ZAMEK I GIMNAZJUM ELBLĄSKIE

1. ZAMEK I GIMNAZJUM ELBLĄSKIE

2. Gimnazjum elbląskie

3. Założenie Gimnazjum Za głównych założycieli elbląskiego gimnazjum uważa się Wilhelma van der Voldergrafta (Gnapheusa) i burmistrza Jakuba Alexwangena. Oficjalnie decyzja rady o powołaniu gimnazjum i jego siedzibie została podjęta uchwałą w roku 1532. Uroczyste otwarcie szkoły nastąpiło 29.września 1535 roku. Pierwszym rektorem został wspomniany już Gnapheus, który posiadał i odpowiednie wykształcenie (magister filozofii) oraz doświadczenie (był dyrektorem szkoły w Halle, skąd pochodził)

4. Rozwój gimnazjum W czasie panowania Jana Myliusa w gimnazjum elbląskim(1598-1630) poziom nauczania był wysoki, a rada miejska sfinansowała kilka ważnych inwestycji. Najpoważniejszą było oddanie do użytku nowego budynku gimnazjum, wzniesionego w roku 1599 (dziś mieści się tam Muzeum). W budynku był także internat – 24 trzyosobowe pokoje oraz mieszkanie dla rektora. Nową inwestycją było także stworzenie biblioteki szkolnej w 1601 roku. To za czasów rektoratu Jana Myliusa zaczęto prowadzić metrykę, do której wpisywano uczniów przyjmowanych do szkoły- tych wpisów za czasów Jana Myliusa było ponad cztery tysiące. Do Elbląga przyjeżdżali uczniowie nie tylko z terenów Rzeczpospolitej, ale także z Rzeszy Niemieckiej, Pomorza, Śląska, Czech czy nawet Siedmiogrodu, Anglii i Szkocji.

5. Rozwój gimnazjum c.d. Po śmierci Jana Myliusa szkołą kierował jego syn Michał, ale podniosły się głosy niezadowolenia z powodu braku zainteresowania rektora nowymi metodami nauczania. Ten spór doprowadził do zatrudnienia jednego wybitniejszych wówczas pedagogów- Jana Amosa Komeńskiego.Przebywał on w Elblągu od 1642, ale pracę w gimnazjum podjął w 1644. Uczył w nim zaledwie rok, po czym wyjechał z Elbląga, aby uczestniczyć w obradach toruńskiego , "Colloquium Charitativum” .W połowie XVII wieku wykładało w Elblągu jeszcze dwóch znanych uczonych- profesor teologii Henryk Nicolai oraz Joachim Pastorius, który wykładał historię i filozofię. W drugiej połowie XVII wieku gimnazjum przeżywało kryzys spowodowany niedofinansowaniem tej placówki przez radę miasta. Dopiero w XVIII wieku gimnazjum odzyskało wysoki poziom nauczania pod rządami trzech rektorów- Chrystiana Jakuba Koitscha, Jerzego Daniela Seylera oraz Jana Langa. Wówczas przeprowadzono zmiany w programach i metodach nauczania zgodne z duchem epoki Oświecenia.

6. Wybitne osoby O poziomie elbląskiego gimnazjum może świadczyć to, że z Elbląga pochodziło także kilku wybitnych naukowców. Wśród nich na szczególna uwagę zasługują Zygmunt Nesselman, absolwent elbląskiego gimnazjum, który był lekarzem Zygmunta III Wazy oraz Jana Kazimierza. Jana III Sobieskiego także leczył elblążanin –słynny chemik i lekarz Jakub Barner wydał w roku 1698 jeden z najlepszych wówczas podręczników chemii. Do grona wybitnych elblążan trzeba także zaliczyć Samuela Hartliba- elblążanina urodzonego w roku 1600, który swoja karierę naukową rozwinął w Anglii- zajmował się m. in. pedagogiką – był gorącym zwolennikiem poglądów Jana Amosa Komeńskiego, ale zajmował się także rolnictwem, popularyzowaniem nauki, wspieraniem młodych naukowców i wynalazców. Był postacią znaną w świecie naukowym Anglii i nie tylko. Inny elblążanin Gotfryd Achenwall został powołany w roku 1748 na stanowisko profesora uniwersytetu w Getyndze, gdzie wykładał prawo naturalne i nauki polityczne. W swojej karierze był także radcą dworu angielskiego. Dzięki dorobkowi naukowemu został uznany za twórcę statystyki jako nauki o sprawach państwa.

7. Zamek elbląski

8. Podstawowe informacje Budowę zamku w Elblągu rozpoczęto w 1240 roku na miejscu ufortyfikowanego obozu krzyżackiego. Dwa lata później przerwało ją powstanie Prusów. Prace kontynuowano w latach 1248-60. Założenie powstało na prawym brzegu rzeki Elbląg i było po Malborku jedną z największych siedzib Zakonu. Do dziś nie udało się ustalić dokładnie rozplanowania zamku. Prawdopodobnie składał się z czteroskrzydłowego budynku otoczonego fosą. Od północy i od południa przylegały do niego dwa przedzamcza w obrębie których umieszczono browar, piekarnię i spichlerze oraz warsztaty, zbrojownię i szpital.

