Deniz Ticareti Hukuku - 7 - 30/10 – 5/11/2012

1. Deniz Ticareti Hukuku- 7 -30/10 – 5/11/2012 .

2. Hukuksal Nitelik - 1 • III. Tür ve Hukuksal Nitelik • A) Hukuksal Nitelik • [RK/EÇ/EY, Temel Bilgiler, s. 35-37] • Sorun: 2004 sayılı İİK m. 23 f. 2(4) → Sebep:? • Çözüm: TTK m. 936, 937, İİK m. 23 f. 2 c. 1 • Kural: Gemi = taşınır! • İstisna: Taşınmazlara ilişkin bazı hükümler istisna olarak gemilere de uygulanabilir.

3. Hukuksal Nitelik - 2 • Ayrıntılar: • Sorun: KA, Gemilerin İhtiyati Haczinde, Seferden Men Önleminin Uygulanması, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 1997, Cilt: LV, Sayı: 3 (Prof. Dr. Türkân Rado’ya Armağan Sayısı), s. 279 • Çözüm: KA, Cebrî İcra, s. 94-99.

4. Uygulama Alanı - 1 • B) Hükümlerin Uygulama Alanı • 1. Kural (TTK m. 935 f. 1) • → bu Kanun’un deniz ticaretiyle ilgili hükümleri • → ticaret (TTK m. 931 f. 2) gemileri (TTK m. 931 f. 1) • hakkında uygulanır!

5. Uygulama Alanı - 2 • 2. İstisnalar • a) Genişletme • aa) Kullanım amacı bakımından: • → gezinti-bilim gemileri (TTK m. 935 f. 2 b. [a]) • bb) Malik bakımından: • → devlet-donanma gemileri (TTK m. 935 f. 2 b. [b])

6. Uygulama Alanı - 3 • cc) “Yapı”lar (TTK m. 1054) bakımından: • → yabancı adına inşa (TTK m. 935 f. 2 b. [c]) • çç) Türk bayrağını çekme yükümlülüğü bakımından: • → “her Türk gemisi” (TTK m. 940 f. 1)

7. Uygulama Alanı - 4 • b) Daraltma • Aynî haklar bakımından: • → sicile kayıtlı Türk gemileri ve yapıları (TTK m. 996 f. 1).

8. Kanunlar İhtilâfı Kuralları • C) Kanunlar İhtilâfı Kuralları • 5718 sayılı MÖHUK hükümleriyle kesişme/çelişki? • Hayır! TTK m. 935 f. 1: “ticaret gemileri hakkında uygulanır” • “Türk” nitelendirmesi yok → yalnızca maddi hukuk kuralı. • Kanunlar İhtilâfı Kuralları = MÖHUK!

9. Gemiler Üzerinde AynîHaklar • I. Kanunlar İhtilafı Hükümleri • A. Milletlerarası Sözleşmeler (“MS”) • 1. Dayanak (MÖHUK m. 1) • “Yabancılık unsuru” taşıyan özel hukuka (= Deniz Ticareti) ilişkin işlem ve ilişkilerde (f. 1), • TC’nin taraf olduğu MS hükümleri saklıdır (f. .2). • = Şartları yerine gelmişse, doğrudan uygulanır. • MÖHUK m. 2 f. 1: “re’sen uygulanır”.

10. Milletlerarası Sözleşmeler • 2. Sözleşmeler • Yürürlükte: • Gemiler Üzerindeki İmtiyazlar ve İpotekler Hakkında Milletlerarası Sözleşme, 10/4/1926, Brüksel (“1926 RehinMS”) • Yeni: • Gemiler Üzerindeki İmtiyazlar ve İpotekler Hakkında Milletlerarası Sözleşme, 6/5/1993, Cenevre (“1993 RehinMS”)

11. Kanunlar İhtilafı Kuralı • B. Kanunlar İhtilafı Kuralı • Yeni kural: MÖHUK m. 22 • (1) Sicile (Kütüğe) kayıtlı: sicil (kütük) yeri hukuku • = Aynî hakların tescil edildiği sicil/kütük. • (2) Sicile kayıtlı değil • = Bağlama limanı yeri hukuku.

12. Mülkiyet • II. Mülkiyet • Uygulanacak özel hükümler • (a) MGS/TUGS: Y-TTK m. 998-1011 ve m. 996 → “yapı”lar hakkında yeni hüküm • (b) BLK: TTK m. 997 f. 1: TMK “taşınır” hükümleri (Dikkat: Ek Madde 12’de ve YÖN’de özel hükümler!)

