Hazırlayanlar Zir. Yük.Müh. BURAK ŞEN DMİ Araştırma Şube Müdürlüğü ve Doç.Dr. SEVİLAY TOPÇU

1. GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE BÜYÜK SU YAPILARI İLE SULU TARIM ALANLARININ İKLİM DEĞİŞİMİNE ETKİLERİ Hazırlayanlar Zir. Yük.Müh. BURAK ŞEN DMİ Araştırma Şube Müdürlüğü ve Doç.Dr. SEVİLAY TOPÇU Ç. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

2. İklim :Hava (kısa süreli atmosfer koşulları ve süreçleri) olaylarının, atmosferik süreçlerin ve iklim elemanlarının değişkenlikleri, uç oluşumları ve ortalama değerleri gibi uzun süreli istatistiklerle karakterize edilen bir sentezdir. İklim Değişimi :Nedeni ne olursa olsun iklim koşullarındaki uzun süreli ve yavaş gelişen, büyük ölçekli (küresel) değişikliklerdir ve önemli yerel etkileri vardır. İDÇS de ise “Karşılaştırılabilir bir zaman döneminde gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan yada dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan etkinlikleri sonucunda iklimde oluşan bir değişiklik” olarak tanımlanmaktadır.

3. İklim Değişimine Etki Eden Faktörler 1-Doğal Nedenler a) Volkanlar vb. etkiler 2-Yapay Nedenler a) Sera gazlarındaki artış b) Aerosollerin miktarındaki artış c) Ozon tabakasındaki değişim d) Kentleşme e) Yüzey koşullarında değişme

5. RADYASYON DENGESİ Sera gazları iklim sistemi içinde vazgeçilmez bir yere sahiptir. Güneşten gelen kısa dalga boylu radyasyon atmosferi geçerek yeryüzüne ulaşır. Yer tarafından tutulan güneş radyasyonu daha sonra uzun dalga boylu yer radyasyonu olarak atmosfere bırakılır. Bırakılan uzun dalga boylu radyasyonun bir bölümü atmosferde bulunan gazlar (sera gazları) tarafından tutulur ve tekrar bırakılır.

6. RADYASYON DENGESİ Atmosferin yapısında var olan bu gazlar başta su buharı olmak üzere karbondioksit, metan, diazot monoksit, ozon ve aerosollerdir. Atmosferin ısınmasında başlıca etkiye sahip olan doğal sera gazlarının bulunmaması durumunda yeryüzünün sıcaklığının bugüne göre ~30 °C daha soğuk olacağı hesaplanmıştır. Bunun yanı sıra atmosferde çeşitli insan kaynaklı nedenlerle miktarı artan bu gazlar yeryüzünün sıcaklığında belirgin artmalara neden olmaktadır.

7. ÇALIŞMA ALANI

8. Fırat Havzası • Karakaya Bar./HES • Aşağı Fırat • Sınır Fırat • Suruc – Baziki • Adiyaman – Kahta • Adiyaman – Göksu – Araban • Gaziantep • Dicle Havzası • Dicle - Kralkızı • Batman • Batman - Silvan • Garzan • Ilısu • Cizre GAP TOPRAK VE SU KAYNAKLARI GELİŞTİRME PROJELERİ Toplam 22 baraj, 19 HES 1.7 million ha, 7495 MW, 27 milyar kWh

9. HİDROELEKTRİK ENERJİ PROJELERİSantral Kurulu Güçleri 542 MW % 7.3 1440 MW %19 Kalan İhaleye hazır 50 MW % 0.7 5463 MW % 73 İnşaat İşletme TOPLAM : 7495 MW 2003 SONU İTİBARİYLE TOPLAM ELEKTRİK GETİRİSİ 12,7 milyar ABD Doları

10. GAP SULAMA PROJELERİ 215 080 ha İşletme 13% 965 805 ha İnşaat 142 084 ha 10% Kalan 55% İhaleye hazır 24% 437 170 ha BÜYÜK PROJE : 1 674 300 ha , MÜNFERİT : 86 750 ha , TOPLAM : 1 761 050 ha 2003 SONU İTİBARİYLE

