Korištenje energije u zgradama - Evropska Unija -

1. Razvoj i unapređenje konkurentnosti malih i srednjih preduzeća na polju povećanja energijske efikasnosti Okolinski i ekonomski aspekti povećanja energijske efikasnosti zgrada Korištenje energije u zgradama - Evropska Unija - Jasmina Čomić, dipl.ing.hem. Sarajevo, 6 – 8. oktobar 2008

2. EVROPSKA UNIJA Drugi stub: zajednička vanjska i bezbjednosna politika Prvi stub: Evropske zajednice Treći stub: saradnja oblasti pravosuđa i unutrašnjih poslova

3. PRAVNI SISTEM EVROPSKE UNIJE Institucije Evropske unije Glavne institucije EU su: Evropski parlament Vijeće Evropske unije Evropska komisija Ostale institucije EU su: Sud pravde Sud auditora Evropska investicijska banka Ekonomski i društveni komitet Komitet regija Evropski ombudsmeni Evropska centralna banka

4. PRIMARNI IZVORI PRAVA • Međunarodni sporazumi i protokoli • Običajno pravo ili sudske presude od ranije • Državno pravo

5. SEKUNDARNI IZVORI PRAVA • Uredbe (Regulations) koje su obavezujuće i zamjenjuju • svaki postojeći državni zakon pojedine zemlje iz te oblasti; • Direktive (Directives)koje se u određenom roku moraju • ugraditi u zakone država članica; • Odluke (Decisions) koje se moraju neposredno izvršiti • bez obzira da li se odnose na države članice, pojedince • ili druge pravne osobe; • Preporuke i rezolucije (Recommendations and Resolutions)koje nisu obavezujuće.

6. OZNAČAVANJE • Opća pravila označavanja su slijedeća: • Uredbe EEC/god./br., odnosno EC/god./br.; • 2) Direktive god./br./EEC, odnosno god./br./EC (npr. 98/34/EC); EURATOM/br./god. Oznake EEC su važile do 1994., a od stupanja na snagu Ugovora iz Mastrihta EEC su preobražavaju u jedan od stubova Unije - Evropsku zajednicu (European Community - EC).

7. OKOLINA, POTROŠAČI I ZAŠTITA ZDRAVLJA • 15.10 Okolina • 15.10.10 Opće i programi • 15.10.20 Zagađivanje i neprilike • 15.10.20.10 Nuklearna sigurnost i radioaktivni otpad • 15.10.20.20 Upravljanje i zaštita voda • 15.10.20.30 Monitoring i zagađivanje atmosfere • 15.10.20.40 Prevencija zagađivanja bukom • 15.10.20.50 Kemikalije, industrijski rizik i biotehnologija • 15.10.30 Prostor, okolina i prirodni resursi • 15.10.30.10 Uprav. i efikasnost koriš. prostora, okoline i prir. resursa • 15.10.30.20 Očuvanje divlje flore i faune • 15.10.30.30 Upravljanje otpadom i čista tehnologija • 15.10.40 Međunarodna saradnja • 15.20 Potrošači • 15.20.10 Opće • 15.20.20 Informisanje potrošača, educiranje i predstavljanje • 15.20.30 Zaštita zdravlja i sigurnost • 15.20.40 Zaštita ekonomskih interesa • 15.30 Zaštita zdravlja • 15.40 Zaštita životinja

