Mövzu 1 3 . Euascomycetes sinfi nin Diskomisetlər qrup

1. Aqronomluq ixtisasının “Bitki mühafizəsi” ixtisaslaşması üzrə “Ümumi fitopatologiya” kursu Mövzu 13. Euascomycetessinfinin Diskomisetlər qrup sırasına aid göbələklərin xarakteristikası P L A N: 13.1 Phacidiales, Helotiales, Pezizales sırası göbələkləri 13.2 Loculoascomycetes sinfi göbələkləri

2. ƏDƏBİYYAT 1. Cəfərov İ. Ümumi fitopatologiya. Bakı: Elm, 2007, 392 s. 2.M.Timur Döken, Erkol Demirçi, Hüseyn ZenginFitopatoloji. Erzurum: 2010, 256 s. 3. Общая и сельскохозяйственная фитопатология / Ю.Т.Дьяков, М.И.Дементьева и др. М.: «Колос», 1984, 495 с. 4. Попкова К. Общая фитопатология. М.: Агропромиздат, 1989, 362 с. 5.Семенкова И.Г., Соколова Э.С. Фитопатология. М.: Изд. Академия, 2003, 496 с. 6. Чикин Ю.А. Общая фитопатология (часть 1). Учебное пособие - Томск: ТГУ, 2001, 170 с. www. google.ru www.dic.academic.ru www.en.wikipedia.org/wiki/ www.picasaweb.google.com/. www.visualsunlimited.photoshelter.com www.picasaweb.google.com/

3. Diskomisetlərqrupsırası Diskomisetlərqrupsırasınümayəndələrininmeyvəbədəni, inkişafxarakteri, quruluşuvəformasınagörəfərqlənənapotesidir. Adətənapotesinəlbəkivəyakasaşəkilli, müxtəlifrəngli (sarı, cəhrayı, qırmızı, qəhvəyi) olur. İnkişaftsiklindəçantamərhələsindənbaşqakonidivəsklerosiyadamövcuddur. Diskomisetlərparazitlikdərəcəsinəgörəsaprotrofvəparazitnövlərlətəqdimolunurlar. Onlarıntörətdiklərixəstəliktipləriçoxmüxtəlifdir. PatogennövlərPhacidiales, Helotiales, Pezizalessıralarındacəmləşirlər.

4. Patogen növlərin cəmləşdiyi sıralar

5. Phacidialessırası Sırayamənsubolungöbələklərinapotesilərisubstratdavəyastromadaəmələgəlir, forma vəquruluşunagörəonlarperitesinixatırladır, lakinkisələrmeyvəbədənindədiskomisetlərdəolduğukimiqat-qatyerləşir. SıranınəsasfəsiləsiEuphacidiaceaeadlanır. Buradaikicins- RhytismavəCoccomycespraktikəhəmiyyətkəsbedir.

7. Rhytismaacerinum

8. Rhytisma sp.

9. Rhytismaarbuti

10. Kisə və sporlar Yoluxmuş yarpaq Yetkin apotesi və yarpağın eninə kəsiyi Yetkon apotesinin eninə kəsiyi Rhytismaacerinum

11. Coccomyceshiemalis

12. Coccomyceshiemalis

13. Coccomycescoronatus

14. Helotialessırası Onunnümayəndələrindəapotesiyaxşıinkişafetmiş, kasavəya disk şəkillidir. Çoxzamanayaqcıqlıdır. Apotesiadətəngöbələyinistirahətdövründənsonrasklerosiyavəyasklerosialstromacücərənzamanəmələgəlir. Asklaraçıqdayerləşir. Əsasənsıranınnümayəndələribitkiqalıqlarındasaprotrofhəyattərzikeçirərək, torpaqdabitkiqalınlarınınparçalanmasındafəalişti-rakedirlər. Sıradaçoxsaylıbitkilərinçürüməsinəsəbəbolanparazitnövlərdəmövcuddur. PatogennövlərSclerotiniaceaevəDema-tiaceaefəsilələrindəcəmləşmişlər.

16. Sclerotiniasclerotiorum

17. Sclerotiniasclerotiorum

18. Sclerotiniasclerotiorum – sklerosiyanın cücərməsi

19. Moniliniavaccinii

20. Moniliniafruticosa

21. Monilinia – konidilər

22. Monilinia – konidilər

23. Pseudopezizamedicaginis

24. Pseudopezizatrifolii

25. Pseudopezizatrifolii

26. Pseudopezizaribis

27. Pseudopezizaribis

28. Pezizalessırası Bu sıranıngöbələklərininmeyvəbədəniapotesiölçülərinəgörəgüclüsurətdədigərlərindənfərqlənir. Onlarıniçərisində 1 mm-10 smqədərapotesilərmövcuddur. Apotesilərdəhəmişəparafizləriştirakedirlər. Bu göbələklərinəksəriyyətindəyalnızkisəmərhələsiməlumdur, lakinnümayəndələriniçərisindəinkişaftsiklindəkonidialmərhələolanlardamövcuddur. Adətənsaprotrofdurlar, yalnızbirneçəbitki-lərdəparazitlikedəbilir. ParazitnövlərikifəsilədəPezizaceaevəPyronemataceaecəmlənmişlər. Pezizacinsirütubətlitorpaqdaçoxzamanmeşələrdərastgəlinən 100-ə qədərnövübirləşdirir.

