BİLGİSAYAR I

1. BİLGİSAYAR I YARD. DOÇ.DR. ZEYNEP ÇİÇEK ÖNEM

2. Bilgisayar; aldığı bilgilerle ya da verilerle kullanıcının isteği doğrultusunda bir işletim sistemi aracılığıyla işlem yapabilen, verileri saklayabilen ve istenildiği biçimde (yazılı, görsel) çıktı verebilen bir aygıttır. Bilgisayar • Bilgisayarlar, donanım ve yazılım olmak üzere iki temel kısımdan oluşur; • Donanım (Hardware): Bilgisayar sisteminin çalışması için gerekli olan her türlü fiziksel araçtır • Yazılım (Software): Bilgisayar ile kullanıcı arasındaki bağlantıyı sağlayan ve donanım araçları arasındaki ilişkiyi kuran komutlar topluluğudur.

3. Bilgisayarın Temel Elemanları • Bilgisayar işlem birimi ve buna bağlı olarak çalışan çevre birimlerinden oluşur.Çevre birimleri işlem birimine bilgi giriş ve çıkışını sağlar.İşlem birimi, giriş birimlerinden aldığı bilgiler üzerinde işlemler yapar ve yeni bilgiler üreterek çıkış birimlerine gönderir.

4. Dıştan bakıldığında bilgisayar dört ana parçadan oluşur • Fare : Bilgisayarı kontrol etmek için kullanılan giriş birimidir. • Klavye : Bilgisayarı kontrol etmek ve bilgi girmek için kullanılan giriş birimidir. • Monitör: Bilgisyarda yapılan işlemlerin sonuçlarını gösteren çıkış birimidir. • Sistem birimi : İşlem birimi ve dahili çevre birimlerini içeren ana birimdir.

5. Bilgisayar Donanım Elemanları:Fare (Mouse) • Görünüşü gerçek bir fareye benzeyen bir giriş birimidir.Fareyi kullanarak bilgisayarımıza kolayca komutlar gönderebiliriz. • Fare; dosya açma/kapama, kaydetme, çizim yapma vb. durumlarda kullanılır.

6. Bilgisayar Donanım Elemanları:Fare (Mouse) • 2 ya da 3 tuşlu olanları vardır. Bağlantı türüne göre 4 çeşit fare vardır: • Seri Fare • PS/2 Fare • USB Fare • Kablosuz Fare

7. Farenin Kullanımı Fare sağ el ile tutulur. Solak olanlar için ayarlar değiştirilebilir. 1. Sol Tıklamak (Kliklemek): Farenin sol tuşuna bir kez basmaktır. Genellikle seçme işleminde kullanılır. Seçilecek şeyin üzerine fare ile gelinir ve 1 kez sol tuşa basılır. 2. Çift Tıklamak: Farenin sol tuşuna iki kez ard arda basmaktır. Klavyeden Enter tuşuna basarak da aynı işlem yapılır. Genellikle program çalıştırmak ya da klasörlerin açılmasında kulanılır. 3. Sağ Tıklamak: Farenin sağ tuşuna bir kez basmaktır. Klavyedeki sağ tıkla tuşu da aynı işleve sahiptir. Genellikle özellikleri görüntülemek için kullanılır. 4. Tut, Sürükle, Bırak: Genellikle taşıma (birşeyin yerini değiştirme) işlemleri için kullanılır. Fare imleci istenilen yere getirilir. Farenin sol tuşu basılı tutularak istenilen yere sürüklenir. Sol tuş bırakılır. Çizimleri, resimleri taşımak, metinleri seçmek için kullanılır.

8. Bilgisayar Donanım Elemanları:Klavye Klavye; Veri girişi ve programları yönetmek için kullanılır. PS/2 ya da USB porta takılır. Harflerin yerleşimine göre Q (F ve J temel tutuş tuşları) ya da F (A ve K temel tutuş tuşları) tipi olmak üzere 2’ye ayrılırlar. • Klavye Tuşları 4 Kategoridedir: • Fonksiyon Tuşları: F1, F2, F3, F4, F5, F6, F7, F8, F9, F10, F11 ve F12 tuşlarıdır. İşlevleri programdan programa değişir. • Daktilo Tuşları: A’dan Z’ye harfler, 0’dan 9’a rakamlar ve <, %,& vb. özel simgelerden oluşur. • Sayısal Tuşlar: 0-9 arası rakamlardan oluşur ve klavyenin sağında yer alır. Num Lock tuşu basılıysa sayısal kısmı çalışır. • Özel Tuşlar: Tüm programlarda aynı işlevi görürler. Home, End, Delete vb.

11. Bilgisayar Donanım Elemanları:Klavye : Özel Tuşların İşlevi I Esc (Escape): Yapılan işlemi iptal eder. Tab (sekme): Paragraf başı yapmak,kelimeler arasında birden fazla boşluk bırakmak amacıyla kullanılır. ve menüler arası geçiş yapmak için kullanılır. Caps Lock (Büyük Harf Kilidi): Seçildiğinde harflerin hep Büyük harf olarak yazılmasını sağlar. Shift (Üst Karakter): Üzerinde çift karakter bulunan tuşlarda ikinci karakterin kullanılmasını sağlar. Ayrıca Caps Lock basılı iken küçük değilken büyük yazmak için kullanılır. Alt Gr: Tuşun üzerindeki üçüncü karakter ya da sağdaki karakteri yazdırır. Backspace (Geri sil): Yazılanı sola doğru siler Space Bar (boşluk): Boşluk bırakmak ya da ara vermek için kullanılır. Delete (sil): İmlecin sağındakini siler.

12. Bilgisayar Donanım Elemanları:Klavye : Özel Tuşların İşlevi II Home: İmlecin bulunduğu satırın başına gitmek için kullanılır. Ctrl+Home: İmleci üzerinde bulunduğunuz dosyanın başına getirir. End: İmlecin bulunduğu satırın sonuna gitmekte kullanılır. Ctrl+End: İmleci üzerinde bulunduğunuz dosyanın sonuna getirir. Insert (Ekle): Basılı ise metin üzerinde iki sözcük arasına yeni sözcük eklemek ve basılı değilse metni siler. Page Up/Page Down: Bir üst sayfayı / Bir alt sayfayı gözterir. Num Lock: Basılıyken sayısal tuşların, basılı değilken özel tuşların kullanımını sağlar. Print Screen: Ekrandaki görüntüyü kopyalar ve istenilen yere yapıştırır. Alt+Print Screen: Ekrandaki aktif pencereyi kopyalar ve istenilen yere yapıştırır. Scroll Lock: İmleci sabit tutar ve ekranı istenilen yönde hareket ettirir.

13. Bilgisayar Donanım Elemanları:Klavye : Özel Tuşların İşlevi III Pause: Yapılan işlemi bir tuşa basılıncaya dek durdurur. Ctrl+Pause: Yapılan işlemi tamamen sona erdirir. Ctrl+Alt+Del: Bilgisayarı yeniden başlatır, Reset ile aynı işleve sahiptir. Winkey: Başlat (Start) menüsünü açar. Sağ Klikle Tuşu: Farenin sağ klik tuşu ile aynı işlevi yapar.

14. Monitör Tüplü Monitor Düz Ekranlı Monitör

15. Bilgisayar Donanım Elemanları:Tüplü Monitör (CRT Tipi) I Monitör: Veri ya da bilgilerin görüntülenmesi sağlar. Monitör Tipleri • CRT (Katod Işın Tüpü): Analog ekrandır yani televizyon teknolojisidir. Tüp içindeki 3 elektron tabancası (kırmızı, mavi ve yeşil) tüpün geniş ucuna doğru elektron üretir.Elektronlar mıknatıslarla ekranın sol üst köşesinden sağ alt köşesine kadar yönlendirilir. Sol üst köşeden sağ alt köşeye kadar ekranın birkez süpürülmesi görüntünün bir karesidir. CRT ekranının içi elektron çarpınca parıldayan fosfor ile kaplıdır. Fosforlar parlak bir şekilde parlar ve hemen kararmazlar. Böyle sol üstten sağ alta kadar olan süpürme sonucunda CRT fosforları bize ekranın tümünü aynı derecede parlıyormuş gibi gösterir. CRT’de herbir nokta kırmızı, mavi ve yeşil olmak üzere üçlü fosfordan oluşur. Bu üç ışının herbirini sağlayan elektron tabancalarının voltajı değiştirilerek sonsuz sayıda renk üretilir. Üçlüye kırmızı ışın çarparsa o nokta kırmızı olarak parlar.

16. Bilgisayar Donanım Elemanları:Düz Ekranlı Monitör (LCD – Liquid Crystal Display-Tipi) LCD monitör, sıvı kristal moleküllerinin satırlar ve sütünlar halinde ve herbir kesişim noktasında bir sıvı molekülü olacak şekilde oluşturulan bir ızgara yapısını içeririr. Herbir kesişim noktası bir pikseldir. Bu kesişim noktalarına mavi, kırmızı ve yeşil rengi sağlamak için 3 adet renk filtresi koyulur ve bunların herbiri de alt pikseller olarak adlandırılır. Bu ızgaranın arkasında beyaz ışık vardır. Sıvı kristallelere elektrik verilerek moleküllerin açılması sağlanır ve ızgaradan geçen ışığın dağılımındaki değişiklikler sonucunda çeşitli renk kombinasyonları elde edilir. LCD ekranda sıvı kristale elektrik veren devre, ekranın herbir pikseli için bir transistör (ve kondansatör) içerir.

17. Bilgisayar Donanım Elemanları:Monitör (LCD – Liquid Crystal Display-Tipi)

18. Bilgisayar Donanım Elemanları: Monitör Monitör Kontrolleri: Her iki monitör türü için de benzer kontroller bulunmaktadır. • Açma/Kapama Düğmesi • Ekran Ayarları Düğmesi: Görüntü ayarları ve boyut ayarları için kullanılır. Monitör Boyutları: 14” , 15” ve 17” vb. boyutlarda ekran tipleri mevcuttur. 1 inch = 2.54cm’dir.

19. Bilgisayar Donanım Elemanları:Monitör : Görüntü ile ilgili terimler I Ekrandaki herbir ışık noktasına piksel denir ve çok küçüktür. Bunlar arasındaki aralığı nokta açıklığı (DPI – Dot Pitch) denir. Herbir üçlemenin boyutuna da nokta boyutu denir. DPI genelde 24-39mm aralığındadır. DAHA KÜÇÜK DPI DAHA ÇOK PIKSEL DEMEKTIR VE GÖRÜNTÜ DAHA KALİTELİ OLUR DAHA ÇOK NOKTA DAHA NET GÖRÜNTÜ SAĞLAR Çözünürlük: Yatay ve dikey piksel sayısına karşılık gelir. Çözünürlük ne kadar yüksekse, pikseller o kadar küçülür ve görüntü o kadar keskinleşir ve eğriler o kadar yumuşak olur. 1024 x 768 çözünürlük 768 piksel satırında 1024 piksel olması anlamındadır.

20. Bilgisayar Donanım Elemanları:Monitör : Görüntü ile ilgili terimler I Renk Derinliği:8 bit renk, 16 bit renk ya da 32 bit renk aslında görüntü kartındaki her bir pikselin rengini saklamak için ne kadar bellek kullanacağı ile ilişkilidir. 8 bit renk: Görüntü kartı 256 farklı renk saklar 32 bit renk: Görüntü kartı 4.2 milyar renk saklar. Monitör Yenileme Hızı:Ekrandaki görüntünün tamamının 1 saniyede kaç kez “yeniden yansıtıldığını” ifade eder. Bu hız çok yavaş olursa görüntü titreşiyor gibi gözükür. Günümüzde bu hız 60Hz olarak seçilir.

