Oganische stof en bodemvruchtbaarheid: mogelijkheden en beperkingen met eindproducten van de mestverwerking

1. Oganische stof en bodemvruchtbaarheid: mogelijkheden en beperkingen met eindproducten van de mestverwerking Jan Bries, Gino Coppens Bodemkundige Dienst van België W. de Croylaan 48 3001 Heverlee Tel. 016/31.09.22 Fax 016/22.42.06 Email: info@bdb.be website www.bdb.be

2. Inhoud Belang van organische stof voor bodemvruchtbaarheid, actuele toestand Behoefte aan organische stof Wat betekenen producten van de mestverwerking? Digestaat en spuiwater Koolstofsimulator Besluit

3. 1. Functies van organische stof (humus) en bodemvruchtbaarheid Indicator : C-gehalte in de bouwlaag (factor = 1.72) vb. bouwlaag van een leemgrond met C % = 1.6 O.S. % = 2.76 45.3 ton C/ha 78.1 ton O.S./ha Functies : fysische bodemeigenschappen : structuur, slempgevoeligheidbewerkbaarheidwaterbergend vermogen chemische bodemeigenschappenafbraak : mineralisatie buffer Verandering in organische stoftoestand leiden tot veranderingen in bodemvruchtbaarheid

4. 1.1 Wat is bodemstructuur? OS-gehalte Bodemstructuur Ruimtelijke ordening in de bodem: A: zandkorrels B: kleipakketjes C: organische stof D: poriën

5. Wat is bodemstructuur? OS-gehalte Bodemstructuur Vorming van aggregaten en hogere porositeit

6. Bodemeigenschappen en bodemstructuur OS-gehalte Bodemstructuur • infiltratiesnelheid van neerslag • waterhoudend vermogen • bodemverluchting, -leven • landbouwproductie • landbouwproductie • landbouwproductie • landbouwproductie • porositeit (vol%) en schijnbare dichtheid (g/cm³) • aggregaat-stabiliteit • weerstand tegen verslemping en afspoeling, runoff en erosie

7. Bodemstructuur beoordelen en meten Toelichten aan de hand van metingen op meerjarig GFT-proefveld te Boutersem Als akkerbouwer zelf beoordelen Metingen: • verslempingsindex • aanwezigheid van regenwormen • infiltratiesnelheid • aggregaatstabiliteit • bodemverdichting (schijnbare dichtheid) • waterhoudend vermogen (bodemvochtretentie)

8. GFT- compostproef te Boutersem, sinds 1997 Project uitgevoerd door Bodemkundige Dienst met financiële steun van Provincie Vlaams-Brabant en Vlaco en Ecowerf gelegen te Boutersem

9. Effecten op bodemfysische kwaliteiten Streefzone  gekoppeld aan organisch stofgehalte

10. Effecten op bodemfysische kwaliteiten Verslempingsindex IB = [(1.5 x LF + 0.75 x LG)/(A + 10 x MO)] — C (ref. INRA Laon) Op basis van metingen in 2008 (12 augustus 2008): zeer slempgevoelig | slempgevoelig | weinig slempgevoelig

11. Effecten op bodemfysische kwaliteiten Aanwezigheid van regenwormen in de bodem • tellingen en weging (12 - 14 augustus 2008) • Besluiten: • Duidelijke trend tot toename van de populatie regenwormen

12. Effecten op bodemfysische kwaliteiten Infiltratiesnelheid in de bodem van neerslag • meting met dubbele ringinfiltrometer • Besluiten: • Gevoelige toename van de infiltratiesnelheid na herhaalde GFT-toediening (werd reeds vastgesteld na minder dan 5 jaar toediening) • Bij een fikse bui, stroomt de regen oppervlakkig af daar waar geen GFT werd toegediend

13. Effecten op bodemfysische kwaliteiten Aggregaatstabiliteit • meting Procedure:- luchtdroog bodemmateriaal (diepte 5-10 cm)- uitzeven van aggregaten: grootteorde 1-2 mm- blootstelling aan destructieve kracht (nat zeven)- restfractie bepalen (zand, steentjes…) Stabiele aggregaten in % (augustus 2008): Besluit: In 2008 werd een betekenisvolle toename vastgesteld van de aggregaatstabiliteit na GFT-toediening

14. Effecten op bodemfysische kwaliteiten Bodemverdichting • meting bodemdichtheid en poriëngehalte Besluit: Significant afnemende bodemverdichting en toenemende porositeit door GFT-toediening

15. Effecten op bodemfysische kwaliteiten • meting op ongestoorde bodemstalen (2005) Gemakkelijk opneembaar water(in volume% van de bodem) Totale opneembare waterreserve(in volume% van de bodem) Waterhoudend vermogen Besluit: De bodem kan meer water vasthouden, en dit water is ook beter beschikbaar voor het gewas na GFT-toediening

