7 Wpływ integracji na sytuację w sektorze rolnym i na obszarach wiejskich

2. Negocjacje – „Rolnictwo” 9 grudnia 1999 – przyjęcie polskiego stanowiska negocjacyjnego przez Radę Ministrów Otwarcie negocjacji w obszarze „Rolnictwo” - najpóźniej ze wszystkich 29 obszarów negocjacyjnych - 19 czerwca 2000. Polska zaakceptowała i zobowiązała się do wdrożenia całości acquis communautaire w obszarze „Rolnictwo”.

3. Negocjacje – „Rolnictwo” cd. Główne problemy podczas negocjacji: • Dostęp do płatności kompensacyjnych (dopłat bezpośrednich) • Limitowanie wielkości produkcji rolnej • Dostosowania sektora mięsnego • Dostosowanie sektora mleczarskiego • Wsparcie ze wspólnotowego budżetu na budowę systemu IACS w Polsce

4. Płatności bezpośrednie Konieczność wprowadzenia płatności bezpośrednich w nowych krajach UE ze względu na: • Nie dyskryminowanie nowych krajów, • Kwestia konkurencyjności na jednolitym rynku, • Potrzeba modernizacji, • Argument uczciwości, • Kwestia korzyści wynikających z poszerzenia (Wilkin 2003).

5. Negocjacje – polityka regionalna • Wdrożenie całości acquis communautaire w obszarze „Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych”. • Zbudowanie systemu koordynacji polityki spójności, odpowiednie struktury administracyjne, itd. • W 1999 r. rozpoczęto przygotowanie Narodowego Planu Rozwoju (Źródło UKIE)

6. Negocjacje - wyniki • Rocznie trafi w latach 2004-2006 – 2,4 mld euro • 2-krotnie więcej niż wynoszą wydatki budżetowe na rolnictwo (bez KRUS) w 2002 r. (5085 mln PLN czyli 1271 mln euro). • Są to środki związane z: płatnościami bezpośrednimi, interwencją rynkową i subsydiami eksportowymi, działaniami rozwoju wsi, funduszami strukturalnymi w rolnictwie. Ponadto środki krajowe. Źródło: SAEPR FAPA

7. Płatności bezpośrednie Płatności bezpośrednie (na hektar UR) • W 2004 r. podstawowy poziom dopłat bezpośrednich – 25% poziomu UE, 100% dopłat w 2013 r. • W latach 2004, 2005, 2006 wyniosą 55%, 60% i 65% poziomu stawek unijnych (I i II filar WPR i środki krajowe) • Uproszczony system dopłat bezpośrednich • Limity produkcji • Okresy przejściowe

8. Płatności bezpośrednie • System uproszczony: • Podstawowa stawka dopłaty (do każdego ha): 25%, 30% i 35% KOPERTY KRAJOWEJ, podzielona przez całkowity obszar użytków (160, 198, 238 zł); • W sektorze roślinnym – dodatkowa dopłata (zboża, len, strączkowe, tytoń, chmiel, ziemniaki skrobiowe); • W sektorze zwierzęcym – dodatkowa dopłata do powierzchni paszowej • Dopłaty dodatkowe ze środków na rozwój wsi oraz ze środków krajowych. • W sumie 440, 480, 520 (produkcja roślinna), 340, 420, 520 (produkcja zwierzęca)

9. Płatności bezpośrednie • Limity produkcji: lata 1995-1998 • Okresy przejściowe: • system uproszczony 5 lat (możliwość przedłużenia); • wybrane sektory (mleczarski – dostosowanie jakości do końca 2006, przetwórstwo mięsne do końca 2007 r.).

10. Programy pomocowe Programy przedaksesyjne finansowane przez UE: • Program PHARE • SAPARD Program finansowany z pożyczki Banku Światowego: • Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW): • A - Mikropożyczki • B - Zmiana struktury siły roboczej i wsparcie instytucjonalne • C- Infrastruktura wiejska

11. SAPARD • SAPARD – Specjalny Program Akcesyjny Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich • Obejmuje lata 2000-2006 • Rocznie Komisja Europejska przeznacza dla krajów kandydujących 520 mln. euro • Dla Polski – 171,7 tys. euro rocznie. • Ponad 2/3 funduszy SAPARD:Polska, Rumunia i Bułgaria

12. SAPARD – Działania: • Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych • Trudności: sytuacja finansowa w sektorze przetwórstwa, wysokie koszty gwarancji kredytowych, duża liczba obowiązkowych dodatkowych dokumentów, itd. • Inwestycje w gospodarstwach rolnych • Trudności: sytuacja finansowa gospodarstw, brak własnych funduszy, wymagania formalne, etc. • Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich • Gminy miały znaczne doświadczenie w przygotowywaniu tego typu projektów

