WSPÓŁPRACA PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ W SPRAWACH KARNYCH

1. WSPÓŁPRACA PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ W SPRAWACH KARNYCH Dr Joanna B.Banach-Gutierrez LL.M (Uniwersytet Helsiński) Kierownik Centrum Dokumentacji Europejskiej Międzywydziałowego Instytutu Prawa i Administracji Uniwersytet Opolski

2. INSTRUMENTY PRAWNE - III FILAR UNII Art. 34 TUE – Rada WSiSW z inicjatywy Komisji lub państwa członkowskiego • WSPÓLNE STANOWISKA - dla określenia sposobu postępowania Unii w danej sprawie/ brak mocy wiążącej • DECYZJE RAMOWE – w celu zbliżania przepisów ustawowych i wykonawczych. Wiążą państwa członkowskie co do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawiają organom krajowym swobodę wyboru formy i środków do ich implementacji/transformacji do ustawodawstwa wewnętrznego państw/ podobieństwo do dyrektywy/harmonizacja ustawodawstwa

3. DECYZJE – dla osiągnięcia jakichkolwiek innych rezultatów, zgodnych z celami wymienionymi w tytule VI TUE, z wyłączeniem zbliżania przepisów ustawowych i wykonawczych państw członkowskich. Decyzje te są wiążące. • KONWENCJE - których przyjęcie zaleca się państwom członkowskim. Jeśli nie stanowią inaczej, wchodzą one w życie po ich przyjęciu przez co najmniej połowę państw członkowskich

4. JURYSDYKCJA TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI SKŁAD TRYBUNAŁU : • 25 SĘDZIÓW • 8 RZECZNIKÓW GENERALNYCH

5. Rodzaje postępowania: Jakiego rodzaju sprawy podlegają jurysdykcji w I filarze Unii? Obszar prawny, w którym można wnosić: • skargę o niewykonanie zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego - Komisja v. państwo członkowskie [art.226 TWE]; państwo członkowskie v. inne państwo członkowskie [art.227 TWE]. Trybunał bada zarzuty i wydaje orzeczenie. Państwo uznane winnym naruszenia prawa wspólnotowego ma niezwłocznie przystąpić do naprawienia danej sytuacji

6. skargę o stwierdzenie nieważności aktu prawnego [art.230 TWE]. Jeśli państwo członkowskie, PE, Rada lub Komisja uzna, że dany akt prany UE jest sprzeczny z prawem, może wystąpić o jego unieważnienie. Jeśli skarga jest zasadna, Trybunał orzeka o nieważności danego aktu • skargę na bezczynność [ 232 TWE]. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską nakłada na PE, Radę i Komisję obowiązek podejmowania pewnych decyzji. Jeśli instytucje te, z naruszeniem Traktatu zaniechają działania, wtedy państwa członkowskie i inne instytucje Wspólnoty mogą wnieść skargę do Trybunału w celu stwierdzenia tego naruszenia • pytania prejudycjalne tj., wnioski o wydanie orzeczenia wstępnego w oparciu o art. 234 TWE . Sprawy przekazywane przez sądy krajowe celem wydania orzeczeń wstępnych dla wyjaśnienia i sprecyzowania przepisów prawa wspólnotowego [postępowanie prejudycjalne]. Orzeczenia wstępne pozwalają ustalić stosunek przepisów prawa wspólnotowego do prawa krajowego. Określają pewne reguły w prawie wewnętrznym państw członkowskich dla interpretacji acquis Unii Europejskiej.

7. ART. 234 TWE • Na zasadzie art. 234 TWE każdy sąd krajowy może zwrócić się z zapytaniem w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni przepisów Traktatu oraz ważności i wykładni prawa wspólnotowego • Jeśli sąd krajowy ma wątpliwości co do interpretacji lub ważności prawa Unii Europejskiej powinien zwrócić się z zapytaniem do Trybunału o wydanie rozstrzygnięcia w formie orzeczenia wstępnego • W drodze orzecznictwa Trybunał Sprawiedliwości ustala ogólne zasady w systemie prawa wspólnotowego

8. Orzeczenia wstępne Trybunału : • wpływają w znaczny sposób na kształt prawa wspólnotowego • zmierzają do wzmocnienia skuteczności (efektywności) tego prawa w ustawodawstwie wewnętrznym państw członkowskich