13. Sınırlı Aynî Haklar - 1 • III. Gemiler Üzerinde Sınırlı Aynî Haklar • A. Yararlanma (irtifak) hakları • İntifa (TTK m. 1059-1060) • MGS/TUGS gemileri; BLK? • Önceki: sınırlı uygulama alanı • Yeni: serbest • TMK hükümleri uygulanır.

14. Sınırlı Aynî Haklar - 2 • B. Teminat (Rehin) Hakları • 1. Kanundan doğan rehin hakları • a) Tersanecinin kanuni ipoteği (TTK m. 1013 ve TMK m. 895-897) • MGS/TUGS gemileri • “Tersane sahibi” (karş. TMK m. 893 f. 1 b. 3) • “Alacak” gemi maliki tarafından kabul edilmiş veya mahkeme kararına bağlanmış olacak (TMK m. 895 f. 3) • Süre: 3 ay / “iş bitiminden” (TMK m. 895 f. 2).

15. Sınırlı Aynî Haklar - 3 • b) Hapis hakkı (TMK m. 950): • BLK gemileri ve “yabancı bayraklı gemiler” (?) c) Gemi alacaklısı(nın rehin) hakkı (TTK m. 1320): • MGS/TUGS/BLK gemileri ve Türkiye’de yargıya konu olan yabancı gemiler.

16. Sınırlı Aynî Haklar - 4 • 2. Sözleşmeyle kurulan (akdî) rehin hakları • a) Deniz ödüncü alacaklısının rehin hakkı (E-TTK’da vardı; TTK’da yok) → yabancı bayraklı gemiler: MÖHUK m. 22! • b) Taşınır rehni (TMK m. 939) → BLK gemileri (YÖN m. 10)

17. Sınırlı Aynî Haklar - 5 • c) Gemi ipoteği (TTK m. 1014-1053) → MGS/TUGS gemileri (yabancı bayraklı gemiler: 1926/1993 RehinMS ve MÖHUK m. 22) • Dahil: Yapı ipoteği (TTK m. 1054-1058) → Yapı siciline (TTK m. 986-992) kayıtlı yapılar = gemi ipoteği hükümleri. • Ayrıntılar: KA, Gemi ve Uçak İpoteğinin Hukuksal Temelleri, İstanbul 2012.

18. Gemi Alacaklısı Hakkı • I. Giriş: • Deniz Ticareti Hukuku’na özgü bir rehin hakkı • “Kanun”dan doğuyor • Dikkat: tescil yok (= gizli rehin) • Son 30 yılın en tartışmalı konusu.

19. II. Tarihsel Kaynak ve Amaç • A) Versio in rem ilkesi • D. 20, 4, 5 ve 6 (Ulpianus, 3. yüzyılın başları) • D. 42, 5, 26 (Paulus, 3. yüzyılın başları) • D. 42, 5, 34 (Marcianus, 3. yüzyılın ortasına doğru) • C. 8, 17[18], 7 (Diokletianus ve Maximianus arası dönem, 286 ve 305 yılları arasında) • Nov. 97, 3 (Jüstinyen dönemi, 539 yılı)

20. Versio in rem Gerekçesi • D. 20, 4, 5. Bazı hâllerde, daha yeni tarihli (rehin-)alacaklısı, daha önce kurulmuş olanlara göre (sırada) öncelik elde eder; örneğin, yeni alacaklının verdiği ödünç, üzerinde rehin kurulan eşyanın muhafazası için kullanılmışsa, sözgelimi bir gemi rehinli ise ve ben o geminin donatılması veya tamiri için ödünç verirsem; • D. 20, 4, 6. - çünkü yeni tarihli alacaklının verdiği para, bu hâlde bütün (alacaklıların yararına olacak şekilde) rehin konusu eşyanın muhafazasına yaramıştır (…)

21. Temel Alacak • İki boyutlu: • (A) Temeldeki borç ilişkisinden doğan “alacak” (TTK m. 1320), örn.: • Donatan ile gemi adamı arasındaki iş sözleşmesi uyarınca ücret • Geminin kıyıdaki tesise çarparak verdiği (haksız fiilden kaynaklanan) zararın giderilmesi için tazminat

22. Rehin Güvencesi • (B) “Gemi alacağı”nı güvence altına alan ve kanundan doğan rehin hakkı (TTK m. 1321) • Alacak doğduğu anda, Kanundan ötürü rehin eklenir. • Tescil yok • 3. kişiye karşı takip hakkı • Mutlak öncelik (bir istisna dışında) • Temeldeki alacağa mutlak bağlılık.