8. Acquis Communautaire Poglavlje 18 Obrazovanje Poglavlje 19 Telekomunikacije i informaciona tehnologija Poglavlje 20 Kultura i audio-vizuelna politika Poglavlje 21 Regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenata Poglavlje 22 Okolina Poglavlje 23 Zaštita potrošača i zdravlja Poglavlje 24 Saradnja u područjima pravosuđa i unutrašnjih poslova Poglavlje 25 Carinska unija Poglavlje 26 Spoljni odnosi Poglavlje 27 Zajednička sigurnosna i spoljna politika Poglavlje 28 Finansijska kontrola Poglavlje 29 Odredbe koje se odnose na finansije i budžet Poglavlje 30 Institucije Poglavlje 31 Ostalo Poglavlje 1 Slobodno kretanje robe Poglavlje 2 Slobodno kretanje ljudi Poglavlje 3 Slobodno pružanje usluga Poglavlje 4 Slobodno kretanje kapitala Poglavlje 5 Kompanijsko pravo Poglavlje 6 Politika konkurencije Poglavlje 7 Poljoprivreda Poglavlje 8 Ribarstvo Poglavlje 9 Politika transporta Poglavlje 10 Oporezivanje Poglavlje 11 Ekonomska monetarna unija Poglavlje 12 Statistika Poglavlje 13 Socijalna politika i zapošljavanje Poglavlje 14 Energija Poglavlje 15 Industrijska politika Poglavlje 16 Mala i srednja preduzeća Poglavlje 17 Nauka i istraživanje

9. ZAKONODAVNE MJERE VEZANE ZA POVEĆANJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI U ZGRADAMA EU • Jedan od glavnih legislativnih dokumenta Evropske unije je Bijela knjiga o energetskoj politici (White Paper: an Energy Policy for the European Union, COM(95) 682, Final, January 1996), koja propisuje tri osnovna zahtjeva za budući razvoj energetskog sistema na nivou Evropske unije: • zaštita okoline; • sigurnost opskrbe energijom i • konkurentnost industrije. • Na Bijelu knjigu o energetskoj politici nadovezuje se Zelena knjiga „Prema Evropskoj strategiji za sigurnost energetske opskrbe“ (Green Paper „Towards a European Strategy for the Security of Energy Supply“), koja ističe tri ključna momenta: • ako se u Evropskoj uniji zadrži trenutni trend porasta energetske potrošnje, zemlje članice će prema provedenim analizama, do 2030. godine, uvoziti 70% energije, za razliku od sadašnjih 50%; • u ovom trenutku, emisija stakleničkih plinova u Evropi je u porastu, i ako se trend nastavi, zemlje članice EU neće biti u stanju poštovati Kyoto protokol; • analize pokazuju da Evropski parlament ima vrlo ograničen uticaj na uslove energetske opskrbe, a sektor energetske potrošnje (naročito saobraćaj i potrošnja u zgradama) može dati izvrsne rezultate u uštedi energije.

10. Direktive za područje zgradarstva • Za područje zgradarstva najznačajnije su: • Direktiva 2002/91/EC o energetskim karakteristikama zgrada; • Direktiva 2006/32/EC o energetskoj efikasnsoti i energetskim uslugama; • Direktiva 2004/8/EC o promociji kogeneracije bazirane na korisnim toplotnim potrebama na unutrašnjem tržištu energije; • Direktiva 92/75/EEC o obaveznom označavanju efikasnosti kućanskih uređaja; i • Direktiva 89/106/EEC o usklađivanju zakonskih propisa država članica o građevinskim proizvodima.

11. Direktiva 2002/91/EC o energetskim karakteristikama zgrada • Opšti okvir za proračun energetskih karakteristika zgrada sadržan je u dodatku Direktivi. Prema njemu, metodologija proračuna energetskih djelovanja zgrada treba uključiti sljedeće aspekte: • toplotna karakteristika ovojnice i unutrašnjih konstrukcijskih dijelova zgrade; • sistema za grijanje i pripremu tople vode, • instalacije za klimatizaciju; • sistem ventilacije; • instalirani sistemi rasvjete; • pozicija i orijentacija zgrade, uključujući i vanjske klimatske uslove, • pasivne Sunčeve sisteme i zaštitu od sunca; • prirodnu ventilaciju i • sobni klimatski uslovi, uključujući i projektovanu unutrašnju klimu.

12. Certifikat energetske efikasnosti • Prema Direktivi 2002/91/EC, države članice su obavezne osigurati da, kod gradnje, prodaje ili iznajmljivnja zgrade, vlasnik može dobiti certifikat energetske efikasnosti ili dati takav certifikat kupcu ili korisniku, prema potrebi. • Certifikat treba da vrijedi 10 godina.

13. Direktiva 2006/32/EC o energetskoj efikasnosti i energetskim uslugama • Direktiva 2006/32/EC o energetskoj efikasnosti i energetskim uslugama je stupila na snagu 17. maja 2006. godine. Direktiva je usmjerena ka poboljšanju efikasnosti potrošnje energije, a kao takva se smatra instrumentom poboljšanja sveukupne sigurnosti opskrbe energijom, smanjenja ovisnosti o uvozu energenata, smanjenja emisije CO2 iz energetskog sektora, ali i povećanju konkurentnosti evropske privrede. • Svrha direktive je povećati isplativost poboljšanja energetske efikasnosti u zemljama članicama EU, na način da donesu potrebne ciljeve, mehanizme, incijative, finansijske i zakonske okvire za uklanjanje prepreka koje utječu na efikasnost u korištenju energije. Naglašava se potreba izrade nacionalnih akcijskih planova o energetskoj efikasnosti svake tri godine, te provedba planova sa ciljem ukupnog smanjenja potrošnje energije za 9% u roku od devet godina, ili 1% godišnje. Sve članice trebaju donijeti isplative, praktične i razumne mjere u svrhu ostvarivanja tog cilja. • Kako bi poslužile svojim primjerom članice moraju osigurati primjenu donesenih mjera prvenstveno u javnom sektoru, fokusirajući se na najisplativije mjere koje donose najveće uštede u energiji i najbrži povrat investicije.

14. Direktiva 2004/8/EC o promociji kogeneracije bazirane na korisnim toplotnim potrebama na unutrašnjem tržištu energije • energije. Direktiva je stupila na snagu 11. februara 2004. godine. • U Direktivi su strogo definisani produkti kogeneracije (kogeneracijska električna i toplotna energija, kogeneracijsko gorivo), visoko-efikasnu kogeneraciju i potrebe smanjenja upotrebe energije. Sa druge strane, Direktiva zahtijeva od zemalja članica stvaranje uslova koji će omogućiti certifikaciju visoko-efikasne kogeneracije, analiziranje nacionalnih potencijala za visoko-efikasnu kogeneraciju, koncipiranje strategije za ostvarivanje potencijala, uključujući i mehanizme podrške, regulisanje pristupa mreži u smislu prava pristupa i transparentnosti postupka, te tarifa za isporuku, rezervnu energiju (back-up), publiciranje izvještaja sa rezultatima analize i evaluacije te dostavljanje statistike o proizvodnji električne i toplotne energije u kogeneracijama. • Donošenjem ove Direktive, kogeneracija je prepoznata kao jedna od glavnih tehnologija za postizanje bolje energetske efikasnosti koja rezultira smanjenjem potrošnje primarne energije, izbjegnutim mrežnim gubicima te smanjenjem emisija štetnih plinova u atmosferu. • Efikasno iskorištavanje energije u kogeneracijskim postrojenjima doprinosi i sigurnosti opskrbe i poboljšava tržišnu poziciju EU i njenih članica, pa je promocija efikasne kogeneracije prioritete svake zajednice.

15. Direktiva 92/75/EEC o obaveznom označavanju efikasnosti kućanskih uređaja • Odredbe Direktive 92/75/EEC primjenjuju se na sljedeće skupine uređaja: • frižidere, zamrzivače i njihove kombinacije; mašine za veš i mašine za sušenje veša, i njihove kombinacije; mašine za pranje posuđa; električne peći; klimatizacijske uređaje; i električne izvore svjetla. • Odredbe Direktive se ne primjenjuju na uređaje koji koriste autonomne izvore energije, na uređaje čija je proizvodnja prestala prije stupanja na snagu Direktive te na već korištene (upotrebljavane) uređaje. • Dobavljač je dužan uz uređaj koji isporučuje distributeru dostaviti oznaku energetske efikasnosti i tehničku dokumentaciju koja potvrđuje i daje opširnija objašnjenja o podacima na oznaci. • U skladu sa Direktivom 92/75/EEC o obaveznom iznačavanju energetske efikasnosti kućanskih uređaja donesene su sljedeće direktive, za najzastupljenije uređaje: • Direktiva Evropske komisije 94/2/EC od 21. januara 1994. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanski električnih frižidera, zamrzivača i njihovih kombinacija; • Direktiva Evropske komisije 95/12/EC od 23. maja 1995. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih električnih mašina za pranje veša;