9. JURYSDYKCJA TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI - III FILAR UNII właściwość – art.35 TUE • wydawanie orzeczeń wstępnych • rozpatrywanie skarg o unieważnienie w przedmiocie aktów prawnych z III filara [kontrola legalności decyzji ramowych i decyzji – państwo członkowskie lub Komisja] • rozstrzyganie sporów między państwami członkowskimi co do wykładni i stosowania aktów z III filara ; oraz między państwami członkowskimi a Komisją w sprawie wykładni i stosowania przyjętych konwencji

10. POSTĘPOWANIE PREJUDYCJALNE [orzeczenia wstępne- III filar Unii] Trybunał jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym o ważności i wykładni decyzji ramowych oraz decyzji, a także wykładni konwencji sporządzonych na mocy tytułu VI TUE oraz ważności i wykładni środków wykonawczych do tych konwencji. • Każde z państw członkowskich może, w oświadczeniu złożonym w chwili podpisania Traktatu Amsterdamskiego lub w jakimkolwiek późniejszym terminie, uznać właściwość Trybunału Sprawiedliwości do orzekania w trybie prejudycjalnym Art.35 ust.3 - fakultatywny charakter procedury: państwa członkowskie muszą wyrazić zgodę na jurysdykcję ETS w ramach III filara. Jest to rozwiązanie charakterystyczne dla prawa międzynarodowego publicznego, całkiem odmienne od „ wspólnotowej” konstrukcji z art.234 TWE Polska – Sejm RP jeszcze nie uchwalił ustawy w sprawie wyrażenia zgody na złożenie oświadczenia o uznaniu jurysdykcji ETS na zasadzie art.35 TUE

11. PROCEDURA W SPRAWIE ORZECZEŃ WSTĘPNYCH • Sądy krajowe przedkładają Trybunałowi Sprawiedliwości pytania dotyczące wykładni albo ważności przepisu wspólnotowego/unijnego • Po zleceniu przetłumaczenia wniosku na wszystkie języki Wspólnoty/Unii sekretarz zawiadamia o nim uczestników, których dotyczy sprawa przed sądem krajowym, a także Państwa Członkowskie i instytucje. Publikuje on także w Dzienniku Urzędowym notę przedstawiającą, w szczególności uczestników, których sprawa dotyczy oraz treść pytań • Uczestnicy, Państwa Członkowskie i instytucje wspólnotowe mają dwa miesiące na przedłożenie Trybunałowi Sprawiedliwości swoich uwag na piśmie. Wszyscy ci, którzy mają prawo przedłożenia uwag na piśmie mogą też przedstawić swój punkt widzenia ustnie podczas rozprawy, jeżeli taka rozprawa ma miejsce • Po przedstawieniu opinii rzecznika generalnego, i po zakończeniu narady sędziowskiej, ma miejsce ogłoszenie wyroku na posiedzeniu jawnym. Następnie sekretarz przekazuje wyrok zainteresowanemu sądowi krajowemu oraz zainteresowanym Państwom Członkowskim i instytucjom.

12. W przypadku odesłań prejudycjalnych językiem postępowania jest język sądu, który kieruje pytanie do Trybunału • Trybunał udziela odpowiedzi w formie wyroku lub postanowienia z uzasadnieniem • Sąd krajowy, będący adresatem orzeczenia jest związany dokonaną w nim wykładnią. Wyrok Trybunału wiąże w ten sam sposób inne sądy krajowe, które zetkną się z identycznym problemem • Postanowienie z uzasadnieniem (procedura szczególna) – kiedy przedłożone pytanie jest identyczne z pytaniem co do którego Trybunał już się wypowiedział lub brak jest uzasadnionych wątpliwości lub można odpowiedź wywnioskować z orzecznictwa, Trybunał Sprawiedliwości może orzec w tym przypadku w drodze postanowienia z uzasadnieniem. Powołuje się wówczas na wydany już wyrok w przedmiocie tego pytanialub na wcześniejsze orzecznictwo

13. SCHEMAT PROCEDURY - TRYB PREJUDYCJALNY(Jak zorganizowana jest praca Trybunału? Wyznaczenie sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego • Postanowienie sądu krajowego w sprawie wniosku o wydanie orzeczenia wstępnego • Tłumaczenie na pozostałe języki urzędowe Unii • Zawiadomienie stron postępowania przed sądem krajowym, państw członkowskich, Instytucji Unii • Publikacja wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w Dz. Urz. UE (seria C) • Pisemneuwagi stron, państw, instytucji Zakończenie procedury pisemnej