11. BARAJ VE HES'LERDE HEDEFLER VEGERÇEKLEŞMELER

13. Çizelge 1. Çalışma alanı istasyon bilgileri P1:max,min,ort sıcaklıklar gözlem süresi , P2: nem gözlem süresi

14. Verilerin Analizinde Kullanılan Testler 1- Parametrik Yöntemler a) Student T Testi b) En Küçük Kareler Doğrusal Regresyon Testi 2- Parametrik Olmayan Yöntemler a) Kruskal Wallis Homojenlik Sınaması c) Wald-Wolfowitz Dizisel İlişki Sınaması b) Kendal Sıra Korelasyon Testi

15. Çizelge 2. Günlük Oransal Nemin Yıllık Ortalama Değerlerinin Analiz Sonuçları (*) 0.05 düzeyinde anlamlı; (**) 0.01 düzeyinde anlamlı.

16. Şekil 3. Yıllık Ortalama Nem Eş Fark Eğrileri Haritası (%2.0)

17. ORANSAL NEM trend MALATYA ERGANİ SİVEREK BATMAN DİYARBAKIR ADIYAMAN SİİRT MARDİN ŞANLIURFA NUSAYBİN GAZİANTEP CEYLANPINAR N AKÇAKALE KİLİS IRAK SURIYE 100km 0 km 100km

18. Çizelge 3. Günlük ortalama sıcaklıklarının yıllık ortalama değerlerinin analiz sonuçları (*) 0.05 düzeyinde anlamlı; (**) 0.01 düzeyinde anlamlı

19. Şekil 4. Ortalama sıcaklık eş fark eğrileri haritası (0.25 °C)

20. TORT trend MALATYA ERGANİ SİVEREK BATMAN DİYARBAKIR ADIYAMAN SİİRT MARDİN NUSAYBİN GAZİANTEP ŞANLIURFA CEYLANPINAR BİRECİK N AKÇAKALE KİLİS IRAK SURIYE 100km 0 km 100km

21. Çizelge 4. Günlük Maksimum sıcaklıklarının yıllık ortalama değerlerinin analiz sonuçları (*) 0.05 düzeyinde anlamlı; (**) 0.01 düzeyinde anlamlı

22. Şekil 5. Maksimum sıcaklık eş fark eğrileri haritası (0.25 °C)

23. TMAXtrend MALATYA ERGANİ SİVEREK BATMAN DİYARBAKIR ADIYAMAN SİİRT MARDİN NUSAYBİN GAZİANTEP ŞANLIURFA CEYLANPINAR BİRECİK N AKÇAKALE KİLİS IRAK SURIYE 100km 0 km 100km

24. Çizelge 5. Günlük minimum sıcaklıklarının yıllık ortalama değerlerinin analiz sonuçları (*) 0.05 düzeyinde anlamlı; (**) 0.01 düzeyinde anlamlı.

25. Şekil 6. Minimum sıcaklık eş fark eğrileri haritası (0.25 °C)

26. TMİN trend MALATYA ERGANİ SİVEREK BATMAN DİYARBAKIR ADIYAMAN SİİRT MARDİN NUSAYBİN GAZİANTEP ŞANLIURFA CEYLANPINAR BİRECİK N AKÇAKALE KİLİS IRAK SURIYE 100km 0 km 100km

27. SONUÇLAR • Büyük su yapıları ve sulanan alanlara yakın istasyonlarda gözlenen yıllık ortalama sıcaklıklar ile yıllık ortalama maksimum sıcaklıklarda düşme tespit edilmiştir. • Yıllık ortalama minimum sıcaklıklarda gözlenen artış, büyük su yapıları ve sulu tarımın etkisiyle belirginleşmektedir. • Büyük su yapılarının su yüzeyleri ile sulanan alanlardan oluşan buharlaşma nedeniyle bu alanlara yakın istasyonlarda gözlenen yıllık ortalama oransal nem değerlerinde artış saptanmıştır.

28. İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM.