ROZWÓJ EKONOMII JAKO NAUKI- PODSTAWOWE PROBLEMY METODOLOGICZNE I UJĘCIE R ETROSPEKTYWNE

1. ROZWÓJ EKONOMII JAKO NAUKI- PODSTAWOWE PROBLEMY METODOLOGICZNE I UJĘCIE RETROSPEKTYWNE I. Definicja ekonomii jako nauki • Ekonomia jako nauka o naturalnych prawach gospodarowania • punkt odniesienia: naturalny porządek ekonomiczny • Analogia do porządku przyrodniczego • Prawa ekonomii jako prawa rynku i konkurencji • Kapitalizm (gospodarka oparta na rynku, prywatnej własności i wolnej przedsiębiorczości jako naturalny porządek ekonomiczny; tzw.monizm metodologiczny • Kapitalizm a inne porządki społeczno-ekonomiczne

2. I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 2. Ujęcie historyczne i instytucjonalne ekonomii jako nauki • Ekonomia jako socjologia życia gospodarczegoi nauka o zmieniających się w czasie porządkach społeczno- ekonomicznych (Marx, szkoła historyczna) • Ekonomia jako teoria ewolucji systemu ekonomicznego (instytucjonalizm) • czynnik wspólny: kluczowa rola nauki i technologii w rozwoju gospodarczym ( determinizm technologiczny)

3. I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 3. Definicja Robbinsa oparta na kategorii „ograniczoności” (scarcity) • Punkt wyjścia: ograniczoność zasobów i dóbr, nieograniczoność potrzeb • Cechy zasobów (czynników produkcji): • fizyczna ograniczoność, • zróżnicowana produktywność, • możliwość alternatywnego zastosowania

4. I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 3. Definicja Robbinsa oparta na kategorii „ograniczoności” (scarcity) – c.d. • Cechy potrzeb: • nieograniczoność, • uporządkowanie (zgodność preferencji), • zmienność znaczenia w czasie • Ekonomia jako (abstrakcyjna) logika wyboru, nauka o alternatywnych sposobach wykorzystania ograniczonych zasobów w celu wytwarzania dóbr i usług zaspokajających nieograniczone potrzeby • Ekonomia zajmuje się wyłącznie relacjami między celami i środkami ich zaspakajania

5. I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 4. Ekonomia jako dziedzina matematyki stosowanej • Ujęcie L.M.E. Walrasa Ekonomia jako teoria ogólnej równowagi ekonomicznej • Definicja T. Koopmansa (activity analysis) Ekonomia jako nauka o optymalnym rozdziale ograniczonych zasobów, jakimi dysponują firmy • Definicja P.A. Samuelsona Ekonomia jako nauka o warunkach równowagi i stabilności systemów ekonomicznych

6. I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 5. Próby rozszerzania pola badawczego ekonomii jako nauki (tzw. imperializm ekonomiczny) • Imperializm ekonomiczny: zawłaszczanie przez ekonomię domen (obszary badań) właściwego dla innych nauk społecznych; np. nowa ekonomia instytucjonalna • Imperializm ekonomiczny vs. współpraca z innymi naukami społecznymi i przyrodniczymi (ekonomia i finanse behawioralne, ekonomia ewolucyjna, ekonomia psychologiczna i inne)

7. II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii jako nauki – główne elementy paradygmatu metodologicznego ENC • Metodologiczny indywidualizm • wymiar behawioralny (koncepcja homo economicus hipoteza maksymalizacji użyteczności HMU) • Wymiar poznawczy (konieczność identyfikacji „bazy mikroekonomicznej wszystkich zjawisk i procesów gospodarczych; relacja mikroekonomia – makroekonomia) • Wymiarideologiczny (wolność gospodarowania)

8. II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d. • Metodologiczny indywidualizm – c.d. • ogólny neoklasyczny model postępowania jednostki: optymalizacja działań jednostek • optymalizacja statyczna i dynamiczna – statyka i dynamika gospodarcza • modyfikacje koncepcji homo oeconomicus we współczesnej ekonomii • h.oe. jako koncepcja heurystyczna o charakterze stochastycznym, • H. Simon- koncepcja racjonalności ograniczonej (satysfakcja zamiast maksymalizacji czy optymalizacji • H. Leibenstein – człowiek selektywnie racjonalny • REMM- uczący się i oceniający homo oeconomicus

