GRZYBY

1. GRZYBY

2. ISTNIEJE ok. 100 tys. GATUNKÓW GRZYBÓW. SĄ TO PRZEWAŻNIE ORGANIZMY LĄDOWE, RZADZIEJ WODNE, JEDNOKOMÓRKOWE LUB WIELOKOMÓRKOWE, POZBAWIONE PLASTYDÓW. SĄ ROŚLINAMI CUDZOŻYW-NYMI PROWADZĄ SAPROFITYCZNY LUB PASOŻYTNICZY TRYB ŻYCIA. NIEKTÓRE ŻYJĄ W SYMBIOZIE Z INNYMI ROŚLINAMI.

3. WYRÓŻNIA SIĘ CZTERY KLASY GRZYBÓW: • PRAGRZYBY • GLONOWCE (PLEŚNIAKI) • WORKOWCE • PODSTAWCZAKI. • PIĄTĄ GRUPĘ STANOWIĄ GRZYBY NIEDOSKONAŁE. JEST TO SZTUCZNA JEDNOSTKA SYSTEMATYCZNA OBEJMUJĄCA WIELOKOMÓRKOWE GRZYBY, U KTÓRYCH NIE STWIERDZONO PROCESÓW PŁCIOWYCH.

4. WYSTĘPOWANIE GRZYBÓW POWSZECHNIE ZNANE SĄ GRZYBY KAPELUSZOWE – JADALNE, NIEJADALNE I TRUJĄCE. „GRZYBAMI” NAZYWAMY ZWYKLE ICH OWOCNIKI, SŁUŻĄCE DO CELÓW ROZRODCZYCH. GRZYBY WYSTĘPUJĄ NA CAŁEJ KULI ZIEMSKIEJ, NA LĄDACH ORAZ W WODACH SŁODKICH, A NAWET SŁONYCH. NAJWIĘCEJ WYSTĘPU-JE ICH W GLEBACH, SZCZEGÓLNIE DO GŁĘBOKOŚCI 10 -15 cm.

5. GRZYBY GLEBOWE ZNAJDUJĄ NAJLEPSZE WARUNKI W MIEJSCACH ZACIENIONYCH KORONAMI DRZEW. DUŻY WPŁYW NA ROZWÓJ GRZYBÓW WYWIERA TEMPERA-TURA. WIĘKSZOŚĆ GRZYBÓW NAJLEPIEJ ROZWIJA SIĘ W TEMPERATURZE 15-30OC.

6. FLORA GRZYBÓW GLEBOWYCH ZALEŻY W DUŻYM STOPNIU OD RODZAJU GLEBY. INNE GATUNKI WYSTĘ-PUJĄ NA GLEBACH UPRAWNYCH, INNE NA ŁĄKACH I PASTWISKACH, JESZCZE INNE W LASACH. PODSTAWOWYM CZYNNIKIEM JEST DOSTATEK MATERII ORGANICZNEJ. SZCZEGÓLNIE DOGODNE WARUNKI ZNAJDUJĄ GRZYBY W ŚCIÓŁCE LEŚNEJ, OBORNIKU, KOMPOŚCIE itp.. PRODUKTY SPOŻYWCZE, JAK CHLEB, MIĘSO, SER, KONFITURY, POZOSTAWIONE W MIEJSCU ODKRYTYM I WILGOTNYM POKRYWAJĄ SIĘ NALOTEM GRZYBÓW – PLEŚNIĄ.

7. BUDOWA PLECHA WIĘKSZOŚĆI GRZYBÓW MA BUDOWĘ STRZĘPKOWĄ. STRZĘPKI SĄ MIKROSKOPIJNYMI, ROZGAŁĘZIONYMI NITKOWATYMI TWORAMI O BUDOWIE KOMÓRKOWEJ. CIAŁO GRZYBA MOŻE STANOWIĆ JEDNA, MNIEJ LUB BARDZIEJ ROZGAŁĘZIONA STRZĘP-KA BĘDĄCA POJEDYŃCZĄ KOMÓRKĄ ALBO ZESPÓŁ PRZENIKAJĄCYCH SIĘ WZAJEMNIE I POZRASTANYCH STRZĘPEK JEDNO- LUB WIELOKOMÓRKOWYCH.