16. Effecten op bodemfysische kwaliteiten Algemeen C%  Besluiten • Oordeelkundige toepassing van GFT: • verlaagde slemp- en erosiegevoeligheid • verbeterde infiltratiesnelheid • hogere aggregaatstabiliteit • lagere bodemverdichting • toenemend waterhoudend vermogen en toenemende waterbeschikbaarheid • enkel op basis van bodemfysische kenmerken reeds belangrijke invloed op landbouwproductie

17. Vragen?Moet het humusgehalte van “onze” (lees de afzetgebieden van de eindproducten) gronden verhoogd worden?Zo ja, kunnen we dit realiseren met producten van de mestverwerking?

18. Actuele toestand, uitgave: Bodemkundige Dienst Laatste decennia: Neerwaartse trend in koolstofvoorraad

19. Beoordeling koolstofgehalte %, Bemex Zeer laag Laag Tamelijk laag Normaal - Streefzone Tamelijk hoog Hoog Zeer hoog

20. GEMEENTENIVEAU 2004 - 2007 Akkerbouw % C Bron: Bodemkundige Dienst

21. Frankrijk 2005 - 2007 Standaardgrondontleding : Agroconseil – Bodemkundige Dienst

22. 2. Behoefte aan organische stof Standaardgrondontleding

23. Afbraak compenseren door aanvoer van effectieve organische stof (eos), Eos is dat gedeelte van de organische stofaanbreng dat na 1 jaar nog in de bodem aanwezig is en bijdraagt tot humusopbouw. Humificatiecoëfficiënt: compost, stalmest > groenbemester > drijfmest > vers bladmateriaal

24. Verklarende nota organische stof Overzicht aanvoerposten van effectieve organische stof • organisch materiaal aanvoer effectieve OS (kg/ha) • oogstresten • stoppel van wintergraangewassen 1.500 • stro van graangewassen 1.300 • stoppel van snijmaïs 700 • Stoppel en stro van dorsmaïs 2.400 • bietenkoppen en -loof 1.200 • aardappelloof 850 • groenbemesters • mosterd 850 • Italiaans raaigras 1.200 • dierlijke en andere mesten (per 10 ton product) • varkensdrijfmest 200 • runderdrijfmest 300 • runderstalmest 800 • slachtkippenmest 1.800 • GFT-compost 2.000 • groencompost 1.600 • champignonmest 1.250

25. Aanbreng organische stof, uitgave: Bodemkundige Dienst

26. Aanbreng droge stof en organische stof 3. Wat betekenen producten mestverwerking?

27. Aanbreng effectieve organische stof 3. Wat betekenen producten mestverwerking?

28. Aanbreng effectieve organische stof/ kg N 3. Wat betekenen producten mestverwerking?

29. 4. Wat met digestaat?

30. 4. Wat met spuiwater van luchtwassers?

31. Spuiwater van luchtwassers Brengt geen organische stof noch fosfaat aan Bestaat uit ammoniumsulfaat Voorjaarsmeststof Opgepast voor bladverbranding (hoge EC, lage pH) Hou rekening met hoge zwavelaanbreng vb. Bij 30 kg N/ha geef je al 84 kg S03 Niet in contact laten komen met kalkmeststoffen Bij voorkeur bij bewolkt windstil weer toedienen Zuurwerkend effect

32. 5. Koolstofsimulator: adviessysteem voor het koolstofbeheer in akkergronden • Ontwikkeld door: • - Bodemkundige Dienst van België en Vakgroep Bodembeheer, • - in opdracht van Vlaamse Overheid, Dienst Land en Bodembescherming • Wat: • - gebruiksvriendelijk en interactief programma • inschatting lange termijnevolutie organische C-gehalte in akkerbouwpercelen i.f.v. gewasrotatie en bemestingspraktijk. • Gebaseerd op: • Roth-C model (landbouwk. onderzoeksstation Rothamsted) • Toepasbaar op: • - de meeste gangbare akkerbouwpraktijksituaties in Vlaanderen

34. Varkensdrijfmest

35. Varkensstalmest

36. GFT-compost

37. 6. Algemeen besluit • Organische stofaanbreng speelt cruciale rol in bodemvruchtbaarheid (chemisch, bodemfysisch) • Grondanalyseverslag geeft perceelsspecifieke organische stofbehoefte • Eindproducten van mestverwerking: mogelijke aanvoer EOS wordt bepaald door: • samenstelling • humificatiecoëfficiënt • Koolstofsimulator geeft bijkomend inzicht in mogelijkheden en beperkingen. • Vraag uw exemplaar aan via mail naar land@lne.vlaanderen.be met vermelding van naam en adres