23. III. Milletlerarası Sözleşme • Yürürlükte: • Gemiler Üzerindeki İmtiyazlar ve İpotekler Hakkında Milletlerarası Sözleşme, 10/4/1926, Brüksel (“1926 RehinMS”) • Yeni: • Gemiler Üzerindeki İmtiyazlar ve İpotekler Hakkında Milletlerarası Sözleşme, 6/5/1993, Cenevre (“1993 RehinMS”)

24. 1993 RehinMS • Hükümleri Y-TTK’ya aktarıldı. • Ayrıca: 1993 RehinMS m. 12 f. 1 = lex fori uygulama = “Türkiye’de yargı yolu → TürkH olarak uygulanır” • → TC taraf olunca: Y-TTK’daki aykırı veya uyumsuz hükümlerin bir önemi yok • 1993 RehinMS hükümleri doğrudan uygulanacak.

25. IV. Kanunlar İhtilâfı Kuralı • Tartışma: çok! • Çözüm: TBMM Genel Kurul Önergesi (Tutanak, 13/1/2011, s. 95-96): • TTK m. 1320’ye eklenen yeni f. 3: • Türkiye’de yargı yolu → TürkH uygulanır • = lex fori = Yargıtay’ın istikrarlı (ama gerekçesi yanlış olan) içtihadı.

26. V. Terimler • TTK m. 1320-1327 • Bir borç ilişkisinden doğan ve “gemi alacaklısı hakkı” kazandıran alacaklar • Alacak = “gemi alacağı” (karş. “yapı alacağı”, TMK m. 895 Gerekçe) • Alacaklısı = gemi alacaklısı • Güvence = gemi alacaklısının kanundan doğan rehin hakkı.

27. Sınırlı Sorumluluk Gerekçesi • Sınırlı Sorumluluk • Mülga: TTK m. 948 f. 1 • Yürürlükte: 1976/1996 LLMC • Alacaklı, tazminatın yalnızca bir kısmını elde edebiliyor → • Denge: “gemi alacaklısının rehin hakkı” → • Diğer tüm alacaklara göre öncelik!

28. VI. Gemi Alacakları – 1 • 1993 RehinMS m. 4 f. 1 = Y-TTK m. 1320 f. 1 = “sınırlı sayı” ilkesi: • a) “gemi adamı alacakları” • b) “kişi zararı” (sözleşme veya haksız fiil, karada veya denizde) • c) (yalnızca) “kurtarma ücreti” • d) “seyrüsefer resimleri” • e) “haksız fiile dayanan eşya zararı”.

29. Gemi Alacakları – 2 • Tümü E-TTK m. 1235’te de var; o hükümde ayrıca beş alacak türü daha var: yeni düzenlemede mülga! • 1993 RehinMS m. 4 f. 2 = Y-TTK m. 1320 f. 2 uyarınca istisnalar: • (a) “Deniz kirliliği” istemleri: eğer kusursuz sorumluluk ve zorunlu sigorta varsa; • (b) “Radyoaktif zarar”.

30. VII. Borçlu • Y-TTK m. 1320 f. 1: malik, kiracı, işleten (= kiracı dışında kalan zilyet), yönetici (= malik, kiracı veya işleten temsilcisi), • Borçlunun malik olması gerekmez (TTK m. 1061 f. 2 c. 2) • Örn. Finansal kiralama sözleşmesi: gemi adamları kiracı tarafından işe alınmış, maaş borçlusu kiracı.

31. VIII. Rehin Hakkı – 1 • A) Kanundan Doğan Güvence: • TTK m. 1321 f. 1 • = Kanundan doğan rehin hakkı • TTK m. 1320’de sayılan alacaklarından biri doğduğunda: • TTK m. 1321 uyarınca rehin hakkı eklenir.

32. Rehin Hakkı – 2 • Başka bir kurucu işlem veya şart yok: • Tescil edilmez • Zilyetlik devri gerektirmez • = “Gizli rehin” (aleniyetten yoksun). • Temeldeki alacağa mutlak bağlılık • = 1320’de sayılan alacaklarından biri yoksa, rehin hakkı da yok; sona ermişse, rehin de sona erer.

33. Rehin Hakkı – 3 • B) Kapsam • Rehnin kapsamına dahil (Y-TTK m. 1321): • Gemi, bütünleyici parçalar, eklentiler • 3. kişilere karşı tazminat istemi (örn. çatmada karşı gemiden tazminat alacağı) • Müşterek avarya garame payı • DEĞİL: Sigorta tazminatı.

34. Rehin Hakkı – 4 • C) Hükümleri • 1. Öncelik (TTK m. 1323 f. 1) • Tarihe bakılmaksızın, • Tescil aranmaksızın, • Diğer alacakların niteliğine ve güvencesine (örn. ipotek) bakılmaksızın, • Bütün alacaklıların önüne geçer!

35. Rehin Hakkı – 5 • 2. Üçüncü Kişiye Karşı Takip (TTK m. 1321 f. 5) • Geminin mülkiyeti (örn. satış) veya zilyetliği (örn. kira) • 3. kişiye geçse bile • Rehin hakkı devam eder. • Dikkat: gemi satış sözleşmesi • Aynı: “Başkasının borcu için taşınmaz ipoteği” (TMK m. 881 f. 2 ve m. 884).

36. Rehin Hakkı – 6 • 3. Devir ve Geçiş (TTK m. 1325): • Geçer • 4. Sıra (TTK m. 1324) • Genel ilke: en yeni, en üst sırada • Kurtarma: daima ilk sırada • Diğerleri: 1320’de sayılan sırada.

37. Rehin Hakkı – 7 • 5. Hak Düşürücü Süre ve Zamanaşımı • TTK m. 1326-1327 • Kural: gemi alacaklısının rehinden yararlanma (rehinli takip) hakkı: 1 yıl • Dikkat: hak düşürücü süre! • Temel alacak: farklı kural yoksa aynı süre.

38. Rehin Hakkı – 8 • 6. İleri Sürülmesi • Son 30 yılın en tartışmalı konusu • Ayrıntılı bilgi: kaynakça • Yargıtay: Rehin hakkı tek başına dava edilebilir (??? !!! ??? !!!) • Çözüm: TTK m. 1353 f. 2, m. 1377, m. 1380, m. 1392 = ayrı bir cebrî icra düzeni • 2. dönemin sonunda ele alınacak.

39. IX. Müşterek AvaryaGarame Payı • 1993 RehinMS görüşmelerinde çoğunluk: artık gerek yok • Ancak ısrar üzerine kabul: m. 6: • Devletler iç hukukta “rehinlerden sonra gelecek” GAH kabul edebilir • = TTK m. 1320 f. 1 b. (f) • Sıra: TTK m. 1323 f. 2: “bütün rehinlerden sonra gelir” (= m. 1395) • Süre: 6 ay (TTK m. 1326 f. 2).

40. X. Enkaz Kaldırma • Enkaz kaldırma = GAH? • 1993 RehinMS hazırlıkları: tartışma • Sonuç:1993 RehinMS m. 12 f. 3 = TTK m. 1323 f. 3: cebrî icrada öncelik (= m. 1391) • Şartlar: • (i) yalnızca “kamu kurumları” • (ii) “seyrüsefer güvenliği veya deniz çevresinin korunması amacı” ile sınırlı.

41. Kaynakça - 1 Cüneyt Süzel, 1993 Tarihli Cenevre Sözleşmesi ve Yeni TTK, İstanbul (Ekim) 2012 KA, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına göre Deniz Hukukunda Cebrî İcra, İstanbul 2006, § 7 KA, Yargıtay Kararları Işığında Deniz Ticareti ve Deniz Sigortası Hukukunda Güncel Sorunlar ve Gelişmeler, XXIII. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu (12/6/2009), Ankara 2009, s. 237 (Bölüm: IX) KA, Gemilerde Aynî Haklara ve Cebrî İcraya Uygulanacak Hukuk, Deniz Hukuku Dergisi 2001-2002 (Basım Tarihi: Haziran 2004), Yıl: 6-7, Sayı: 1-4, s. 75

42. Kaynakça - 2 KA, MÖHUK Reformu Hakkında, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 2003, Yıl: 23, Sayı: 1-2 (Prof. Dr. Gülören Tekinalp’e Armağan), s. 96 KA, Gemi ve Yük Alacaklısı Haklarının Kullanılmasında Yargılama Usulü ve İcra, XIV. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu (4-5/4/1997), Ankara 1997, s. 205 SÜZEL, Cüneyt, 1993 Cenevre Sözleşmesinin Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Yansıması, Uğur Alacakaptan’a Armağan, Cilt: 2, İstanbul 2008, s. 597 KALPSÜZ, Turgut, Milletlerarası Sözleşmelerde Kullanıldıkları Manada Gemi Alacağı ve Deniz Alacağı Kavramları, Prof. Dr. Tuğrul Ansay’a Armağan, Ankara 2006, s. 63 GÜNAY, Barış, Türk ve Anglo-Amerikan Hukukunda Gemi Alacaklısı Hakkı, Ankara 2009