8. KOMÓRKI GRZYBÓW ZAWIERAJĄ JEDNO LUB DWA JĄDRA. U NIEKTÓRYCH GATUNKÓW CAŁA STRZĘPKA GRZYBNI WYDAJE SIĘ BYĆ JEDNĄ WIELOJĄDROWĄ KOMÓRKĄ. JEST TO tzw. KOMÓRCZAK, CZYLI STRZĘP-KA NIE PODZIELONA ŚCIANAMI POPRZECZNYMI NA KOMÓRKI. ŚCIANY KOMÓRKOWE TWORZY U WIĘKSZOŚCI GRZYBÓW CHITYNA

10. CIAŁO GRZYBÓW MAJĄCYCH BUDOWĘ STRZĘPKO-WĄ NOSI NAZWĘ GRZYBNI. GRZYBNIA PRZERASTA PODŁOŻE, Z KTÓREGO CZERPIE SUBSTANCJE ODŻYW-CZE. MOŻE TWORZYĆ DŁUGIE SZNURY, ROZPOŚCIERA-JĄCE SIĘ NA ZNACZNEJ POWIERZCHNI. BARDZO MOCNO SPLECIONE Z SOBĄ STRZĘPKI CZĘSTO ZRASTAJĄ SIĘ TWORZĄC TKANKĘ RZEKOMĄ, ZWANĄ PLEKTENCHYMĄ (rys. 3.16). SILNIE ROZWINIĘTA TKANKA RZEKOMA WYSTĘPUJE W OWOCNIKACH GRZYBÓW KAPELUSZOWYCH.

12. GRZYBY

14. PLECHA WEGETATYWNA GRZYBA ROZRASTA SIĘ W PODŁOŻU POZIOMO. W OKRESIE ROZMNAŻĄNIA WYKSZTAŁCA ONA PIONOWO WZNIESIONE TWORY. U PEWNYCH GATUNKÓW SĄ NIMI WSPOMNIANE WYŻEJ OWOCNIKI, ZŁOŻONE Z TRZONU I „KAPELUSZA”; NA SPODNIEJ STRONIE „KAPELUSZA” ROZWIJAJĄ SIĘ ZARODNIKI.

16. Gromada Myxomycota. Podklasa Myxomycetidae – śluzowce właściwe JAKO KLASA MYXOMYCETES SĄ ZALICZANE DO GRZYBÓW. MAJĄ POSTAĆ AMEBOWATO PORUSZAJĄCEGO SIĘ, PLAZMATYCZNEGO WIELOKOMÓRKOWEGO TWORU, ZWANEGO ŚLUŹNIĄ LUB PLAZMODIUM. PLAZMODIA BYWAJĄ BIAŁE, ŻÓŁTE, POMARAŃCZOWE I CZERWONE. WOLNO PEŁZAJĄ Z MIEJSCA NA MIEJSCE, DĄŻĄC DO POKARMU. PODOBNIE JAK GRZYBY NIE MAJĄ CHLOROFILU.

17. WYSTĘPUJĄ NA CAŁEJ ZIEMI JAKO SAPROFITY NA PRÓCHNIEJĄCYM DREWNIE LUB JAKO PASOŻYTY ROŚLIN, PRZYCZYNIAJĄC SIĘ DO MINERALIZACJI SUBSTANCJI ORGANICZNYCH. GATUNKI PASOŻYTNICZE ŚLUZOWCÓW POWODUJĄ W ŚWIECIE ROŚLIN DUŻE SZKODY. ŚLUZOWCE SĄ FILOGENETYCZNIE BLISKIE ORGANIZ-MOM ZWIERZĘCYM, SZCZEGÓLNIE KORZENIONÓŻKOM. ZNANYCH JEST ICH 60 RODZAJÓW Z OKOŁO 600 GATUN-KAMI. WIDOCZNE SĄ TYLKO POD MIKROSKOPEM, A OZNA-CZAĆ JE MOŻNA JEDYNIE PO WYTWORZENIU ZARODNI.