29. Cookeinaspeciosa

30. Pezizaviolacea

31. Sarcoscyphaaustriaca

32. Sarcoscyphaaustriaca

33. Loculoascomycetessinifi Lokuloaskomisetlərsinfinəmənsubolangöbələklərdəasklarhə-qiqimeyvəbədənindəyox, xüsusiqovuqlardaəmələgəlir, askostro-ma vəyapsevdosetiadlanır. Sinfinasklarıkifayətqədərqalınikiqatlıörtüyəmalikdirlər. Askosporlarfəalazadolunurlar. Bəzinövlərbitkiqalıqlarında, substratlarda – oduncaqlarda, məhvolmuşbudaqlardasaprotrof, birçoxnövləriisəbitkilərdəparazithəyattərzikeçirirlər. Psevdotesininquruluşu, qovuqlarınsayı, yerləşməsindənasılıolaraq, sinfinfitopatogennümayəndələrinimüxtəlifsıralaradaxiledirlər: Myriangiales, Dothideales, Pleosparales, Hysteriales.

35. Myriangialessırası Bu göbələklərinstromdasəliqəsizyerləşmişpsevdotesivəloku-lalarıvardır. Lokulalardabir ask olur. Psevdotesiadətən substrata yüklənir, yetişənzamanaçılır, eynizamandasəthidəolabilir. Birçoxnövləriyarpaqvəyaşılzoğlardaparazitlikedir, sıranıngöbələklərininiçərisindəbudağınoduncağındavəqabığında sap-rotorfhəyattərzikeçənnümayəndələridəmövcuddur. Növlərinəksəriyyətisubtropikzonada, bəzilərimülayimiqlimşəraitində, lakinhərikihaldaonlarakonidimərhələsindərastgəlinir. Koni-dispormərhələsilojatiplidir. Parazitnövləryarpaqlardaləkəlik, gövdəvədigərşirəlihissələrdəyaralarəmələgətirir.

36. Myriangiaceaefəsiləsiəhəmiyyətliroloynayır. Elsinoecinsigöbələkləribitkilərdəmüxtəlifxəstəliklərtörədirlər. E.veneta – moruqdaantraknozxəstəliyinintörədicisidir. Törədicizoğvəyarpaqlardainkişafedir, al-qırmızıhaşiyəlixarakterikbozrənglərəmələgətirir. PatogenəəsasənkonidimərhələsindəGloesporiumvenetumtəsadüfedilir.

37. Elsinoe veneta

38. Elsinoeveneta – törədicinin konidi mərhələsi

39. Elsinoeveneta

40. Dothidealessırası Sıranıngöbələklərininpsevdotesiləri sahib-bitkinintoxumalarınayüklənmiş, şarvəyaarmudformalıdır. Psevdotesilərdəbirvəyabirneçəlokulaəmələgəlirki, buradadaasklartopavəyaqatşəklindəyerləşirlər. Sıranınəsasnümayəndələrisaprotrofdurlar, lakinfitopatogennövlərdəvardır. Onlardənli-taxılbitkilərindəkökçürümələri, bitkiyarpaqlarındaləkəlikxəstəliklərinitörədirlər. Mycosphserellacinsinəmalikgöbələklərmədənibitkilərdəağləkəlikxəstəliyiəmələgətirirlər.M.fragariaçiyələkdəağləkəlikxəstəliyinintörədicisidir. Xəstəlikinkişafedənzamanyarpaqlarda al-qırmızıhayişəliağləkələrəmələgəlir. Yaydagöbələyinkonidimər-hələsi- RamulariatulasneiSacc. inkişafedir. Göbələkpsevdo-tesilərləqışlayır.

41. Mycosphaerellafragariae

42. Mycosphaerellafragariae

43. Mycosphaerellafragariae - sporları

44. Ramulariatulasnei - törədicinin konidi mərhələsi

45. Pleosporalessırası Sırayadaxilolangöbələklərinpsevdotesilərişarşəkilli, yüngülbasıqformalıolub, qararənglidir. Bunlarıniçərisindəalibitkilərinparazitləriüstünlüktəşkiledirlər. Pleospora, pirenosfora, venturiya, ofiobolusəhəmiyyətlicinslərhesabedilir. Pleosporabetaeşəkərçu-ğundurundafomozxəstəliyitörədicisinin (Phomabetae Frank.), Pyrenophoragramineaarpadazolaqlıhelmintosporiozxəstəliyitörə-dicisiDrechsleragramineagöbələyininkisəmərhələsidir. VenturiacinsinəmalikolanV.prunivə V.inaegualusarmudvəalmadamüvafiqolaraq, dəmgilxəstəliklərininkisəmərhələsihesabedilirlər. OphioboluscinsininnümayəndəsiO.graminisbuğdavəarpadakökçürüməsixəstəliyinintörədicisidir.

46. Venturiainaegualus

47. Venturiainaegualus

48. Ophiobolusacuminatus

49. Hysterialessırası Sırayadaxilolangöbələklərsaprotrofnövlərolub, əsasetibarıiləkolvəağacbitkilərininməhvolmuşbudaqlarında, nadir hallardaisəotbitkilərindəinkişafedirlər.

50. Hysteriales -sporlar