Download
1 / 39
390 likes | 613 Views
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ. Aqronomluq ixtisası üzrə Fitopatologiya kursu. II Bölmə: Bitki xəstəlikləri Mövzu 7. Şəkər çuğunduru və kələm bitkilərinin xəstəlikləri, onlara qarşı mübarizə. Kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor əvəzi İbrahim Cəfərov.
E N D
AZƏRBAYCANDÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ • Aqronomluqixtisasıüzrə • Fitopatologiyakursu
IIBölmə: Bitki xəstəlikləri • Mövzu 7. Şəkər çuğunduru və kələm • bitkilərinin xəstəlikləri, onlara • qarşı mübarizə • Kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, • professor əvəzi İbrahim Cəfərov
P L A N: 7.1 Çuğundurun göbələk mənşəli (serkosporoz, yalançı unlu şeh, unlu şeh, pas) xəstəlikləri 7.2 Çuğundurun bakteriya mənşəli xəstəlikləri 7.3 Çuğundurun virus mənşəli xəstəlikləri 7.4 Kələmbitkisinin göbələk mənşəli (yalançı unlu şeh, qara ayaq, kila, fomoz, alternarioz və s.) xəstəlikləri 7.5 Kələm bitkisinin bakteriya və virus mənşəli xəstəlikləri
Ədəbiyyat 1.Cəfərov İ.H. Kənd təsərrüfatı fitopatologiyası. Bakı: «Elm», 2001, 277 s. 2.Cəfərov İ.H. Tarla bitkilərinin xəstəlikləri. Bakı: «Elm», 2009, 326 s. 3.Rəhimov Ü.A. Kənd təsərrüfatı bitkilərinin xəstəlikləri. Bakı: «Maarif», 1988, 160 s. 4.Пересыпкин В.Ф. Сельскохозяйственная фитопатология. М.: «Агропромиздат», 1989, 415 с. 5.Дементьева М.И. Фитопатология М.: «Агропромиздат», 1985, 285 с. 6.E.D.Whitney and James E.Duffuz Compendium of Beet Diseases and İnsects // The American Phytopathological Society, 1998, 76 p. 7.MacNab A.A., Sherf A.F., Springer J.K. İdentifying diseases of vegetables // The Pennsylvania State University, 1994, 61 p.
7.1 Çuğundurun göbələk mənşəli (serkosporoz, yalançı unlu şeh, unlu şeh, pas) xəstəlikləri Şəkər çuğundurunun kağat çürüməsi – Rhizopus nigricans Ehrenb., Botrytis cinerea Pers., Fusarium spp. Təsnifatda yeri: Fungi və ya Mycota aləmi, Zygomycota şöbəsi, Zygomycetes sinfi, Mucorales sırası, Mucoraceae fəsiləsi, Rhizopus, Botrytis və Fusarium cinsləri Növ: Rhizopusnigricans Müasiradı: Rhizopusstolonifer (Ehrenb.) Vuill. Biolojiqrupu: Hemibiotrof, saprotrof
Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Kağatcürüməsianaclıqkökümeyvələrinsaxlanmasıdövrükağatlarda, topahalındakökləritarladamüvəqqətisaxlayarkəninkişafedir. Köklərincürüməprosesikompleksmikroorqanizmlərinfəaliyyətinintəsirialtındabaşverir. ƏnfəalxəstəliktörədicilərdənbiribozcürüməxəstəliyinintörədicisiBotrytis cinerea-dır. Yoluxmuştoxumadapatogenyumşaqbozörtükəmələgətirir. Həminörtükgöbələyin ağacaoxşar budaqlanan konididaşıyanlarla çoxsaylı yumurtavari-ellipsoidal, ölçüləri 9-15x6,5 mkm olan konidilərindən ibarətdir. Əlverişsiz mühit şəraiti formalaşan zaman göbələk qeyri- düzgün formalı qara sklerosiyalar əmələ gətirir. Nəticədə kökümeyvənin toxuması möhkəmliyini itirir və asanlıqla dağılır. Göbələyin teleomorf mərhələsi Botryotinia fuckeliana (DB.) Whet. adlanır.
XƏSTƏLİYİN EKOLOGİYASI
Çuğundurunserkosporozu- Cercospora • beticolaSacc. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetessinfi, Hyphomycetalessırası, Dematiaceaefəsiləsi, Cercosporacinsi Biologiqrupu: Hemibiotrof
Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Əsasetibarıiləbirillikvəikiillikçuğundurunyarpaqlarıyoluxur, toxumluqlardaxəstəliksaplaq, gövdəvətoxumyumaqlarındainkişafedir. Yaşlıyarpaqlardahəlqəvi, şəffaf-qonur, 2-3 mm diametrli, qırmızıtəhər və ya qonurtəhər haşiyəli ləkələr əmələ gəlir. Yaşlı, ölgünləşmiş yarpaqlarda ləkələr çox iri 5-10 mm diametrli, aydın olmayan haşiyəli, dağınıq, şəffaf-qonur rənglidir. Toxumluq çuğundurun saplaq və gövdələrində uzunsov, yüngülcə basıq haşiyəli ləkələr meydana çıxır. Rütubətli havada ləkə zonasında yarpağın alt və üst tərəfində və başqa şirayətlənən orqanlarda boz-ağ örtük əmələ gəlir. Bu göbələyin spor mərhələsindən ibarətdir. Konididaşıyanlar şəffaf-gəhvəyidir, əvvəlçə tək-tək, sonra bütov topa halında yoluxan orqanların səthinə çıxır. Konididaşıyanların ucunda rəngsiz, əkssancaqşəkilli və ya demək olar kı, iynəyəbənzər 3-5 və daha çox arakəsməli, ölcüləri 30-36 x 3-5 mkm olan konidilər zühur edir. Göbələk konidilərin köməyi ilə bitkilərin vegetasiyası dövrü yayılır.
Şəkər çuğundurunun unlu şehi- Erysiphe communis f. betaeWeltzien. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Ascomycotaşöbəsi, Euascomycetessinfi, Erysiphalessırası, Erysiphaceaefəsiləsi, Erysiphecinsi Biolojiqrupu: Biotrof
Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. ŞəkərçuğundurununIvəIIilbitkiləriyoluxur. Xəstəlikbitkininbütünyerüstüorqanlarında (yarpaq, gövdə, çugunduryumaqları) ağörtükşəklindəmeydanaçıxır. Əvvəlçəörtükzərif, sıxvəsəpələnəndir. Bitkininşirayətlənmişorqanlarıağunsəpilmiştəsiribağışlayır. Vegetasiyanınikinciyarısındaağörtüküzərindəəvvəlcəqonur, sonraqaranöqtələr-göbələyinkleystotesilərigörünür. Bitkilərinilkinyoluxmasıaskosporlarlahəyatakeçirilir. Onlaryazdaqışlamışkleystotesilərdənxaricəatılırlar. Kleystotesilərinölçüsü 75-102 mkmdiametrdədir. Onlarda 6-8 askvəyakisələr, eləcədəhəraskdavəyakisədəölçüləri 20-24 x 13-14 mkmolanaskosporlaryerləşirlər. Bitkilərinvegetasiyasıdövrüunluşehxəstəliyiqısakonididaşıyanlarüzərindəyerləşənkonidilərinköməyiiləyayılır. Konidiləroval, rəngsiz, ölçüləri 30-36 x10-15 mkm-dir. Xəstəliktörədicikleystotesişəklindəyoluxmuşbitkiqalıqlarında, torpağınsəthində, anaclıqçuğundurunbaşcığında, çuğundurtoxumlarınınyumaqlarındaqışlayır.
