Farmakologia w Ratownictwie

1. Farmakologia w Ratownictwie Środki odkażające i antyseptyczne

2. Antiseptica • Termin ‘Antiseptica’ wprowadził po raz pierwszy chirurg John Pringle, określając zabiegi ‘przeciwko gniciu ran’ Z greckiego: • Anti – przeciw • Sepsis - gnicie

3. Dezynfekcja (odkażanie): • postępowanie mające na celu maksymalne zmniejszenie liczby drobnoustrojów. Niszczenie form żywych mikroorganizmów, (nie zawsze usuwa formy przetrwalnikowe). Dezynfekcja dotyczy przedmiotów i powierzchni użytkowych.

4. Sterylizacja, wyjaławianie: • proces polegający na zniszczeniu wszystkich, zarówno żywych, jak i przetrwalnikowych form mikroorganizmów. • Prawidłowo wysterylizowany materiał jest jałowy - nie zawiera żadnych żywych drobnoustrojów (także wirusów) oraz ich form przetrwalnikowych.

5. Środki odkażające, podział: • Środki antyseptyczne - nazywamy środki stosowane na powierzchnię żywych tkanek w celu zabicia drobnoustrojów lub zahamowania ich rozwoju. Zastosowanie: - skóra nieuszkodzona - rany, błony śluzowe.

6. Środki odkażające, podział: • Środki dezynfekcyjne - stosowane do zabicia drobnoustrojów znajdujących się poza organizmem. Są toksyczne, drażniące i żrące dla tkanek ludzkich. Zastosowanie: - pomieszczenia - przedmioty - narzędzia, materiały opatrunkowe.

7. Idealny środek to: 1. Szerokie spektrum działania 2. Duża szybkość działania 3. Stabilność w kontakcie ze środowiskiem (np. wydzielin) i niereaktywność z powierzchniami odkażanymi. 4. Nietoksyczność, bezwonność. 5. Bezpieczeństwo dla ludzi i przedmiotów. 6. Łatwość użycia 7. Niska cena

8. Mechanizm działania Przykład Zmiana pH Kwasy, zasady Zmiana ciśnienia osmotycznego Roztwory hipertoniczne - NaCl, cukier (syropy), glukoza (20-40%) Wydzielanie tlenu atomowego Woda utleniona, nadmanganian potasowy, chlor, podchloryny Inaktywacja enzymów drobnoustrojów Związki rtęci, związki bizmutu Zmiany charakteru błony lipoproteinowej drobnoustrojów Błękit metylenowy, rozpuszczalniki organiczne, garbniki Denaturacja białek drobnoustrojów Formaldehyd, fenol, krezol, związki srebra, fiolet krystaliczny, jod Zmiany napięcia powierzchniowego tenzydy, detergenty Podział ze względu na mechanizm

9. Podział ze względu na moc działania: • Silnie działające środki • Średnio-silnie działające środki • Słabo działające środki

10. Silnie działające środki • Zdolne zniszczyć przetrwalniki oraz wszelkie formy drobnoustrojów. • Przykład: tlenek etylenu

11. Średnio-silnie działające środki • Nie niszczą zarodników w czasie rutynowego stosowania, natomiast niszczą inne formy drobnoustrojów, szczególnie prątki gruźlicy. • Przykłady: Formaldehyd, związki chloru, jodofory, alkohole, związki fenolu.

12. Słabo działające środki • Mają wąskie spektrum działania. Nadają się do dezynfekcji bieżącej sprzętów w otoczeniu chorego • Przykłady: detergenty dostępne do sprzątania

14. Podział ze względu na właściwości chemiczne: 1. Kwasy 2. Alkohole, aldehydy 3. Fenole 4. Środki utleniające 5. Związki chlorowcowe i ich pochodne 6. Sole czwartorzędowych zasad aminowych (tenzydy) 7. Sole metali ciężkich (srebra, rtęci, cynku) 8. Leki roślinne 9. Barwniki i inne środki odkażające

15. 1. Kwasy

16. 1. Kwasy • Działanie ich polega na zmianie pH środowiska. • Spośród kwasów, jako środkiantyseptyczne do odkażania blon śluzowych i skóry nie uszkodzonej stosujesię: • kwas borny (Acidum boricum) • dwuboran sodowy (Natrium biboricum - boraks) • kwas salicylowy (Acidum salicylicum) • oraz rzadziej kwas nalidyksowy i undecylenowy