23. Bilgisayar Sisteminin İçeriği I • Bilgi Giriş Elemanları: Bilgisayar veri ya da bilgi girişi için kullanılan donanım araçlarıdır. • Klavye • Sabit Disk • Disket • Dokunmatik Monitör • Optik Okuyucu • Tarayıcı (Scanner) • Barcode Okuyucu • Mikrofon • CD-ROM • DVD

24. Bilgisayar Sisteminin İçeriği II • 2. Bilgi İşlem Elemanları: Bilgisayara girilen bilgilerin işleme tabi tutulduğu donanım elemanlarıdır. • CPU (Central Processing Unit) Merkezi İşlem Birimi • Aritmetik Mantık Birimi • Kontrol Birimi • İç Bellek • ROM (Read Only Memory) Salt Okunur Bellek • RAM (Random Access Memory) Rastgele Erişimli Bellek

25. Bilgisayar Sisteminin İçeriği III • 3. Bilgi Çıkış Elemanları: Bilgisayarda işleme tabi tutulan veri ya da bilgilerin ses, görüntü vb. olarak çıktı alındığı donanım araçlarıdır. • Monitör • Dokunmatik Monitör • Yazıcı (Printer) • Çizici (Plotter) • Sabit Disk • Disket • CD-ROM • DVD

26. Bilgisayar Sisteminin İçeriği IV • 4. Dış Bellek (Depolama) Elemanları: Bilgisayardaki veri ya da bilgilerin kalıcı olarak kaydedildiği donanım araçlarıdır. • Sabit Disk (Hard Disk) • Disket • CD-ROM • DVD

27. Bilgisayar Donanım Elemanları:Sistem Ünitesi (Bilgisayar Kasası) Görünüşe Göre: Yatay Kasalar Dikey Kasalar Büyüklüklerine Göre: Mini Tower (Küçük): Ev ve ofis tipi Midi Tower (Orta) Big Tower (Büyük Boy)

28. Sistem Ünitesi: Ön Kısımdaki Kontroller ve Donanımlar Elektrik Düğmesi (Power): Açma / Kapama fonksiyonlarını kontrol eder Reset: Bilgisayarı Açma / Kapamayı kontrol eder. Bilgisayar kilitlendiğinde, yeni bir donanım ya da yazılım aracı yüklendiğinde ya da yeni bir ayar yapıldığında bilgisayarı sıfırlar. Hız Göstergesi: İşlemci (CPU) hızını gösterir. Çalışma hızı birimi MHz’dir. HDD: Sabit diskin (hard disk) çalışıp çalışmadığını gösterir. Floppy Drive (Disket Sürücü): Disketlerin takılıp, çalıştırıldığı kısımdır. CD/DVD Drive (CD/DVD Sürücü) : CD (compact disc) ya da DVD (Digital Versitile Disc) takıp, çalıştırılan kısımdır. Kulaklık girişi, ileri/geri sarma, açma/kapama ve ses açma düğmeleri vardır.

29. Sistem Ünitesi: Arka Kısımdaki Portlar I Elektrik (güç) Girişi: Bilgisayarın elektrik kablosunun bağlanacağı yerdir. Klavye portu: Klavyenin takıldığı porttur. Mavi renktedir. Fare (mouse) portu: Farenin takıldığı porttur. Yeşil renktedir. USB (Universal Serial Port) portu: Genel amaçlı portlardır. USB portlara yazıcı, tarayıcı, dijital kamera, CD-ROM dürücü, CD-Writer vb. pekçok donanım bağlanabilir. Seri port: 9 ayaklı bu portlar en yaygın ve en eski portlardır. Eski kasalarda fare ve modem bağlantıları için kullanılırlardı. Paralel port: Yazıcı bağlamak için kullanılır. Video (ekran) portu: 15 ayaklı port monitörün kasaya bağlanması için kullanılır. Ses portları: Hoparlör, miikrofon ve diğer ses cihazlarını bağlamak için kullanılır.

30. Sistem Ünitesi: Arka Kısımdaki Portlar II Modem Portu: telefon bağlantısına benzer. Modem, telefon hattını kulanarak ineternet bağlanmanızı sağlar. Yanyana 2 tanedir. IN (giriş) bağlantısı internet için, OUT (çıkış) ise telefon bağlamak içindir. Ethernet portu (Ağ girişi) : Bilgisayarınızın yerel bir ağ içindeki diğer bilgisayarlara bağlamanızı sağlar.