13. SAPARD – Działania: • Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich • Wprowadzone dopiero w połowie 2002 r., najaktywniejszą grupą – przedsiębiorcy (ponad połowa wniosków) • Program rolnośrodowiskowy (projekt pilotażowy)- nieuruchomiony • Szkolenia zawodowe • Pomoc techniczna

14. SAPARD – przyjęte projekty Źródło: EC Sapard Annual Report 2003

15. SAPARD - ocena • Główne bariery absorpcji w ocenie benficjentów i doradców: • trudne warunki stawiane beneficjentom, • rozbudowana i skomplikowana dokumentacja, • zbyt późne przekazywanie informacji o ostatecznie obowiązujących zasadach programu do instytucji doradczych • Ważna rola instytucji doradczych! (Polska Wieś po wejściu do UE FDPA)

16. Mieszkańcy wsi o integracji z UE • Dominacja przekonań o ujemnych konsekwencjach przyłączenia do UE • Korzyści z przystąpienia do UE - przyśpieszenie przeobrażeń strukturalnych (Sikorska 2001) • Sposób głosowania w referendum (77,45% za): • za przystąpieniem do UE: 49% mieszkańców wsi, 38% - rolników; • przeciw przystąpieniu – 29% mieszkańców wsi, 43% rolników. • Największe obawy związane z integracją dotyczą: upadku wielu gospodarstw rolnych, wykupu ziemi przez cudzoziemców, wzrostu trudności ze zbytem polskich produktów (ISP 2002).

17. Potencjalny wpływ integracji na sektor rolny Według UKIE 2003: • Znacząca poprawa sytuacji ekonomicznej rolnictwa w ujęciu sektorowym, • Poprawa sytuacji dochodowej rolnictwa dzięki dopłatom bezpośrednim, • Poprawa sytuacji konkurencyjnej polskich gospodarstw rolnych, • Stabilizacja cen skupu produktów rolnych, • Wzrost dochodów rodzin rolniczych, • Nie poprawi się sytuacja gospodarstw socjalnych.

18. Potencjalny wpływ integracji na sektor rolny Atutemrolnictwa polskiego są niższe koszty niż w krajach UE-15. • Z czasem czynnik ten będzie tracił na znaczeniu. • Osłabienie tego efektu ze względu na znaczne koszty dostosowawcze „Warunkiem koniecznym poprawy sytuacji rolnictwa i obszarów wiejskich jest spójna polityka państwa gwarantująca wzajemną komplementarność wdrażanych programów pomocowych”(Bilans korzyści i kosztów... 2003)

19. Wpływ integracji • Seminarium „Polska wieś i rolnictwo w półtora roku po akcesji” UKIE, luty 2006 Badania Lecha Goraja i Łukasza Hardta • Dane rachunkowe polskiego FADN wskazują na istnienie bardzo wyraźnej tendencji malejącego znaczenia dopłat w tworzeniu dochodu. • Sieć Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych (www.fadn.pl) • Gospodarstwa towarowe (pole obserwacji 745 tys., pow. 2 ESU)

20. Udział dopłat w tworzeniu w 2004 r. dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego wg klas wielkości ekonomicznej (IERiGŻ)

21. Wpływ integracji • DB nie stymulują inwestycji w grupie gospodarstw największych i nie zapewniają istotnego wzrostu dochodowości w małych • Badanie społeczne - obawy względem systemu DB: • negatywny system bodźców („koszenie trawy i kasy”), • niekorzystny wpływ na rynek dzierżawy ziemi i na zmianę struktury agrarnej, • dopłaty zaburzają konkurencję w UE (wg części rolników korzystna byłaby „opcja zerowa”, a więc zniesienie DB w UE).

22. Wpływ integracji • Inne wnioski z badania społecznego UKIE • Rolnicy doskonale znają reguły WPR • Korzystają z Internetu • Rosną aspiracje edukacyjne • Dobrze oceniają system ODR, gorzej ARiMR • Ich stosunek do UE jest ambiwalentny

23. Wpływ integracji, rekomendacje • Potrzeba wypracowania precyzyjnej definicji gospodarstwa rolnego • Różne definicje wypaczają rzeczywisty obraz stanu rolnictwa i gospodarstw rolnych • W nowej definicji - formuła określająca związek gospodarstwa rolnego z rynkiem • Z dotychczasowego sektora gospodarstw rolnych należy wyłączyć „gospodarstwa domowe użytkujące ziemię” • Odmienne programy wsparcia dla gospodarstw domowych użytkujących ziemię i gospodarstw towarowych (L.Goraj)

24. Pytania do dyskusji • Czy dopłaty bezpośrednie powinni otrzymywać wszyscy rolnicy? Czy wykluczyć gospodarstwa najmniejsze z systemu? • Jeśli nie DB nie dla wszystkich, to jaki inny rodzaj wsparcia? • Jaki powinien być system płatności w długim okresie (nie zależeć od wielkości produkcji ani wielkości gospodarstwa)? • Czy polityka ROW powinna być zróżnicowana regionalnie (instrumenty)?