17. Kwas borny • działa słabo bakteriostatycznie i grzybostatycznie, • Stosowany jako antyseptyk na: - błony śluzowe (m.in. spojówki - 2 - 5%) - zewn. uszkodzenie skóry - roztwory 1-3%, zasypki 1-3% i maści 10%

18. Kwas borny

19. Kwas borny

20. Kwas salicylowy • stosowany w postaci roztworu (2 - 10%), zewnętrznie na skórę jako środek odkażający • W połączeniu ze spirytusem (spirytus salicylowy)

21. Kwas salicylowy (maść)

22. Sachol (Salicylan choliny) –w chorobach jamy ustnej:

23. 2. Alkohole i aldehydy.

24. Alkohole alifatyczne (etylowy, izopropylowy) • silne środki antyseptyczne, • zabijają zarodniki, wirusy i grzyby. • Alkohol etylowy 40-50% działa odkażająco bardzo powoli • Alkohol etylowy 70% działa silnie bakteriobójczo, stosowany do: - odkażania skóry nie uszkodzonej (np. przed wstrzyknięciami) -odkażania instrumentów chirurgicznych i naczyń

25. Skinsept

26. Aldehyd mrówkowy – formaldehyd • działa silnie bakteriobójczo i wirusobójczo. • 40% roztwór formaldehydu (formalina) działa silnie nekrotyzująco(opryskiwanie pomieszczeń) • stosowany wroztworach 2-10% do odkażania narzędzi i urządzeń sanitarnych • Niestety jest rakotwórczy

27. Aldehyd glutarowy • w postaci 2% roztworu z aktywatorem (preparat Aldesan) - działa odkażająco na wegetatywne postacie bakterii (G+ i G-, na mikroorganizmy kwasooporne, grzyby i wirusy) • Stosowany do wyjaławiania: - korków gumowych - opakowań szklanych - narzędzi chirurgicznych i stomatologicznych - drenów

28. Aldehyd glutarowy w prep. Aldesan

29. 3. Fenole i ich pochodne

30. Fenole i pochodne: • Są to trucizny protoplazmatyczne, w odpowiednich stężeniach denaturują białka, działając bakteriobójczo na większość drobnoustrojów. Na tkanki wyższego organizmu działają ściągająco, w większych stężeniach nekrotyzująco.

31. Fenole i pochodne: • Fenol: - stężenie: 1-3% do odkażania przedmiotów i narzędzi chirurgicznych, - 0,5% do wyjaławiania i konserwacji środków leczniczych • Krezol • Lizol (krezol + mydło potasowe) - działa silnie bakteriobójczo • stosowany do odkażania: rąk (1-2 %), narzędzi chirurgicznych (5%), bielizny (3%), pomieszczeń i ustępów

32. Heksachlorofen - (płynny difenol rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych i mydłach).Często stosowany jako płynne mydło heksachlorofenowe - antyseptyk stosowany w chirurgii. • Jest również stosowany jako antyseptyczny dodatek do środków czyszczących, preparatów kosmetycznych, dezodorantów.

33. 4. Środki utleniające

34. Nadtlenek wodoru (Hydrogenium peroxydatum) • Nietrwały związek, wydzielający tlen pod wpływem zetknięcia się z substancjami organicznymi lub zasadami, jak również pod wpływem katalaz znajdujących się w wielu bakteriach. Działa: - silnie utleniająco - odkażająco - pęcherzyki tlenu spulchniają skrzepy krwi i ropę - mechanicznie oczyszczają ranę - 3% wodny roztwór nadtlenku wodoru (woda utleniona) lub 1 łyżka stołowa na szklankę wody – do przemywania błon śluz.

35. Nadmanganian potasowy KMnO4 • po rozpuszczeniu w wodzie uwalnia powoli tlen atomowy, działając odkażająco. Stosowany: - do dokażania ran i płukania błon śluzowych (0,025 - 0,1%) - do płukania żołądka (0,02%) • W zetknięciu z białkiem ulega redukcji, co zmniejsza jego wartość kliniczną, • plami tkaniny i skórę, może działać drażniąco na tkanki. • Działanie p-bakteryjne KMnO4 jest słabsze ale dłuższe od wody utlenionej.