18. PEWNE GRZYBY WYTWARZAJĄ W PODŁOŻU SKLEROCJA MAGA- ZYNUJĄCE MATERIAŁY POKARMOWE I PEŁNIĄCE FUNKCJE PRZETRWALNIKÓW. SĄ TO CIEMNO ZABARWIONE, KULISTE UTWO-RY ZBUDOWANE Z PLEKTENCHYMY, KTÓRA JEST SZCZEGÓLNIE ZBITA NA POWIERZCHNI SKLEROCJUM I TWORZY JEGO OKRYWĘ (rys. 3.31) W ODPOWIEDNICH WARUNKACH. DZIĘKI NAGROMADZO-NYM W NICH MATERIAŁOM POKARMOWYM, ZE SKLEROCJÓW MOGĄ BEZPOŚREDNIO WYRASTAĆ OWOCNIKI.

20. ODŻYWIANE SIĘ GRZYBÓW WSZYSTKIE GRZYBY SĄ CUDZOŻYWNE. WYDZIELA-JĄ ONE DO PODŁOŻA ENZYMY ROZKŁADAJĄCE MATER-IĘ ORGANICZNĄ ZUŻYWANĄ JAKO POKARM. WIĘ-KSZOŚĆ GRZYBÓW ODŻYWIA SIĘ SAPROFITYCZNIE, MINERALIZUJĄC ZWIĄKI ORGANICZNE ZAWARTE W SZCZĄTKACH ROŚLINNYCH I ZWIERZĘCYCH. SUBSTAN-CJE UZYSKANE W TEN SPOSÓB SĄ ZUŻYWANE DO BU-DOWY CIAŁA GRZYBA. WIELE GRZYBÓW SAPROFI-TYCZNYCH ODDYCHA BEZTLENOWO. PODCZAS ODDY-CHANIA, ZWIĄZKI ORGANICZNE, JAK WĘGLOWODANY (np. SKROBIA, CELULOZA) ORAZ BIAŁKA I INNE SĄ PRZETWARZANE W .ZWIĄZKI PRÓCHNICZNE

21. ENYMATYCZNY ROZKŁAD ZWIĄZKÓW ORGANICZ-NYCH PRZEZ GRZYBY MA OGROMNE ZNACZENIE DLA PROCESU GLEBOTWÓRCZEGO I DLA KRĄŻENIA MATERII W PRZYRODZIE. W POCESACH TYCH GRZYBY WSPÓŁ-UCZESTNICZĄ Z BAKTERIAMI DOKONUJĄCYMI PODOB-NYCH PRZEMIAN. PONIEWAŻ GRZYBY W WIĘKSZYM STOPNIU NIŻ BAKTERIE DOKONUJĄ ROZKŁADU ZŁOŻO-NYCH WĘGLOWODANÓW, ZWŁASZCZA CELULOZY, ICH DZIAŁALNOŚĆ GLEBOTWÓRCZA MA SZCZEGÓLNE ZNACZENIE W PRZYRODZIE.

22. GRZYBY PASOŻYTNICZE GRZYBY PASOŻYTNICZE WYKORZYSTUJĄ ŻYWE TKANKI ROŚLIN LUB ZWIERZĄT JAKO PODŁOŻE I MATERIAŁ ODŻYWCZY. JEST TO PRZYCZYNĄ CHORÓB I POWOLNEGO WYNISZCZENIA ORGANIZMU ŻYWICIELS-KIEGO. GATUNKI PASOŻYTNICZE WYSTĘPUJĄ WE WSZYSKICH KLASACH GRZYBÓW.

23. 1. Fuligo septica (L) Gmel. Żółte plazmodium tego śluzowca można spotkać jesienią na obumarłych liściach i gnijących pniach. Aethalium (zrosłorodnia) może mieć barwę żółtą, pomarańczowożółtą do brunatnej, o kształcie poduszeczkowatym i średnicy 1-20 cm.

24. l2. Lycogala epidendrum (L) Fr. Jest to jeden z najczęściej występu-jących śluzowców, którego można spotkać na gnijącym drewnie. Plaz-modium ma barwy różowej do mięsnoczerwonej; zrosłorodnia (aetha-lium) jest kulista, różowa, później ciemniejąca.

25. GRZYBY (MYCOPHYTA) Skoczkowce (Chytridiomycetes) 1. Rak ziemniaczany (Synchytrium endobioticum (Schilb) Pers. Paso-żyt bulw ziemniaka. Powoduje tworzenie się na bulwach brodawkowatych, nieregularnie rozgałęzionych narośli. Grzyb obniża plony bulw i ich skrobiowość.

26. Glonowce (Phycomycetes) Drzewnik winoroślowy (Plasmodia viticola) Berk. et Curt) Grzyb pasożytniczy, wywołujący mączniaka rzekomego winorośli. Na liściach winorośli występują żółtawe i jakby tłuste plamy; później, na dolnej stronie liści, a czasem i na górnej pojawia się śnieżnobiały nalot. Infekcja rozszerza się na całe liście, a czasem i jagody

27. Drożdżowce(Endomycetes) Szpetka śliwy (Taphrina pruni) Tul. Grzyb wywołujący torbiel śliw. Porażone owoce są powiększone, kanciaste, o zabarwieniu żółtobrunatnym i miękkiej pestce

28. Workowce (Ascomycetes) Monilinia fructigena(Aderh. Et Ruhl.) Grzyb porażający owoce gruszy, śliwy i pigwy, a w stadium koni-dialnym zwłaszcza jabłoni. Choroba wywoływana przez ten grzyb jest nazywana brunatną zgnilizną owoców ziarnkowych i śliw. Porażone owoce opadają lub ulegają mumifikacji.

29. Podstawczaki (Basidiomycetes) Rdza źdźbłowa zbóż (Puccinia graminis) Pers. Pasożyt roślin z rodziny traw. Zarodniki konidialne grzyba (ecydio-spory) rozwijają się wiosną na dolnej stronie liści berberysu, a następ-nie zakażają trawy, na których latem wytwarzają się zarodniki letnie – uredospory, a potem zarodniki zimowe – teleutospory, które zimują. Na wiosnę teleutospory kiełkują i tworzą zarodniki podstawkowe – bazydiospory, które ponownie zakażają berberys.

30. Sporysz zbóż i traw (Claviceps pururea) (Fr.) Tul. W kłosach zbóż i traw rozwijają się twarde, brunatnoszare, rożko-podobne twory długości 2 – 2,5 cm, stanowiące sklerocja grzyba. Na drugi rok wiosną wyrasta z nich po kilka trzonków zakończonych fio-letowoczerwonymi główkami zawierającymi otocznie, z których wyrzucane są zarodniki workowe zakażające kwiaty zbóż.

31. Głownia kukurydzy (Ustilago maydis (DC) Corda Guzowate narośle głowni – od wielkości nasienia grochu do wielkoś-ci głowy dziecka – mogą powstawać na dowolnych organach kukury-dzy; czarna, pyląca się masa – chlamidospory – zimuje, a wiosną roz-wijają się z nich bazydiospory, które ponownie zakażają kukurydzę. maydis) (DC) Corda

32. NIEKTÓRE GRZYBY PRZECHODZĄ Z PASOŻYTNI-CZEGO NA SAPROFITYCZNY TRYB ŻYCIA. PRZYKŁA-DEM JEST OPIEŃKA MIODOWA NALEŻĄCA DO KLASY PODSTAWCZAKÓW. JEST ONA PASOŻYTEM PORAŻA-JĄCYM KORZENIE WIELU GATUNKÓW DRZEW, ZWŁASZCZA ŚWIERKA, SOSNY, BRZOZY I GRABU. PO ŚMIERCI DRZEWA ROZWIJA SIĘ DALEJ JAKO SAPRO-FIT I TWORZY OWOCNIKI NA MARTWYCH PNIACH. PODOBNYM TRYBEM ŻYCIA WYRÓŻNIAJĄ SIĘ RÓWNIEŻ HUBY – GRZYBY Z KLASY WORKOWCÓW.