14. Sędzia sprawozdawca - sporządza sprawozdanie wstępne • FAKULTATYWNIE ETAPY PROCEDURY : Opinia rzecznika generalnego, ewentualne przydzielenie sprawy izbie sądowej, postanowienia dowodowe, odstąpienie od procedury ustnej, odstąpienie od wniosków końcowych, rozprawa • NARADA SĘDZIOWSKA ( głosowanie większością głosów / podpisanie wyroku/obrady w języku francuskim) • OGŁOSZENIE WYROKU NA POSIEDZENIU JAWNYM • Opinia rzecznika generalnego nie ma mocy wiążącej- jest integralną częścią postępowania i podlega publikacji wraz z orzeczeniem Trybunału. Rzecznicy generalni nie biorą udziału w wydawaniu orzeczenia (narada sędziów) czy głosowaniu nad nim - wpływają na decyzję Trybunału poprzez swoją argumentację zawartą w przedłożonejopinii

15. PODSUMOWANIE • Pytanie prejudycjalne może dotyczyć wykładni i ważności instrumentów prawnych UE - o ile rozstrzygnięcie tych kwestii jest zdaniem sądu orzekającego niezbędne do wydania wyroku w danej sprawie • W zależności od tego, jakiego instrumentu prawnego UE dotyczy pytanie prejudycjalne podstawa prawna wystąpienia z pytaniem może być różna: Art. 234 TWE Art. 35 TUE Przepisy szczególne - zawarte konwencjach Unii dotyczących zarówno współpracy w sprawach cywilnych, jak i karnych

16. Zakres podmiotowy uprawnienia do wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym zależy od tego, na jakiej podstawie prawnej formułowany jest wniosek: • w przypadku art. 234 TWE: każdy sąd krajowy, z wyjątkiem spraw objętych art. 68 TWE tj. dotyczących problematyki wizowej, azylowej, migracji i innych polityk związanych ze swobodnym przepływem osób (w tym przypadku takie uprawnienie przysługuje tylko sądowi, którego orzeczenie w danej sprawie nie podlega zaskarżeniu na podstawie prawa krajowego) • w przypadku art. 35 TUE: w zależności od wyboru, jakiego dokona dane państwo członkowskie, może to być każdy sąd krajowy lub też każdy sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego • w przypadku przepisów szczególnych zamieszczonych w konwencjach: stosownie do regulacji zawartych w danym instrumencie

17. Pytanie prejudycjalne : • kierować należy dopiero na takim etapie postępowania, w którym sprawa została już dostatecznie wyjaśniona pod względem faktycznym i prawnym • po przeprowadzeniu całego postępowania dowodowego • sformułować w języku polskim, w sposób krótki i zwięzły a jednocześnie jasny i zrozumiały. • uzasadnić, a uzasadnienie powinno zawierać zwięzły opis stanu faktycznego w sprawie, omówienie regulacji prawnych mogących mieć zastosowanie, przedstawienie motywów, które skłoniły sąd do zadania pytania, a w razie potrzeby także przytoczenie stanowisk stron • na gruncie polskiej procedury należy przyjąć, że pytanie prejudycjalne powinno przybrać formę postanowienia.

18. Skutki procesowe : • dopóki ETS nie udzieli odpowiedzi na zadane pytanie prejudycjalne nie może dojść do zakończenia postępowania przed sądem krajowym • możliwe jest zawieszenie postępowania karnego • po uzyskaniu odpowiedzi - orzeka sąd krajowy

19. Przesyłanie dokumentów : • sąd wnioskujący przesyła postanowienie o przedstawieniu ETS pytania prejudycjalnego oraz fakultatywnie wybrane według własnego uznania kopie najistotniejszych kart akt sprawy • postanowienie i pozostałe dokumenty przesyłane są wyłącznie w języku polskim • postanowienie wraz z fakultatywną dokumentacją podlega tłumaczeniu przez służby translatorskie Trybunału na pozostałe języki urzędowe Unii Europejskiej i podlega doręczeniu wszystkim państwom członkowskim • państwa członkowskie oraz organy UE mają prawo zajęcia stanowiska w przedmiocie pytań prawnych • Postanowienie wraz z w/w dokumentami, sąd przesyła obligatoryjnie listem poleconym bezpośrednio do Kancelarii ETS