16. Direktiva Evropske komisije 95/13/EC od 23. maja 1995. godine o obaveznom energestkom označavanju kućanskih električnih mašina za sušenje veša; • Direktiva Evropske komisije 96/60/EC od 19. septembra 1996 godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih električnih kombinacija mašina za pranje veša/sušenje veša; • Direktiva Evropske komisije 2002/40/EC od 8. maja 2002. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih električnih peći; • Direktiva Evropske komisije 97/17/EC od 16. aprila 1997. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih električnih mašina za pranje posuđa; • Direktiva Evropske komisije 2002/31/EC od 22. maja 2002. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih klimatizacijskih uređaja i • Direktiva Evropske komisije 98/11/EC od 27. januara 1998. godine o obaveznom energetskom označavanju izvora svjetlosti.

17. Direktive EU o označavanju kućanskih uređaja

18. Oznaka energetske efikasnosti kućanskih uređaja

19. Direktiva 89/106/EEC o usklađivanju zakonskih propisa država članica o građevnim proizvodima • Direktiva 89/106/EEC o usklađivanju zakonskih propisa država članica o građevinskim proizvodima donijeta je 21. decembra 1988. godine sa ciljem da sve članice obezbijede uslove da se projektovanje i izvođenje radova u visokogradnji i niskogradnji na njihovoj teritoriji izvodi na način koji ne ugrožava bezbijednost lica, domaćih životinja i imovine. • Ova Direktiva „građevinski materijal“ definiše kao materijal prilikom građevinskih radova u visokogrdanji i niskogradnji. Države članice su dužne da omoguće nesmetan plasman građevinskih materijala na svom tržištu, samo ako su pogodni za određenu upotrebu i zadovoljavaju bitne zahtjeve navedene u ovoj Direktivi. Bitni zahtjevi primjenjivi na građevinske radove a koji mogu uticati na tehničke karakteristike nekog materijala, navedeni su Aneksu I direktive i po pravilu se odnose na predvidive uslove, kao što su: • mehanička otpornost i stabilnost; • zaštita u slučaju požara; • higijena, zdravlje i živona sredina; • bezbijednost korištenja; • zaštita od buke; • ekonomično korištenje energije i čuvanje toplote. • Drugim riječima to znači da se projektovanje i izvođenje radova mora sprovesti na takava način: • da zbog opterećenja prilikom gradnje ne dođe do: • pada cijele ili dijela izgrađene konstrukcije; • značajnije deformacije; • oštećenja dijelova zgrade pri izvođenju radova ili uvođenja instalacija ili opreme kao posljedica značajnije deformacije konstrukcije pod dejstvom opterećenja; • oštećenja čija je posljedica nesrazmjerna u odnosu na uzrok.

20. Direktiva 89/106/EEC o usklađivanju zakonskih propisa država članica o građevnim proizvodima • da u slučaju požara: • konstrukcija koja prenosi opterećenje mora izdržati određeni vremenski period; • izbijanje i širenje požara i dima treba da bude lokalno ograničeno; • lica koja borave na lokalitetu treba da mogu da napuste taj lokalitet ili da budu spašena na drugi način. • da se ne ugrozi higijena ili zdravlje stanovnika, a posebno da ne dovede do: • otpuštanja otrovnih plinova; • prisustva otrovnih plinova; • prisustva opasnih čestica ili plinova u vazduhu; • emitovanja opasnog zračenja; • zagađivanja ili trovanja vode ili zemljišta; • lošeg uklanjanja otpadne vode, dima, čvrstog ili tečnog otpada, pojave vlage u dijelovima konstrukcija ili na površinama konastrukcije. • da ne podrazumijeva neprihvatljive rizike od nesretnih slučajeva pri radu, kao što su: klizanje, padanje, opekotine, smrt od strujnog udara, povrede od eksplozije; • da se buka koju čuju stanovnici ili ljudi koji se nalaze u blizini, zadrži na nivou koji neće ugroziti njihovo zdravlje, spavanje, odmor i rad i • da se postavljanje odgovarajućih instalacija za grijanje, hlađenje ili ventilaciju mora izvesti tako da potrošnja energije bude mala, pri čemu treba voditi računa o klimatskim uslovima koji vladaju na toj lokaciji. • Prema ovoj Direktivi države članice smatraće da su građevinski materijali pogodni za korištenje ako materijal nosi oznaku CE. • Direktiva naglašava i potrebu za certifikatom o usaglašenosti.

