Təsnifatda yeri:

1. Kartof, pomidor və bibərin alternariozu – Alternaria solani Sorauer Təsnifatda yeri: Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetes sinfi, Hyphomycetales sırası, Dematiaceae fəsiləsi, Alternaria cinsi Sinonimləri: Macrosporiumsolani Ellis & G.Martin. AlternariaalliiNolla. Biolojiqrupu: Hemibiotrof

2. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Xəstəlikləbitkininyarpaq, gövdəvəyumrularıyoluxurlar.İlkinyoluxmaadətənyaşlıyarpaqlardamüşahidəedilir. Ləkə lərtünd- qəhvəyi, həlqəvi, yaxşıgörünən konsentrikzonallıdır. Belə ləkələrəsasən yarpaqayəsininmərkəzindəyerləşirlər. Kartofunvegetasiyasıdövrüləkələrölçücəböyüyür, yarpaqlarsaralır, vaxtındanəvvəlquruyurvəyatökülürlər. Gövdələrdələkəuzununadartılmışvəziyyətdədirvəsağlamtoxumailəkəskinsərhədlərəmalikdeyildir. Kartofuntoplanışıdövrügöbələyinsporlarıyoluxmuşyarpaqlardanvəşaxlardanyumrularadüşəbilirvəonuyoluxur, ancaqinfeksiyanınbaşverməsiməhsulunsaxlanmasındanbir-neçəaysonraözünügöstərir. Yumrularınsəthindəqeyri-düzgünformalıqonur, basıqləkələrzühuredir, onlarınaltındayumşaqhissəqurutünd-qonurvəyaqəhvəyikütləyəçevrilir. Ləkələrinsəthiçoxvaxtqırışlıdır. Göbələkmitsel, konidivəxlamidosporlarlatorpaqda, məhvolmuşyarpaqlardavəyoluxmuşşaxlardaqışlayır. Pomidorunyarpaqları, saplaq, gövdəvəmeyvələriyoluxur. Xəstəlikaltyarpaqlardanbaşlayır, onlarınsəthindəiri, 5-15 mm-əqədərdiametrli, yaxşızonallıqlaseçiləniritündqəhvəyiləkələrvəgöbələyinspormərhələsindənibarətqəhvəyiməxməriörtükəmələgətirir. Rütubətlihavaşəraitindələkələrbirləşir, yarpaqlarisəölüşkəyirlər. Saplaqvəgövdələrdəməxməriörtüklüuzunsovtündləkələr, meyvələrdəisəörtüklüqara basıq ləkələrinkişafedir.

7. a- konididaşıyanlar topası; b- konidilər; c- konidilərin cücərməsi

8. ALTERNARİOZUN YAYILMASI

9. Ekologiyası. Göbələyininkişafıüçünoptimaltemperatur 24-300C-dir. İnkubasiyamüddətigöbələküçünəlverişlişəraitdə 3-4 gündür. Xəstəliyininkişafınayağışlarvəgecəşehləriiləmüşayətolunanqızmarquruhavaköməklikedir. Təsərrüfatəhəmiyyəti. Vaxtındanəvvəlqurumavəyarpaqlarıntökülməsinəticəsindəayrı-ayrıillərdəpomidorməhsulu 20-50% aşağıdüşür. Bitkidəgedənmaddələrmübadiləsininpozulması, fiziolojidəyiş-kənliklər, patobiokimyəviçevrilmələrhəmdəistehsalolunanməhsulunkeyfiyyətinəmənfitəsirgöstərir. Mübarizətədbirləri. Bitkiqalıqlarınınməhvedilməsi, məhsulyığımındansonrasahənindərinşumlanması, növbəliəkinəəməletməklə, pomidorunəvvəlkiəkinyerinə 3 ildənsonraqaytarılması, parniklərdətorpağındezinfeksiyası (1 hissəformalin, 40 hissəsu), davamlısortlarınbecərilməsivacibtədbirlərdəndir. Xəstəliyinilkinsimptomlarıgörün-dükdəfungisidlərləçiləmələraparmaqlazımdır. Lakinfitoftorozlamü-barizədətətbiqedilənfungisidlər (akrobatMS, ridomilqoldMS, kurzat, iteral, klipvəs.) alternariozundainkişafınınqarşısınıalır.

10. 4.2 Fəsilə bitkilərinin antraknoz, unlu şeh, septorioz xəstəlikləri və onlarla mübarizə • Pomidorunantraknozu– Colletotrichum • atramentariumTaub. Badımcanvəbibərinantraknozu – Colletotrichum capsiciSanthw.,C.gloesporioidesPenz. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Coelomycetessinfi, Melanconialessırası, Melanconiaceaefəsiləsi, Colletotrichumcinsi. Biolojiqrupu: Hemibiotrof

11. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Xəstəliküstyarpaqlardanbaşlayırvəbitkininsoluxmasıiləmeydanaçıxır. Beləbitkilərtorpaqdanasanlıqlaçıxır, onlarınkökləridağılmışvəziyyətdəolur, buradatoxumayayüklənmişkiçiksklerosiyalargörünür. Bəzəngövdəvəmeyvələrdəqonuryastıcıqlar (lojalar) damüşahidəedilir. Xəstəliyitörədəngöbələkinkişaftsiklindəuzunqaratüklükonidiallojaəmələgətirir. Konididaşıyanlarbirhüceyrəli, deməkolarki, rəngsizvəyaqonurtəhər, konidiləruzunsov-silindrik, əyilmişuclu, ölçüləri 15-22 x 3-6 mkm-dir. Göbələkkartofudayoluxur. Torpaqdasklerosiyahalındaqışlayır. Antraknoz bibərinbütünyerüstüorqanlarınıböyüməmərhələsindənasılıolmayaraqyoluxur. Toxmacarlarınyoluxmasıfilqəyarpaqlarlaməhdudlaşabilir, buzamaninfeksiyauzaqməsafələrəyayılabilmir. Yarpaqvəgövdələrdənekrozluləkələrəmələgəlir, buradadaləkəninrəngibozdanqəhvəyiyəqədərdəyişəbilir. Yüksəkiqtisadiitkilərləsəciyyəolunanformameyvələrinsirayətlənməsidir. Meyvələrdəxəstəliyinsimptomlarısuiləzənginhissələrdəbaşverirvəmeyvətədricənsarıyabənzərqəhvəyivəyaqəhvəyirəngalır. Meyvəüzərindəmeydanaçıxanzədələrkiçikdir, həlqəvidir, beləzədələrbirləşirvəmeyvətoxumasınınəhə-miyyətlibirhissəsinitutur. Rütubətlihavazamanımeyvələrinüzərindəçəhrayı, narıncıçəhrayıvənarıncırənglisporkütləsiyerləşir. Göbələyinnövündənasılıolaraqyoluxmuşsahədəqaravəyaqəhvəyisapabənzərstrukturlarfərqlənirlər. Antraknozlahəmyetişməmişyaşıl, həmdəyetişmiş bibərmeyvələriyoluxurlar.

20. PATOGENLƏRİN EKOLOGİYASI

22. Pomidorununluşehi-Erysiphecommunis (Wallr.) • f. solanilycopersiciJacz., Leveillula • taurica (Lev.) G.Arnaud. Təsnifatdayeri: FungivəyaMycotaaləmi, Ascomycotaşöbəsi, Euascomycetessinfi, Erysiphalessırası, Erysiphaceaefəsiləsi, ErysiphevəLeveillulacinsləri Biolojiqrupu: Biotrof

24. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Bitkiləronlarıninkişa-fınınistənilənfazasında-birinciyarpaqlardanmeyvəverməfazasınaqədəryoluxur. Xəstəlikyarpaqlarınüstsəthindəvəgövdədəspormərhələsindənibarətağörtükşəklindəmeydanaçıxır. Örtükmüəyyənzamanmüddətindəqonurrəngalır. Sirayətlənmişyarpaqlarsaralırvəölüşgəyir. Bitkilərinvegetasiyadövrüunluşehkonidilərinköməyiiləyayılır. Erysiphe communis f. solani lycopersici göbələ-yininkonidilərisadəqısa, uzunluğu 100-300 mkmolankonidida-şıyanlardaəmələgəlir. Konidilər, oval, rəngsiz, ölçüləri 36,6 x 20,2 mkmtək-təkvəyaqısazəncirdəyerləşir. Göbələyinkleystotesiləri 65-180 mkmdiametrli, boşqabşəkilli, müxtəlifformavəçıxıntılıdır. Onlardakisələrformalaşırlar: yumurtayaoxşar, həlqəvi, ölçüləri 46-72 x 30-45 mkm, hərbirkisədə 3-6 elliptikkisəsporlar (ölçüləri 19-35 x 9-14 mkm) vardır.

25. Yayılması. Pomidordaunluşehxəstəliyiilkdəfə 1988-ciildəkeçmişSSRİ-ninQərbhissəsindəörtülüqruntdaqeydəalınmışdır. SonraxəstəlikLatviyadamüşahidəedilmişdir. Ukraynadaunluşehaçıqşəraitdəbecərilənpomidorbitkilərindəaşkaredilmişdir (Qelyutavəbaşqaları, 1994). Leveillulatauricagöbələyitərəfindəntörədilənunluşehilkdəfə 1957-ciildəQaza-xıstanda, 1966-cıildənbaşlayaraqisəKrasnodardiyarındatarlaşəraitindərastgəlinməyəbaşlamışdır. Budiyardaxəstəliyininkişafınəticəsindəməhsulitkisi 50%-əçatır. XəstəliyəAzərbaycandadarastgəlinir. Ekologiyası. Patogenlərgeniştemperatur (18-280C) vəhavanınnisbirütu-bətişəraitindəinkişafedirlər. Tez-tezazyağanyayyağışlarıxəstəliyininki-şafınısürətləndirir. Təsərrüfatəhəmiyyəti. Ədəbiyyatməlumatlarınagörəxəstəliyinnəti-cəsindəyarpaqsəthininassimilyasiyasıazalır, nəticədəpomidorməhsulu 40-50%-əqədərazalır. Mübarizətədbirləri. Bitkiqalıqlarınınməhvedilməsi, növbəliəkindəbitkilərinnövbələşməsi, yüksəkaqrotexnikaönəmlidir. Lakinvegetasiyadövrüxəstəliyinilkinsimptomlarıgöründükdəfungisidlərləçiləmələraparılabilər. Ölkəninhəmistixana, həmdəaçıqşəraitdəbecərilənpomidorəkinlərindəunluşehininkişafıiqtisadiəhəmiyyətkəsbetmir.

26. Badımcanvəbibərinunluşehi– Leveillulataurica Am. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Ascomycotaşöbəsi, Euascomycetessinfi, Erysiphalessırası, Erysiphaceaefəsiləsi, Leveillulacinsi Biolojiqrupu: Biotrof

30. Pomidorun ağləkəliyivəyaseptoriozu –SeptorialycopersiciSpeg. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Coelomycetessinfi, Sphaeropsidalessırası, Sphaeropsidaceaefəsiləsi, Septoriacinsi. Biolojiqrupu: Hemibiotrof