20. Czas rozpoznania wniosków przez ETS: • ok.22 miesiące od daty wpływu pytania prejudycjalnego • orzeczenie sądu krajowego wydawane po przeprowadzeniu postępowania w przedmiocie udzielenia odpowiedzi na pytanie prejudycjalne oraz wszelkie rozstrzygnięcia w postępowaniu odwoławczym przed sądami krajowymi należy doręczyć do wiadomości Kancelarii Trybunału podając sygnaturę akt sprawy Trybunału, w której udzielona została odpowiedź na pytania sądu krajowego

21. ZNACZENIE ORZECZEŃWSTĘPNYCH • MOC WIĄŻĄCA • STOSOWANE PRZEZ WSZYSTKIE SĄDY PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UNII Sądy krajowe są związane wykładnią dokonaną przez Trybunał. Jest ona również wiążąca dla władz publicznych Trybunał w drodze orzeczeń wstępnych ustalił ogólne zasady prawa unijnego Interpretacja prawa krajowego w świetle prawa Unii Europejskiej

22. USTALENIE ZASAD PRAWA WSPÓLNOTOWEGO/UNIJNEGOJakie zasady ustalił Trybunał Sprawiedliwości? • Autonomiczność, nadrzędność prawa wspólnotowego (zasada pierwszeństwa), bezpośrednie stosowanie 2. Ochrona praw podstawowych obywateli Unii 3. Skutek bezpośredni dyrektywy w prawie krajowym / transformacja przepisów (implementacja) 4.Skutek „pośredni” dyrektywy: • przepisy prawa krajowego tak dalece jak to możliwe należy interpretować w świetle postanowień dyrektywy 5. Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa

23. 6. Skutek decyzji ramowej Trybunał Sprawiedliwości przyjął, że SĄD KRAJOWY MA OBOWIĄZEK WZIĘCIA POD UWAGĘ CAŁOSCI NORM PRAWA KRAJOWEGO I DOKONANIA ICH WYKŁADNI, NA ILE TO TYLKO MOŻLIWE,W ŚWIETLE BRZMIENIA ORAZ CELÓW DANEJ DECYZJI RAMOWEJ ( Wyrok Trybunału z 2005r., w sprawie M.Pupino C-105/03) Podobieństwo do dyrektywy z art.249 TWE

24. ORZECZENIA WSTĘPNE • SKUTECZNOŚĆ / EFEKTYWNOŚĆ PRAWA UNIJNEGO W PRAWIE KRAJOWYM PAŃSTW • ZAPEWNIENIE JEDNOLITEGO STOSOWANIA PRAWA UNIJNEGO W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH

25. Wyrok Trybunału z 11 lutego 2003 - zasada ne bis in idem z art.54 Konwencji Schengen : C-187/01 i C-385/01 H. Gozutok & K. Brugge Wykładnia art.54 Konwencji Schengen ( Stosowanie zasady ne bis in idem) Art.54 : Osoba, wobec której zakończono postępowanie poprzez wydanie wyroku w państwie członkowskim nie może być już ścigana w innym państwie członkowskim za ten sam czyn pod warunkiem, że została nałożona i wykonana kara lub jest ona w trakcie wykonywania lub nie może być już wykonana na mocy przepisów obowiązujących w danym państwie orzekającym Teza orzeczenia Trybunału: Zasadę ne bis in idem z art.54 Konwencji Schengen stosuje się również do postępowania, które zostało umorzone przez prokuratora w państwie członkowskim, bez udziału sądu po tym jak oskarżony spełnił określone zobowiązania, a w szczególności zapłacił wskazaną przez prokuratora karę pieniężną ( kara grzywny). Osoba nie może być ścigana w państwie członkowskim za ten sam czyn, co do którego zapadło rozstrzygnięcie w innym państwie członkowskim.

26. Opinia rzecznika generalnego: • powołanie się na zasadę wzajemnego zaufania w uznawaniu decyzji sądowych państw członkowskich, ochronę fundamentalnych praw i wolności jednostki, przyjęty program wdrażania zasady wzajemnego uznawania decyzji sądowych w sprawach karnych • chociaż wymiar sprawiedliwości w państwach członkowskich jest zróżnicowany, celem jest osiągniecie bliższej współpracy w obszarze trzeciego filaru • Np. w fińskim prawie karnym prokurator może orzec karę grzywny bez odwoływania się do sądu ( decyzja ta ma moc res judicata). Podobnie w Szwecji w sprawach za wykroczenia

27. OD EKSTRADYCJI DO ENA EKSTRADYCJA : • umożliwia państwom walkę z przestępczością • postawienie podejrzanego przed sądem lub wykonanie kary • polega na wydaniu osoby ściganej albo skazanego, na wniosek państwa obcego w celu przeprowadzenia przeciw niej postępowania karnego lub wykonania orzeczonej co do niej kary albo środka zabezpieczającego - art.602 k.p.k. • wprowadzenie definicji ekstradycji do kodeksu postępowania karnego ma istotne znaczenie z uwagi na odróżnienie tej instytucji od europejskiego nakazu aresztowania obowiązującego państwa Unii Europejskiej

28. EUROPEJSKI NAKAZ ARESZTOWANIA • zasada wzajemnego uznawania decyzji sądowych uznana za „kamień węgielny” współpracy sądowej państw UE na Posiedzeniu Rady Europejskiej pod przewodnictwem Finlandii, Tampere 1999r. • decyzja ramowa w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury przekazywania osób między państwami członkowskimi UE, 2002r. : - przestrzeganie podstawowych praw i zasad z art.6 TUE ( zasada wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego- odwołanie do EKPCz z 1950r.) - przestrzeganie zasad zawartych w Karcie Praw Podstawowych UE z 2000r. - włączona do tekstu Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, 2004 - żadna osoba nie może zostać usunięta, wydalona lub przekazana do państwa, w którym istnieje poważne ryzyko, że zostanie ona skazana na karę śmierci, poddana torturom lub innemu nieludzkiemu bądź poniżającemu traktowaniu ( zakaz kary śmierci i poddania torturom lub innemu nieludzkiemu / poniżającemu traktowaniu potwierdzony w Karcie Praw Podstawowych – art.II. 62, art.II. – art.64) - stosunki z państwami trzecimi reguluje procedura ekstradycyjna – zob. też zastrzeżenia niektórych państw członkowskich

29. KARTA PRAW PODSTAWOWYCH –ROZDZIAŁ VI „WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI” Artykuł 47 [Art. II – 107]Prawo do skutecznego środka prawnego i do rzetelnego procesu sądowego • Każdy, którego prawa i wolności gwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego przed sądem z zastrzeżeniem warunków przewidzianych w tym artykule. • Każdy jest uprawniony do rzetelnego i publicznego procesu w rozsądnym terminie przed niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym wcześniej na mocy ustawy. Każdy ma możliwość uzyskania porady prawnej, obrony i reprezentacji prawnej. • Pomoc prawna jest przyznawana tym, którzy nie posiadają wystarczających środków, w stopniu, w jakim jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Artykuł 48 [ Art. II – 108]Domniemanie niewinności i prawo do obrony • 1. Każdy oskarżony jest uznawany za niewinnego dopóty, dopóki nie zostanie mu udowodniona, zgodnie z ustawą, wina. • 2. Każdemu oskarżonemu gwarantuje się respektowanie prawa do obrony.

30. Artykuł 49 [ Art. II - 109]Zasady legalności oraz proporcjonalności czynów zabronionych zagrożonych karą i kar • 1. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu lub jego zaniechania, który - według prawa krajowego lub prawa międzynarodowego - nie stanowił przestępstwa w czasie, w którym został popełniony. Nie będzie też wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, w którym został popełniony czyn zagrożony karą. W przypadku, gdy prawo obowiązujące po popełnieniu czynu zagrożonego karą przewiduje karę łagodniejszą aniżeli prawo dotychczasowe, stosuje się prawo późniejsze. • 2. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu każdej osoby za jakiekolwiek działanie lub zaniechanie, które w czasie, gdy zostało popełnione stanowiło, zgodnie z ogólnymi zasadami uznawanymi przez wspólnotę narodów, czyn zagrożony karą. • 3. Surowość kar musi być proporcjonalna do wagi czynu zagrożonego karą. Artykuł 50 [ Art. II – 110]Zakaz ponownego sądzenia lub karania w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony zagrożony karą • 1. Nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu karnym za ten sam czyn zagrożony karą, od którego został uprzednio uniewinniony lub za który został uprzednio skazany na terenie Unii prawomocnym wyrokiem wydanym zgodnie z prawem. Karta Praw Podstawowych Unii ma charakter zalecenia skierowanego do państw członkowskich. Zgodnie z przyjętą polityką UE państwa mają przestrzegać zawartych w niej zasad

31. ENA – GŁÓWNE CELE • polityczny • tworzenie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości • wolny przepływ decyzji sądowych w sprawach karnych • zasada wzajemnego uznawania decyzji sądowych w oparciu o wzajemne zaufanie do krajowych systemów prawnych/właściwych organów w państwach członkowskich • praktyczny • zastąpienie dotychczasowego systemu ekstradycji oraz uproszczenie i przyśpieszenie postępowania karnego • pominięcie mechanizmu politycznego i administracyjnego poprzez wprowadzenie bezpośredniej współpracy organów sądowych państw członkowskich Unii Europejskiej • sporządzony z zamiarem aresztowania lub przekazania przez inne państwo członkowskie danej osoby w celu prowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego • ENA zastępuje obowiązujące do tej pory dokumenty mające zastosowanie w przypadku ekstradycji

32. ZBIEG ENA / WNIOSEK O EKSTRADYCJĘ? • należy rozważyć całokształt okoliczności • w razie wątpliwości oraz zbiegu z wnioskiem państwa trzeciego o ekstradycję można zwrócić się do Eurojustu • zgodnie z informacją o praktycznym wykonywaniu w RP postanowień państw członkowskich o ENA – sąd nie może podjąć decyzji o przekazaniu na podstawie ENA dopóki MS nie podejmie decyzji w przedmiocie wydania w oparciu o wniosek ekstradycyjny dotyczący tej samej osoby ( zbieg ENA i wniosku o ekstradycję)

33. Inne dokumenty UE w sprawie ekstradycji przyjęte w ramach III filaru to: 1.Konwencja w sprawie uproszczonej procedury ekstradycyjnej między państwami Unii Europejskiej, 1995 2. Konwencja o ekstradycji pomiędzy państwami Unii Europejskiej, 1996 3. Porozumienie w sprawie ekstradycji pomiędzy Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi Ameryki,2003

34. WYDAWANIE WŁASNYCH OBYWATELI • przekazanie obywatela polskiego na podstawie ENA jest nadal zagadnieniem dyskusyjnym – WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z 27 kwietnia 2005: art.607par.1k.p.k.niezgodny z art.55 ust.1 Konstytucji RP – okres przejściowy 18 miesięcy IMPLEMENTACJA PRZEPISÓW W SPRAWIE STOSOWANIA ENA STANOWI TEŻ PROBLEM W USTAWODAWSTWIE INNYCH PAŃSTW UNII

35. POROZUMIENIE O EKSTRADYCJI MIĘDZY UNIĄ EUROPEJSKĄ A STANAMI ZJEDNOCZONYMI AMERYKI Art.13 Kara śmierci • „W przypadku gdy przestępstwo, w odniesieniu do którego wnosi się o ekstradycję, jest zagrożone karą śmierci według prawa państwa wnioskującego i nie jest zagrożone karą śmierci według prawa państwa do którego się wnioskuje, państwo wezwane może wyrazić zgodę na ekstradycję pod warunkiem, że kara śmierci nie zostanie orzeczona w odniesieniu do poszukiwanej osoby, lub, jeżeli ze względów proceduralnych taki warunek nie może zostać spełniony przez państwo wzywające, pod warunkiem, że jeżeli kara śmierci zostanie orzeczona, nie zostanie wykonana. Jeżeli państwo wzywające akceptuje ekstradycję z zastrzeżeniem warunków na mocy niniejszego artykułu, spełnia te warunki. Jeżeli państwo wzywające nie akceptuje warunków, wniosek o ekstradycję może zostać odrzucony”.

36. UWAGI: • Decyzja ramowa z dnia 13 czerwca 2002 roku w sprawie ENA i procedury przekazywania osób między państwami członkowskimi przyjmuje za cel uproszczenie procedury ekstradycyjnej w stosunkach między państwami członkowskimi Unii Europejskiej • Obecny system procedury ekstradycyjnej pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej został/ma być zastąpiony systemem przekazywania osób między organami sądowymi państw na zasadzie ENA

37. Szczególną wagę przywiązuje się do przestrzegania gwarancji procesowych wynikających z EKPCz oraz z Karty Praw Podstawowych Unii • Teksty zastrzeżeń do decyzji ramowej w sprawie ENA powinny być dostępne w bazie danych Eurojustu – hasło dostępu przekazane za pośrednictwem MS osobom zajmującym się obrotem międzynarodowym

38. ZAMRAŻANIE I KONFISKATA ŚRODKÓW POCHODZĄCYCH Z PRZESTĘPSTWA POSTĘPOWANIE KARNE XXI WIEKU • dodatkowa forma współpracy państw : przepadek środków pochodzących z przestępstwa ("zamrażanie" i konfiskata środków)

39. DOKUMENTY PRAWNE: 1.Konwencja w sprawie prania dochodów pochodzących z przestępstwa, ich ujawniania, zajmowania i konfiskaty ( 8.11.1990r. Rada Europy) • potrzeba podejmowania skutecznych środków w walce z praniem brudnych pieniędzy (art.6 – obowiązek penalizacji) • reguluje tryb postępowania karnego w odniesieniu do współpracy międzynarodowej • stwarza możliwość zajęcia mienia, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie o jego przestępnym pochodzeniu • zajęcie mienia może nastąpić przez państwo udzielające pomocy prawnej na podstawie wyroku wydanego w innym państwie, jak i przez państwo, w którym toczy się postępowanie karne

40. 2. Konwencja Rady Europy w sprawie prania, wykrywania, zajmowania i konfiskaty mienia pochodzącego z przestępstwa oraz finansowania terroryzmu ( 16.05.2005) podpisana przez Polskę, ale nie ratyfikowana 3.Wspólne Działanie z 3.12.1998r. w sprawie prania pieniędzy, identyfikacji, ujawniania, zamrażania, zajmowania i konfiskaty narzędzi oraz zysków pochodzących z przestępstwa -ustanowienie bliższej współpracy oraz zobowiązanie państw Unii do przestrzegania zasad zawartych w Konwencji Rady Europy z 1990r. Taka współpraca może działać w oparciu o Europejską Sieć Sądowniczą [EJN], ustanawianie bezpośrednich kontaktów zainteresowanych stron, wspólne programy szkoleniowe

41. 4.Decyzja Ramowa z 26 czerwca 2001 roku w sprawie prania pieniędzy, identyfikacji, ujawniania, zamrażania, zajmowania i konfiskaty narzędzi oraz zysków pochodzących z przestępstwa • zbliżanie prawa karnego materialnego i proceduralnego w sprawach o pranie pieniędzy, w szczególności chodzi o konfiskatę aktywów. Przepisy odwołują się do Konwencji Rady Europy z 1990r. i mają charakter uzupełniający 5. Decyzja Ramowa z 22 lipca 2003 w sprawie wykonywania w obszarze Unii Europejskiej nakazów zamrażania majątku i dowodów - zasada wzajemnego uznawania decyzji sądowych w sprawach karnych, również w toku postępowania przygotowawczego

42. - prawa podstawowe i przestrzeganie zasad uznanych w art. 6 TUE oraz wyrażonych w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej - „środki dowodowe” to przedmioty, dokumenty lub dane, które mogą być okazane jako dowody w postępowaniu karnym ( rodzaje przestępstw art.3 tej decyzji – rodzaje podobnie jak w przypadku ENA). • wzór zaświadczenia umożliwiającego wykonanie postanowień o zatrzymaniu/zabezpieczeniu dowodów przedstawiony jako załącznik do niniejszej decyzji ramowej • W Polsce : Ustawa z 7 lipca 2005r. ( Dz.U.143, poz.1203 )wprowadzająca zmiany w przepisach k.p.k. /Dwa nowe rozdziały : 62a i 62b 6.Decyzja ramowa z 24 lutego 2005 w sprawie konfiskaty dochodów pochodzących z przestępstwa, narzędzi i mienia • ma zostać implementowana do 15 marca 2007 • rozszerzone uprawnienia do konfiskaty/katalog przestępstw

43. POMOC PRAWNA W SPRAWACH KARNYCH Bez współdziałania państw w ramach międzynarodowej pomocy prawnej nie byłoby możliwe skuteczne zwalczanie przestępczości transgranicznej POSTAWOWE DOKUMENTY PRAWNE: • Konwencja Rady Europy, 1959 • Protokół dodatkowy, 1978 • Drugi Protokół dodatkowy, 2001

44. Europejska Konwencja o pomocy wzajemnej w sprawach karnych, 1959 Środki pomocy prawnej, które mogą być stosowane przez państwa-strony: • wnioski rekwizycyjne (art.3-6), • doręczanie pism i odpisów orzeczeń sądowych (art.7), • udział świadków, biegłych i osób ściganych (art.8-12), • wymiana wyciągów i informacji z rejestru skazanych (art.13 i 22).

45. Drugi protokół dodatkowy, 2001 Znacznie rozszerzył możliwość udzielania pomocy prawnej: • przesłuchanie w formie wideokonferencji-art.9 • przesłuchanie w formie konferencji telefonicznej-art.10 • przekazywanie informacji z własnej inicjatywy-art.11 • tymczasowe przekazanie osoby pozbawionej wolności –art.13 • obserwacja transgraniczna – art.17 (zob.teżSchengen II) • dostawa niejawnie nadzorowana- art.18 • operacja pod przykryciem- art.19 • wspólne zespoły dochodzeniowe- art.20

46. Dokumenty Unii Europejskiej : • Konwencja Schengen,1990 • Konwencja o wzajemnej pomocy w sprawach karnych pomiędzy państwami Unii Europejskiej, 2000 wraz z protokołem dodatkowym z 2001 • Porozumienie pomiędzy UE i Stanami Zjednoczonymi Ameryki, 2003

47. Konwencja o wzajemnej pomocy w sprawach karnych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej, 2000r. • ułatwienie procedury udzielania pomocy prawnej pomiędzy państwami członkowskimi Unii • dokumenty dla osób zamieszkałych w innym państwie członkowskim mają być przesyłane bezpośrednio do tych osób. Pomoc instytucji państwa ojczystego tych osób jest przewidziana tylko w wyjątkowych sytuacjach np. nieznany adres zamieszkania, niemożność doręczenia dokumentów pocztą. Pismo musi być sporządzone w języku znanym adresatowi • formalne wnioski oraz tzw. spontaniczna wymiana informacji muszą być odnotowane w dokumentacji państwa wzywanego • wobec Polski weszła w życie 26 października 2005 – może być stosowana przed wejściem w życie przez państwa członkowskie, które ją ratyfikowały • twórcy uwzględnili zachodzące zmiany w życiu politycznym i społecznym, oraz aktualne przemiany technologiczne

48. szczególne formy współpracy państw: • zabezpieczenie i zwrot przedmiotów pochodzących z przestępstwa • przekazanie podejrzanego na potrzeby śledztwa • przesłuchanie w formie videokonferencji • dostawy kontrolowane • przesłuchanie świadków oraz biegłych za pośrednictwem konferencji telefonicznej • powołanie wspólnych zespołów śledczych • dochodzenie pod przykryciem • podsłuch telekomunikacyjny

49. Decyzja ramowa z 13 .06.2002r. w sprawie wspólnychzespołów śledczych WSPÓLNE ZESPOŁY SLEDCZE: • nowa forma pomocy prawnej w sprawach karnych ( zob. też: art.13 Konwencji UE o wzajemnej pomocy w sprawach karnych, 2000 i art.20 Drugiego protokołu dodatkowego do Europejskiej konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych, 2001 (Rada Europy) • ściganie przestępstw związanych z handlem środkami odurzającymi, handlem ludźmi, jak również z terroryzmem. Państwa Członkowskie, które tworzą taki zespół, powinny zdecydować o jego składzie, celu i okresie działania • w obliczu konieczności zwalczania przestępstw popełnianych przez terrorystów, tworzenie takich zespołów uznano za zadanie priorytetowe • Zalecenie Rady z 8.05.2003 dotyczące wzoru porozumienia o powoływaniu wspólnych zespołów śledczych ( w załączeniu przedstawia się wzór takiego porozumienia)

50. Wzór ten uwzględnia następujące dane: 1. Strony porozumienia, tworzące wspólny zespól śledczy 2. Określenie celu porozumienia 3. Czas trwania 4. Państwa członkowskie, na których terytorium zespół ma dokonywać czynności śledczych. Podkreśla się też, że zespół ma działać zgodnie z prawem obowiązującym w danym państwie członkowskim, na którego terytorium określone czynności są wykonywane 5.Wyznaczenie kierującego zespołem 6. Wyznaczenie członków zespołu ( mogą to być przedstawicie organów wymiaru sprawiedliwości, służb policyjnych i przedstawiciele krajowi Eurojustu) 7. Udział funkcjonariuszy Europolu/Eurojustu/ Komisji (OLAF) i innych organów powołanych na mocy TUE, a także funkcjonariusze państw trzecich 8.Określenie ogólnych warunków porozumienia 9. Specjalne zastrzeżenia do porozumienia