21. INDIKATORI STANJA OKOLIŠA • Prvi Izvještaj o stanju okoliša u Federaciji Bosne i Hercegovine izrađen je za 2007. godinu u sklopu izrade Strategije zaštite okoliša Federacije Bosne i Hercegovine za period 2008-2018. godine. Izvještaj je urađen na osnovu dostupnih podataka kao i procjena koje daju ocjenu stanja okoliša za određenu godinu što će dati osnov za praćenje i procjenu stanja u narednom razdoblju. Pregled stanja okoliša dat je u obliku ocjene stanja zasnovane na indikatorskom prikazu koji omogućava sistemski pristup pregledu određenih parametara a u isto vrijeme daje mogućnost praćenja stanja, opterećenja i poboljšanja pojedinog područja okoliša u toku vremena. Cilj izrade Izvještaja o stanju okoliša Federacije Bosne i Hercegovine je pregled i definiranje postojećeg stanja kvaliteta medija (zrak, voda, zemljište, priroda) i zaštite okoliša u pojedinim sektorima (industrija, energetika, promet, poljoprivreda, turizam) kao i usporedba sa postojećim zakonskim obavezama u FBiH i već preuzetim međunarodnim obavezama.

22. Indikator: Finalna potrošnja energije po sektorima CSI 027 - BiH • Finalna potrošnja energije obuhvata energiju isporučenu potrošačima za sve energijske potrebe i svim sektorima izuzev sektora energetike. : Finalna potrošnja energije po sektorima u 2004. godine u BiH (izvor: International Energy Agency)

23. Indikator: Ukupna potrošnja primarne energije po vrsti energenta CSI 029 - BiH • Ukupna potrošnja energije računa se kao suma ukupne potrošnje energije iz čvrstog, tečnog i gasovitog goriva kao i obnovljivih izvora energije. Ovaj podatak se daje za cijelu Bosnu i Hercegovinu. Relativni udio pojedine vrste goriva određen je kao odnos ukupne potrošnje specifičnog energenta i ukupne potrošnje energije, za određenu godinu. Ukupna potrošnja primarne energije u BiH (izvor: CETEOR doo Sarajevo)

24. Indikator: Ukupna energijska intenzivnost u BIH CSI 028 [R] • Ukupna energijska intenzivnost je određena kao odnos ukupne potrošnje primarne energije i GDP-a za određenu kalendarsku godinu. Potrošnja primarne energije, GDP, energijska intenzivnost za BiH za period 1998 – 2004. godina (izvor: CETEOR doo Sarajevo)

25. Indikator: Potrošnja obnovljive energije u BIH - CSI 030 [R] • Potrošnja obnovljive energije je odnos između potrošnje one energije koja se dobiva iz obnovljivih izvora i ukupne potrošnje energije za određenu godinu i predstavlja učešće obnovljivih izvora energije u ukupnoj potrošnji. Prikaz je dat na donjoj ilustraciji. Potrošnja obnovljive energije u BiH u periodu 1998-2004 (izvor: CETEOR doo Sarajevo)

26. Indikator: Električna energija iz obnovljivih izvora u BiH CSI 031 [R] • Indikator “obnovljiva el. energija” je odnos između električne energije proizvedene iz obnovljivih izvora energije i ukupne potrošnje električne energije. Zastupljenost električne energije iz obnovljivih izvora u odnosu na ukupnu proizvodnju energije u BiH u periodu 1998-2004 (izvor: CETEOR doo Sarajevo)

27. Jasmina Čomić CETEOR doo jcomic@ceteor.ba