Kanalizasyon ağının geçirileceği bölgenin önce topoğrafik yapısı belirlenmelidir.

1. Kanalizasyon sistemlerinde, yağmur suları ve arıtılmış atıksular, liman bölgelerine ve uygun alıcı ortamlara deşarj edilebilirler. • Ayrıca çeşitli endüstrilerde proses suyu veya sulama suyu olarak kullanılabilirler. • Yerleşim yerleri için oluşan atıksu miktarı genellikle sarfedilen su miktarına eşit olarak kabul edilmektedir. • Şekilde ayrık ve birleşik sitemlere ait kanalizasyon ağları görülmektedir:

3. Kanalizasyon ağının geçirileceği bölgenin önce topoğrafik yapısı belirlenmelidir. • Arazinin eğimi kontrol edilmeli ve mümkün olduğunca kanalların yüksek kottan düşük kota doğru döşenmesine çalışılmalıdır. • Bölgedeki yön değişim noktalarına, kavşak yerlerine hattın kontrolü ve temizliği için 50-70 m’de bir muayene bacası yerleştirilmelidir.

5. Şekilde bacalar arası maksimum mesafe 70 m olarak seçilmiştir. • Bacalar arası numaralandırma işlemi daha önce açıklandığı gibi yapılmıştır. • Bir kanalizasyon ağında bulunan her bir kanalın boyutlandırılması için kanal ağının bulunduğu bölgenin hizmet alanlarına ayrılması gerekir. • Bu alanları elde edebilmek için boru hatlarının kesiştiği bacalardan açıortaylar çizilir ve bu doğrular kesiştirilir.

7. Böylece oluşan üçgen ve yamuk parseller ilgili boru hattına ait hizmet alanını oluşturur. • Eğer bir kanal proje gereği alanın her iki tarafından da atıksu topluyorsa, hesaplamalarda bu kanalın hizmet alanı, sözkonusu iki alanın toplamı olarak dikkate alınır. • Alanlara ayrılan parseller üzerinde ayrım çizgileri kesikli olarak gösterilir. • Oluşan üçgen ve yamukların alanı hektar (1 hektar = 1 ha = 104 m2) • Bir hektarda yaşayan kişi sayısı «nüfus yoğunluğu» nu verir. Birimi nüfus/ha’dır. Yerleşim yerinin büyüklüğüne ve ekonomik yapısına göre değişir.

9. Kullanılmış su kanallarının hesabıKullanılmış su kanallarına gelen debiler • Kullanılmış su kanalları, evlerden, ticaret merkezlerinden, okul, kışla, hastane vb., kuruluşlardan gelen kullanılmış sular ile, • Atık suları kanallara zarar verecek derecede kirli olmayan bazı sanayi tesislerinin sıvı artıklarını taşırlar.

10. Kullanılmış su kanallarına gelen debiler • Evlerden kanallara gelen kullanılmış suyun miktarı, içme suyu şebekeleri ile verilen su miktarına yakından bağlıdır. • Kanallara gelen su, evlere verilen suyun yaklaşık % 70 ila 80’i civarındadır.

11. Kullanılmış su kanallarına gelen debiler • Kanallardaki kullanılmış suların saatlere göre değişimi, su ihtiyacındaki değişmelere çok benzer. • Ancak, kanallardaki akışta meydana gelen değişme, sarfiyattaki değişmelere nazaran gecikmeli olarak meydana gelir.

12. Kullanılmış su kanallarına gelen debiler • Kanallara gelen debi, her bir kanala su veren nüfus sayısı ve insan başına günde sarf edilen su miktarına göre; Q = α . β . qmaks . N / 86400 Bir yerleşim bölgesine verilen suyun ancak «α» oranı kanalizasyon şebekesine geri döner. Büyük yerleşim bölgeleri için α=0.9-1.0 olarak alınır. Bahçesi olan seyrek yerleşim bölgeleri için α=0.6-0.9 değerindedir. Ülkemizdeki uygulamalar için α=1 alınmaktadır.

13. Ülkemizdeki içmesuyu uygulamalarında β = 1.5 alınmaktadır. (şebekelerde maks q =1.5 . qmaks) • Yerleşim bölgelerinde 24 saatte gelen suyun «a» saatte tüketildiği kabul edilirse; β=24/a olarak hesaplanır. • Burada a değeri nüfusa bağlı olarak değişir.

14. Sonuçta, atıksu debisi genel bir ifade olarak; Q = N.qmaks / a.3600 formülü ile hesaplanabilir.

15. Kullanılmış su kanallarına gelen debiler Formülde: • N kanala su veren nüfusu, • qmaks maksimum günlük su sarfiyatını, • a şehir büyüklüğüne göre 8 ila 16 arasında değişen bir sabit (atıksuyun kanala intikal süresi-saat), • Q kanala gelen debiyi göstermektedir.

16. Şehir büyüklüğüne göre α nın değerleri tablo halinde verilirse: Ülkemizde α = 12 alınarak hesap yapılır.

17. Ticaret merkezlerinden ve özel binalardan gelen atıksular, eşdeğer nüfus esasına göre hesaplanır. Otellerde 1 yatak, atölyelerde 2 işçi, lokantalarda 3 sandalye, okullarda (gündüzlü) 10 öğrenci, hastanelerde 1 yatak, 3 kişiye eşdeğer kabul edilir.

18. Fabrikalardan gelen su miktarı, giren birim ham madde başına veya çıkan birim mamül madde başına litre olarak ifade edilir.