33. SYMBIOZA NIEKTÓRE GRZYBY ŻYJĄ W SYMBIOTYCZNYCH ZWIĄZKACH Z ROSLINAMI ZIELONYMI. WIELE PODSTAWCZAKÓW ŻYJE W SYMBIOZIE Z KORZENIAMI ROŚLIN WYŻSZYCH – PAPROTNIKÓW, ROŚLIN DRZEWIASTYCH i in. WIADOMO, ŻE OWOCNIKÓW WIELU GATUNKÓW NALEŻY SZUKAĆ POD DRZEWAMI – ICH GATUNKI LUB ODMIANY ROSNĄ W POBLIŻU RÓŻNYCH, SOBIE WŁAŚCIWYCH GATUNKÓW DRZEW. NA PRZYKŁAD, RYDZE WYSTĘ- PUJĄ NAJCZĘŚCIEJ POD ŚWIERKAMI, GĄSKI – POD SOSNAMI, KOŹLARZE – W POBLIŻU BRZÓZ. ZJAWISKO WSPÓŁŻYCIA GRZYBNI Z KORZENIAMI ROŚLIN NOSI NAZWĘ MIKORYZY.

34. WYRÓŻNIA SIĘ DWA RODZAJE MIKORYZY: ZEWNĘTRZNĄ I WEWNĘTRZNĄ. PRZY MIKORYZIE ZEWNĘTRZNEJ GRZYBNIA OPLATA ŚCIŚLE KORZEŃ, TWORZĄC WOKÓŁ NIEGO JAKBY FILCOWĄ POWŁOKĘ (rys. 3.17 A). MIKORYZA WEWNĘTRZNA, WYSTĘPUJĄCA np.. U WRZOSU, POLEGA NA PRZENIKANIU STRZĘPEK GRZYBNI W GŁĄB TKANEK KORZENIA (rys. 3.17 B). MIKORYZA PRZYNOSI KORZYŚCI OBU PARTNEROM, DOSTARCZAJĄ- CYM SOBIE WZAJEMNIE I WYMIENIAJĄCYM SKŁADNIKI ODŻYWCZE. GRZYB CZERPIE Z PODŁOŻA I DOSTARCZA ROŚLINIE NIEDOSTĘPNE DLA NIEJ SAMEJ ZWIĄZKI AZOTOWE. GRZYBNIA NATOMIAST JEST ZAOPATRYWANA PRZEZ ROŚLINĘ ZIELONĄ W SYNTETYZOWANE PRZEZ NIĄ ZWIĄZKI ORGA- NICZNE.

36. SZCZEGÓLNYM RODZAJEM SYMBIOZY WYRÓŻNIAJĄ SIĘ PEWNE GRZYBY (PRZEWAŻNIE Z KLASY WORKOWCÓW) Z GLONAMI. W WYNIKU TEGO WSPÓŁŻYCIA POWSTAJĄ POROSTY (Lichenes). ZEWNĘTRZNE WARSTWY PLECHY POROSTU STANOWIĄ ZBITE W ZWARTĄ TKANKĘ GRUBOŚCIENNE STRZĘPKI GRZYBA. WARSTWĘ PODPOWIERZCHNIOWĄ TWORZĄ GLONY, A WNĘTRZE PLECHY JEST ZBUDOWANE Z LUŹNYCH CIENKOŚCIENNYCH STRZĘPEK GRZYBA. GLONY WCHODZĄCE W SKŁAD PROSTU (m.in.. PEWNE ZIELENICE) WYTWARZAJĄ NA WSPÓLNY UŻYTEK ZWIĄZKI ORGANICZNE, ZYSKUJĄC W ZAMIAN OCHRONĘ I SOLE MINERALNE CZERPANE Z PODŁOŻA PRZEZ GRZYBA. POROSTY O RÓŻNYCH KSZTAŁTACH WYSTĘPUJĄ NA SKAŁACH, KORZE DRZEW I NA ZIEMI.