WARSZAWA, 26 października 2012 r.

1. Analiza wpływu zmian przyszłych współczynników płodności na prognozowaną liczbę i strukturę ludności Polski oraz na prognozowaną sytuację finansową FUS w perspektywie do 2060 roku Paweł Nasiński Zakład Ubezpieczeń Społecznych WARSZAWA, 26 października 2012 r.

2. Wstęp • Analizy przeprowadzono w oparciu o prognozę demograficzną Eurostatu z wariantu bazowego obliczeń wykonywanych dla Grupy Roboczej do Spraw Starzenia się Społeczeństwa przy Komisji Europejskiej – scenariusz bazowy (scenariusz 0). • Pozostałe scenariusze prognoz demograficznych zbudowano w ZUS przekształcając scenariusz 0. Przekształcenia polegały na różnych zmianach współczynników płodności. • Zmian współczynników płodności w porównaniu do scenariusza 0 dokonywano począwszy od 2013 r. • Symulacje dotyczące prognozowanej sytuacji Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wykonano wykorzystując model prognostyczny FUS11 stworzony w Departamencie Statystyki i Prognoz Aktuarialnych ZUS. • Horyzont czasowy analiz – 2060 rok (ograniczenia prognozy demograficznej Eurostatu oraz modelu FUS11). W konsekwencji nie są widoczne zmiany w liczebności populacji w wieku poprodukcyjnym, a także zmiany w liczbie emerytów.

3. Scenariusze prognoz demograficznych Zbudowano cztery alternatywne – do prognozy demograficznej Eurostatu – scenariusze: • W scenariuszu 1 przyjęto, że począwszy od 2013 r. współczynniki płodności, a co za tym idzie współczynniki dzietności, będą w każdym roku mniejsze o 5% w porównaniu do prognozy demograficznej Eurostatu. • W scenariuszu 2 przyjęto, że począwszy od 2013 r. współczynniki płodności, a co za tym idzie współczynniki dzietności, będą w każdym roku większe o 5% w porównaniu do prognozy demograficznej Eurostatu.

4. Scenariusze prognoz demograficznych Zbudowano cztery alternatywne – do prognozy demograficznej Eurostatu – scenariusze: • W scenariuszu 3 przyjęto, że stosunek współczynników płodności, a co za tym idzie współczynników dzietności, w porównaniu do prognozy demograficznej Eurostatu będzie corocznie maleć począwszy od 2013 r. Przy czym przyjęto, że procent corocznego spadku współczynników płodności – w stosunku do prognozy demograficznej Eurostatu – wynosić będzie 0,5%. • W scenariuszu 4 przyjęto, że stosunek współczynników płodności, a co za tym idzie współczynników dzietności, w porównaniu do prognozy demograficznej Eurostatu będzie corocznie wzrastać począwszy od 2013 r. Przy czym przyjęto, że procent corocznego wzrostu współczynników płodności – w stosunku do prognozy demograficznej Eurostatu – wynosić będzie 0,5%.

5. Współczynniki dzietności 1,94 1,64 2022 r. 1,56 1,48 1,19

6. Liczba zerolatków

7. Populacja ogółem – stan na koniec roku 34 314 -10,4% 3 753 32 390 -15,5% 30 561 -20,2%

8. Populacja w wieku przedprodukcyjnym*) -15,5% -26,0% 2 228 -32,4% -38,6% -48,1% *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

9. Populacja w wieku produkcyjnym*) 24 371 2031 r. -26,4% -29,4% -32,4% 17 935 17 200 16 469 *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

10. Populacja w wieku poprodukcyjnym*) 10 449 + 3 522 (+51%) 6 927 *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

11. Mediana wieku - ogółem 53,7 51,5 49,2 38,7

12. Mediana wieku - mężczyzn i kobiet

13. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym*) 634 607 583 284 *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

14. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym – podwyższony i dotychczasowy wiek emerytalny

15. Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym*) 913 883 856 572 *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

16. Piramidy wieku – scenariusz 1 Rok 2012 Rok 2060 - 967 tys. 0 tys. - 534 tys. - 433 tys. - nadwyżki liczby osób w scenariuszu bazowym w porównaniu do scenariusza 1

17. Piramidy wieku – scenariusz 2 110 105 kobiety mężczyźni 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 400 300 200 100 0 100 200 300 400 w tysiącach Rok 2012 Rok 2060 + 991 tys. 0 tys. + 538 tys. + 454 tys. - nadwyżki liczby osób w scenariuszu 2 w porównaniu do scenariusza bazowego

18. Piramidy wieku – scenariusz 3 Rok 2012 Rok 2060 - 1 829 tys. 0 tys. - 731 tys. - 1 099 tys. - nadwyżki liczby osób w scenariuszu bazowym w porównaniu do scenariusza 3

19. Piramidy wieku – scenariusz 4 110 105 kobiety mężczyźni 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 400 300 200 100 0 100 200 300 400 w tysiącach Rok 2012 Rok 2060 + 1 924 tys. 0 tys. + 735 tys. + 1 189 tys. - nadwyżki liczby osób w scenariuszu 4 w porównaniu do scenariusza bazowego

20. Wpływ zmian współczynników płodności na prognozowaną sytuację finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych • Obliczenia wykonano wykorzystując model prognostyczny FUS11. • Symulacji dla wszystkich scenariuszy prognoz demograficznych dokonano przy założeniach makroekonomicznych przygotowanych przez Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Ministerstwa Finansów dla celów wariantu nr 1 Prognozy wpływów i wydatków FUS na lata 2014-2018 (Warszawa, lipiec 2012 r.). • W symulacjach nie uwzględniano wpływu innych współczynników dzietności, a w konsekwencji innej – niż w scenariuszu bazowym – populacji na założenia makroekonomiczne.

21. Uwagi do wyników symulacji dotyczących FUS • Saldo roczne Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest różnicą wpływów i wydatków na świadczenia w danym roku, jest to zatem wynik finansowy wyłącznie z rocznej działalności funduszu. • W wynikach po stronie wpływów do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uwzględniono wpływy składkowe oraz celową dotację budżetową na pokrycie świadczeń finansowanych z budżetu państwa, a wypłacanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. • W wydatkach uwzględniono wyłącznie wydatki na świadczenia (nie uwzględniono odpisu na działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz kosztów prewencji rentowej i wypadkowej). • Wyniki zaprezentowano w kwotach zdyskontowanychinflacją na 2011 rok.

22. Saldo roczne FUS w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2011 r. 2041 r. 2028 r.

23. Różnice salda rocznego FUS w porównaniu do scenariusza 0 2048 r. 2036 r.

24. Różnice wydatków na świadczenia z FUS w porównaniu do scenariusza 0

25. Różnice wpływów do FUS w porównaniu do scenariusza 0

26. Podsumowanie • Zwiększenie dzietności w długim horyzoncie czasowym poprawia sytuację finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. • Poprawa ta nie nastąpi jednak szybko. • Wyższa dzietność w początkowym okresie zwiększy deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – jest to cena za późniejsze większe wpływy. • Większa liczba rodzących się obecnie dzieci, to więcej emerytów w przyszłości – czego przedstawiona w prezentacji analiza nie uwzględnia. • Nie oznacza to, że nie należy podejmować działań wspierających rodziny, a w efekcie mogących przyczynić się do wzrostu dzietności.

27. Podsumowanie • W przypadku większej dzietności wzrosną także kwoty składek odprowadzanych do OFE, a także refundacja składek przekazywanych do OFE. • Większa dzietność to także większe wydatki budżetu państwa na składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłki macierzyńskie oraz osób przebywających na urlopach wychowawczych. • Zmiany dzietności będą miały wpływ nie tylko na system ubezpieczeń społecznych, ale także np. na wydatki na świadczenia opieki zdrowotnej, szkolnictwo, podaż pracy, wpływy z podatków dochodowych, wpływy na ubezpieczenie zdrowotne.