36. Tlen atomowy i ozon Tlen atomowy • Działa toksycznie na komórki bakterii i innych drobnoustrojów • Słabe działanie przeciwbakteryjne • Bardzo silne własności utleniające Ozon • Silnie drażni błony śluzowe • Powoduje szybsze starzenie się materiałów i tworzyw • Stosowany do uzdatniania wody wodociągowej

37. Ozon • Jest trujący dla ludzi, zwierząt i roślin.Wykorzystywany jest do wyjaławiania wody pitnej (ozonowanie), pomieszczeń (szczególnie w szpitalach: lampa ozonowa) • Ozon jest jednym z najskuteczniejszych znanych środków dezynfekcyjnych, nie wytwarza rakotwórczych i innych szkodliwych produktów ubocznych. W procesie uzdatniania wody (ozonowanie) ozon jest jedną z najlepszych możliwości, ponieważ nie jest tak drogi w późniejszej eksploatacji a produkt wynikowy jest porównywalny.

38. Niestety, ozon ma stosunkowo krótki czas rozkładu, przez co ozonowana woda pozostaje aseptyczna przez krótki czas (tzn. nie można jej bezpiecznie przesyłać długimi rurociągami). • Ozon nie może całkowicie wyeliminować chloru z procesu uzdatniania wody, jednakże może go w istotny sposób ograniczyć do minimum, w ilości niezbędnej do utrzymania w sterylności wszystkich nitek sieci wodociągowej po przejściu wody przez Stację Uzdatniania. Zabieg taki wyraźnie poprawia właściwości organoleptyczne spożywanej wody (brak wyczuwalnego zapachu i smaku chloru oraz mętnego zabarwienia).

39. 5. Związki chlorowcowe i ich pochodne

40. Chlor • działa silnie odkażająco, stosowany do odkażania wody i pomieszczeń. • Związki chlorowcowe odszczepiają w roztworach wodnych jon chloru działający odkażająco, a wtórnie wyzwala z wody tlen.

41. Wapno chlorowane • do odkażania wagonów wozów ustępów, śmietników, grobowców (10 - 20%)

42. Chloramina B • działa antyseptycznie i odkażająco • stosowana do odkażania: - pomieszczeń i urządzeń sanitarnych (2-5%) - narzędzi i sprzętów (0,5-2%) - rąk (1 łyżka proszku na 1 litr wody).

43. Chlorheksydyna • jest organicznym związkiem chloru • działającym silnie p-bakteryjnie nie drażni skóry ani błon śluzowych • Zastosowanie: - odkażanie rąk (do 4%) - pola operacyjnego - jam ciała i błon śluzowych (0,5%) - odkażanie narzędzi chirurgicznych

44. Preparaty Chlorheksydyny dostępne w Polsce: • Abacil(5%) • Manusan(4%) • Chlorhexidinum (20% roztw. 0,5% aerozol, 1% krem, tabl. do ssania) • Glukonian chlorheksydyny stosowany j.w.: (0,2% i 0,12% roztwór) • tabletki do ssania SEBIDIN A.

45. Sebidin

46. Abacil, Manusan

47. Jod • powoduje denaturację białek, działa bakteriobójczo i ściągająco. • W środowisku wodnym wyzwala tlen - działa utleniająco, a w wyniku tego odkażająco i drażniąco. Stosowany: - Jodyna (3% roztwór alkoholowy - Płyn Lugola (1% roztwór wodny)

48. Jodyna • najskuteczniejszy środek do odkażania skóry nieuszkodzonej, działa także przeciwgrzybiczo. Obecnie stosowana w postaci Jodoforów (są to koloidalne roztwory jodu w tenzydach lub polimerach • Najcześciej używane do mycia pola operacyjnego • Czasem powoduje reakcje alergiczne i nadwrażliwości

49. Preparaty jodoforów • jodowany poliwinylopirolidon (Povidone – iodine) • 10%) preparat: Polseptol, Betadine - działa silnie p-bakteryjnie na G+,stosowany do odkażania skóry i błon śluzowych (działa długo i jest małodrażniący)

50. Povidone-Iodine