9. Podstawowe informacje c.d. W 1454 roku warownia została zdobyta i zniszczona przez mieszczan elbląskich i już nigdy nie odbudowana. W 1545 roku ruiny zostały rozebrane i usunięte a na ich miejscu zbudowano w XVII wieku fortyfikacje miejskie. Do dzisiaj zachowało się, w obrębie przedzamcza północnego kilka budynków o średniowiecznym rodowodzie. Obecnie w jednym z nich znajduje się muzeum.

10. Dane zamku • Jego pierwszym właścicielem byli krzyżacy . • Został zbudowany w rodzaju Konwentualny • Jest to zamek czteroskrzydłowy o wymiarach (65m x 62,5m) • Jest położony na Północno-zachodnia część województwa warmińsko-mazurskiego. • Pozostałości zamku znajdują się na Bulwarze Zygmunta Augusta 11.

11. Plan zamku

12. Historia Pierwsza pisana wzmianka o Elblągu pochodzi z 1237 roku. Zakonny kronikarz Piotr Dusburg odnotował: „... mistrz (krajowy - Herman Balk - P.S.) z braćmi i krzyżowcami (...) przybył do ziemi Pogezanii, do wyspy która, jak mówi się, leży pośrodku rzeki Elbląg, w owym miejscu, gdzie Elbląg uchodzi do Zalewu Wiślanego, i wzniósł tam gród”. Zarówno powstanie jak i losy tej strażnicy owiane są nimbem tajemnicy. Jej założenie należy wiązać z Krzyżacka ekspansją w kierunku Zalewu Wiślanego i Sambii. Przypuszczalnie została pobudowana na wyspie, którą w połowie XIII wieku nazywano „Starym Elblągiem”, a później „Moczarką”. Takie usytuowanie - w pobliżu ujścia rzeki - zdaje się wskazywać, że jej głównym zadaniem była blokada drogi wodnej pomiędzy jeziorem Drużno a Zalewem Wiślanym. Jednocześnie takie umiejscowienie warowni dawało możliwość ekspansji drogą wodną i połączenie morskie z Lubeką, której mieszkańcy mieli znaczny udział w założeniu osady miejskiej w Elblągu.Wydajesię, że już w końcu 1238 roku drewniano-ziemne umocnienia zostały zniszczone.

13. Historia c.d. Przypuszcza się, że zamek konwentualny musiał być dość duży, gdyż konwent elbląski należał do najliczniejszych w państwie zakonnym. W trakcie przeprowadzonych badań archeologicznych odkryto dwa skrzydła zamku - południowe i północne. Relikty ich potężnych, kamiennych murów o szerokości od 2 do 2,20 metra pozwoliły określić wymiary zamku na osi północ - południe - 65 metrów. W skrzydle południowym o szerokości 8,20 metra, odkryto cztery filary podtrzymujące sklepienie (jeden z nich stoi obecnie na przedzamczu północnym). Zamek konwentualny oddzielony był od przedzamcza północnego fosą o szerokości 25 metrów. Jej brzegi umocniono specjalną drewniano-kamienną konstrukcją . Najważniejszym pomieszczeniem zamku była kaplica p.w. św. Andrzeja. Wejście do niej wiodło przez portal z półplastycznymi figurkami panien mądrych i głupich umieszczony w grubości muru. W kaplicy przechowywano relikwie Krzyża Świętego ofiarowane wielkiemu mistrzowi Hermanowi von Salza przez cesarza Fryderyka II.

14. Historia c.d. Oprócz funkcji politycznych, zamek elbląski stanowił ważny element w gospodarce państwa Zakonnego. To na nim znajdował się jeden z największych arsenałów oraz magazyn strategicznych rezerw żywności. Miejscowa komturia była też największym hodowcą koni w Prusach. Spis inwentarza z 1404 roku odnotował liczbę aż 606 sztuk.Poraz pierwszy zamek został zajęty przez obce wojska po bitwie grunwaldzkiej.

15. Historia Po Wielkiej Wojnie zamek w Elblągu traci powoli na znaczeniu na rzecz Pasłęka. Przyczynę tego stanu rzeczy należy upatrywać w rozwoju broni palnej, elbląska warownia mogła być ostrzeliwana na wprost z każdego kierunku.Kreszamku nastąpił na początku Wojny Trzynastoletniej, w 1454 roku. Już na początku lutego tego roku mieszczanie elbląscy rozpoczęli, raczej anemiczne oblężenie zamku. Dnia 12 lutego dowodzący obroną komtur domowy Piotr Steynwer poddał warownię. Już w kilka dni później Rada Miejska, idąc za przykładem Torunia podjęła decyzję o zburzeniu zamku.XVI-wiecznarozbudowa (1554 rok) umocnień miejskich całkowicie zatarła ślady po tej wspaniałej warowni krzyżackiej. Nie wiedziano nawet gdzie zamek się znajdował. Dopiero w 1914 roku przypadkowe odkrycie kilku murów wzbudziło zainteresowanie obiektem. Przeprowadzono badania i wysunięto wiele hipotez jednak precyzyjnej lokalizacji zamku nie zdołano ustalić. Dopiero na początku lat 80-tych XX wieku w trakcie wykopalisk, o których już wspomniano ustalono dokładne położenie obiektu.Donaszych czasów dotrwały budowle przedzamcza północnego między innymi browar zamkowy, oraz pozostałości murów. Obecnie mieści się w nim muzeum a przed jego wejściem znajduje się kolumna z zamku wysokiego odkopana w czasie wykopalisk.

16. KONIEC Wykonał: Jakub Ślęzak