9. II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d. 2. Koncepcja równowagi w ENC • równowaga jako fikcja heurystyczna i jako rzeczywista cecha gospodarowania • statyka i dynamika gospodarcza a równowaga statyczna i dynamiczna • równowaga mikroekonomiczna i makroekonomiczna (stabilizacja makroekonomiczna)

10. II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d. 2. Koncepcja równowagi w ENC – c.d. • równowaga rynkowa: cząstkowa i ogólna (na rynkach dóbr finalnych, dóbr pośrednich i czynników produkcji), równowaga ogólna statyczna i dynamiczna • Równowaga a nierównowaga (kontrowersje między ekonomią neoklasyczną a keynesowską) • równowaga jako kategoria stochastyczna

11. II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d. 3. Krytyczny racjonalizm (Popper) • rodowód” – filozofia pozytywizmu jako powszechnie akceptowana ogólna metodologia nauki • istota tzw. falsyfikacjonizmu jako kryterium oceny „naukowości” uogólnień nauki ekonomii (hipotezy, modele, teorie itp.)

12. III. Kryteria postępu/rozwoju ekonomii jako nauki • 1. kryterium zdolności do objaśniania zjawisk i procesów gospodarczych (kryterium tzw. realizmu naukowego) • 2. kryterium utylitarności • 3. kryterium siły predykcji (Friedman) • 4. kryterium efektywności Mongina (tzw. realizmu instrumentalnego): wyższej (rosnącej) w stosunku do teorii konkurencyjnych efektywności w rozwiązywaniu problemów naukowych

13. IV. Główne kryteria wyodrębniania kierunków (szkół) w ekonomii 1. Interpretacja kategorii i praw ekonomicznych 2. Rynek i państwo jako mechanizm koordynacji i optymalizacji (w skali makro) działalności gospodarczej 3. Sposób interpretacji wartości/ceny dobra, źródeł bogactwa społecznego i czynników wzrostu gospodarczego

14. IV. Główne kryteria wyodrębniania kierunków (szkół) w ekonomii • Interpretacja kategorii i praw ekonomicznych a) Naturalna a historyczna b) Deterministyczna a stochastyczna c) Przyczynowo-skutkowa (kauzalna) a funkcjonalna d) Ekonomia jako nauka zajmująca się badaniem modeli i teorii ekonomicznych a nie poszukiwaniem obiektywnych praw/prawidłowości gospodarowania e) Ekonomia jako nauka budująca kolejne paradygmaty i programy badawcze

15. Rynek i państwo jako mechanizmy regulacji: paradygmat rynku versus paradygmat państwa (planowania) • Istota paradygmatu rynku • Podmioty kierują się obserwacją zmian cen • Rynek ma cechę efektywności alokacyjnej • Na rynku występuje trwała tendencja do równowagi • Równowaga efektywna – maksymalizacja dobrobytu (optimum Pareto)

16. Rynek i państwo jako ... c.d. • Paradygmat rynku – punkt odniesienia to rynek doskonale konkurencyjny (idealny) • Rzeczywistość ekonomiczna: występowanie licznych błędów rynku (market failures) • Istota błędów rynku: naruszanie warunków konkurencji i systemu prywatnych praw własności • Błędy rynku wiążą się z: mono/oligopolami, efektami zewnętrznymi, dobrami publicznymi, niedoskonała informacją, niepewnością i ryzykiem

17. Rynek i państwo jako ... c.d. • Niedoskonałości/błędy rynku – potrzeba regulacji publicznej • Regulacja publiczna nie jest sprzeczna z paradygmatem rynku • Normatywna i ekonomiczna interpretacja regulacji publicznej • Zróżnicowanie błędów rynku powoduje potrzebę zróżnicowania metod i instrumentów regulacji publicznej

18. Rynek i państwo jako ... c.d. • Punkt wyjścia paradygmatu państwa: trwała niezdolność mechanizmu rynkowego do maksymalizacji dobrobytu, przez m.in.: • Brak tendencji do równowagi makroekonomicznej (keynesizm) • Potrzeba bezpośredniego określania i realizowania przez państwo celów społecznych (instytucjonalizm, szkoła historyczna, merkantylizm) • Tendencja do „anarchii produkcji” i marnotrawstwa zasobów ekonomicznych (marksizm) • Regulacja państwowa jako quasi-rynek