Communicatie- stoornissen na een hersentrauma

1. Communicatie-stoornissen na een hersentrauma Prof. Dr. J. van Borsel Handboek Stem-Spraak-Taalpathologie

2. Inleiding • Omschrijving typen en oorzaken van hersentrauma • Hersentraumapatiënten als specifieke populatie • Communicatiestoornissen bij hersentrauma patiënten • Conclusie Inhoudstafel

3. 3 types communicatiestoornissen: • Afasie • Dysartrie • Apraxie Inleiding

4. Opmerking: ‘NAH’ is ruimer dan ‘hersentrauma’ of ‘traumatisch hersenletsel’. 2. Omschrijving typen en oorzaken van hersentrauma

5. Hersentrauma Open hoofdletsel Gesloten hoofdletsel • Schedel gepenetreerd - Schedel intact • Directe beschadiging - Meer diffuse hersenweefsel beschadiging Diffuse beschadiging: Ontstaat doordat de hersenen tegen de schedel gedrukt worden door een acceleratie of deceleratie. • Acceleratie: hersenen worden tegen de schedel gedrukt wanneer object van buitenaf plots in beweging gebracht worden (bv. bij een slag) • Deceleratie: hersenen worden tegen de schedel gedrukt wanneer de schedel bij beweging plots tot stilstand gebracht worden (bv. bij een val)

6. Contre- coup letsel = letsel aan de tegenovergestelde kant van waar de hersenen eerst tegen de schedel stootten. Diffuse axonale letsel = de zenuwvezels die verschillende delen van de hersenen verbinden worden uitgerekt, vooral ter hoogte van de axonene -> ° meer diffuse hersenbeschadiging Enkele cijfers: • Hersentrauma op 200 à 300 slachtoffers op 100.000 • Leeftijdscategoriën 1-5, 15-25, 65< worden vaakst getroffen • 2 à 3 keer vaker bij mannen dan bij vrouwen • Komt vaker voor bij mensen met lagere socio-economische status & mensen met alcoholabusus • Komt vaker voor bij zwarten dan bij blanken

7. Voornaamste oorzaken: • Verkeersongevallen • Sportongevallen • Werkongevallen • Geweldplegingen

8. Patiëntenpopulatie met hersentrauma is een zeer heterogene groep! Toch zijn er enkele duidelijke verschillen. CVA: meestal welbepaald gebied van hersenen aangetast Hersentrauma: letsels zijn diffuus 3. Hersentraumapatiënten als specifieke populatie

9. 75%< van de hersentraumapatiënten vertonen communicatiestoornissen • Twee typische zaken: • Communicatiestoornissen na hersentrauma vallen meestal niet samen met de klassieke vorm van afasie, dysartrie of apraxie • Voor een aanzienlijk deel zijn de communicatieproblemen secundair aan andere stoornissen, meer bepaald cognitieve stoornissen 4. Communicatiestoornissen bij hersentraumapatiënten

10. Afasie: • Verschillende cijfers als gevolg van een gebrek aan consistentie bij bestudeerde hersentraumapatiënten • Kenmerken • Woordvormingsproblemen • Verminderde vloeiendheid • Meest frequente vorm volwassenen: amnetische afasie • Meest frequente vorm kinderen & adolescenten: niet- vloeiende afasieën 4.1 Taal

11. Communicatie: • Vooral de pragmatiek is gestoord • Moeilijk conversatie te starten • Problemen met begrijpen van abstracte taal • Minder oog voor contextuele en niet-verbale informatie • Taal soms sociaal niet gepast • Verschilt van patiënt tot patiënt

12. 3 types patiënten: • Patiënten met een overvloed van spraak, maar die inefficiënt en oppervlakkig is • Patiënten die een armoede vertonen wat betreft hoeveelheid, snelheid en verscheidenheid aan geproduceerde taal • Patiënten met een verward taalgedrag

13. Cognitie: • Oorzaak gezocht in verstoring van een aantal cognitieve functies • Dikwijls verward • Concentratie- en aandachtsstoornissen • Vermogen tot redeneren en probleemoplossend gedrag vaak verminderd • Vermindering ‘executieve functies’ • Verschilt van patiënt tot patiënt

14. Onderzoek en behandeling: • Onderzoek & behandeling niet eenvoudig • In praktijk selectie van verschillende tests naargelang noodzakelijkheid voor de patiënt • Informatie inwinnen van begeleiders, familie… • Aandacht gaat eerder naar onderliggende cognitieve problemen

15. Dysartrie: • Één van de meest persisterende gevolgen van een hersentrauma • Kans op volledig herstel gering • Variabiliteit is groot • Verschillende typen kunnen voorkomen naargelang het aangetaste deel van de hersenen • Vooral atactische dysartrie -> gevolg van letsel aan cerebellum/bovenste cereberellaire hersenstelen 4.2 Spraak

16. Mutisme: • Er is de mogelijkheid dat de patiënt na een hersentrauma geen spraak meer laat horen • Doet zich voor bij het locked-in syndroom & akinetisch mutisme • Totaal onvermogen om bewegingen en spraakbewegingen te maken • Patiënt is gevangen in zijn eigen lichaam • Enige vorm van communicatie: met de ogen knipperen

17. Stotteren: • Na een open of gesloten hoofdletsel • Verworven stotteren / neurogeen stotteren genaamd

18. Vrij complex • Komen niet overeen met zuivere klassieke taal- en spraakstoornissen • Consequenties voor onderzoek & behandeling 5. Conclusie