Tajemnicze le ś ne organizmy - grzyby

1. Tajemnicze leśne organizmy - grzyby Opracowanie: Szkoła Leśna na Barbarce, Toruńskie Stowarzyszenie Ekologiczne „Tilia”

2. Cele zajęć: • Poznanie budowy morfologicznej grzybów. • 2. Zapoznanie z wybranymi gatunkami grzybów chronionych, jadalnych i trujących. • 3. Wyjaśnienie roli grzybów w przyrodzie, gospodarce człowieka. • 4. Wymienienie zasad prawidłowego grzybobrania. Gwiazdosz frędzelkowaty • Legenda • Szczegółowe wyjaśnienie • zagadnienia dla zainteresowanych . http://www.bio-forum.pl/messages/33/3621.jpg

3. Czym są grzyby?

4. Budowa morfologiczna grzybów kapelusz hymenofor kołnierzyk owocnik trzon pochwa strzępki

5. Budowa morfologiczna grzybów • Grzybnia – ciało (plecha) grzyba. Jej strzępki rozgałęziają się w ściółce na kilkaset metrów. Strzępki to podstawowe elementy budowy grzyba. Mają kształty nitek, sznurów. Czasem zbijają się w szerokie elementy takie jak trzony i kapelusze. http://www.bio-forum.pl/messages/33/8181.jpg http://ciecinski.eco.pl/grzyb%20p.jpg

6. Budowa morfologiczna grzybów • Owocnik to część grzyba na której powstają zarodnie. Wyróżniamy kilka typów owocników, ze względu na ich kształt: owocnik kapeluszowy np. borowik, zamknięty (wnętrzniak) np. purchawka, tęgoskór, miseczkowaty np. czarka, dzierżka. Grzyb wielkoowocnikowy - borowik Grzyby wielkoowocnikowe to te, których owocniki możemy oglądać gołym okiem. Borowik reprezentuje owocnik kapeluszowy. http://www.grzyby.pl/gatunki/Boletus_edulis.htm

7. Budowa morfologiczna grzybów • Hymenofor to część grzyba, gdzie rozmieszczone są zarodnie. Może mieć kształt: rurkowaty np. u borowika, kolczasty np. sarniaka, blaszkowaty np. u muchomorów. • Zarodnie to część grzyba, gdzie powstają zarodniki. • Zarodniki inaczej spory rozprzestrzeniają grzyby w nowe miejsca Zarodniki grzybów Zarodnie – hymenofor rurkowy http://www.mushroomhobby.com/Gallery/Ramaria http://www.grzyby.pl/foto/04-040916-9072.htm

8. Odżywianie się grzybów • Grzyby są organizmami cudzożywnymi – nie mają możliwości wytworzenia substancji organicznych z prostych związków nieorganicznych, korzystają z materii organicznej wytworzonej przez organizmy samożywne. • Saprofity są to organizmy pobierające energię z martwych szczątków organicznych, rozkładając ją do związków prostych. Czasem saprofity są również pasożytami, nie „selekcjonując” materii na żywą i nieożywioną. Przykładem saprofita może być gmatwek dębowy, żyjący na pieńkach martwych dębów. • Pasożyty to organizmy, które czerpią korzyść z innych organizmów przyczyniając się do spadku ich kondycji. Przykładem mogą być grzyby wywołujące choroby - grzybice. Gmatwek dębowy – przykład saprofita • Symbionty – to organizmy, które występują w interakcji z korzyścią dla obu stron. Grzyby wspomagają pobieranie wody i soli mineralnych wspierając pracę systemu korzeniowego rośliny, a same pobierając substancje odżywcze z korzenia powstające w drodze fotosyntezy. Dla niektórych gatunków (zarówno grzybów jak i roślin) ta symbioza jest konieczna, wtedy określamy ją mutualizmem. http://fotografia.biolog.pl/albums/

9. Grzyby symbiotyczne • Symbioza to zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch gatunków, które przynosi obopólną korzyść każdej ze stron lub jednej przynosi korzyść, a drugiej nie szkodzi. W przypadku symbiozy grzyba z korzeniami mówimy o mikoryzie. • M. ektotroficzna. Powstaje tzw. opilśń, mufka – część grzybni narastająca na powierzchni korzenia . • M. endotroficzna – strzępki grzyba przenikają tkanki rośliny tworząc tzw. siatkę Hartiga. • Kiedy „współpracownik” staje się „niemiły”? – czasem grzyb zaczyna czerpać substancje odżywcze z korzeni przyczyniając się do obumierania rośliny. Symbioza przekształca się więc w pasożytnictwo, tym łatwiejsze, że strzępki grzyba są wewnątrz korzeni. http://www.idpan.poznan.pl/zakladyipracownie/mikoryza/mikoryza2.jpg

10. Z brzozą mikoryzuje koźlarz, dlatego możemy go znaleźć pośród tych drzew. http://www.bank-zdjec.com/foto3/6953_b.jpg http://kartuzy.info/images/katalog/418.jpg Podgrzybek brunatny mikoryzuje min. z sosną zwyczajną. www.palczynski.eu/foto/sosna3.jpg http://www.epodkarpacie.com/images/podgrzybek_brunatny1.jpg

11. Rozmnażanie grzybów • Grzyby rozmnażają się bezpłciowo i płciowo 1. Rozmnażanie bezpłciowe: • Fragmentacja strzępek – to sposób rozmnażania bezpłciowego polegający na podzieleniu i rozproszeniu się grzybni. • Pączkowanie – bezpłciowe rozmnażanie się grzybów polegające na tym, że odrywający się kawałek organizmu rodzicielskiego przekształca się w identyczną do niego kopię. Najbardziej znanym przykładem są drożdze. • Rozsiewanie zarodników (spor) polega na wytworzeniu specjalnych komórek, przenoszonych przez wiatr lub wodę, z których powstaje nowy organizm grzyba. 2. Rozmnażanie płciowe: • Tworzenie gamet – tworzenie komórek rozrodczych, które po połączeniu wytworzą organizm potomny. Wyróżniamy izogamię (gdzie obydwie komórki są podobne), anizogamię (gdzie różnią się wielkością i obydwie są podobnie ruchliwe), oogamię (gdzie mała ruchliwa komórka męska zapładnia wielką nieruchomą komórkę żeńską), gametangiogamię (gdzie łączą się całe wielokomórkowe gametangia – lęgnie i plemnie). • Somatogamia - łączenie się dwóch strzępek jednojądrowych w strzępkę dwujądrową. Po połączeniu ulega ona podziałom mitotycznym tworząc rozległą grzybnię. To zjawisko typowe jest dla podstawczaków, takich jak pieczarka.

12. Pleśnie to też grzyby Pleśń to potoczna nazwa saprofitycznych grzybów z różnych grup systematycznych (np. pleśniak, pędzlak, kropidlak, sierpik). Pleśnie przyczyniają się do znacznych strat w gospodarce człowieka. Niszczą zarówno żywność jak i materiały budowlane i ściany. Istnieją nawet gatunki grzybów, które rozkładają płyty CD. http://www.wkonskich.pl/zdjecia/www_use/pomaranczka_2.jpg http://www.ekom.pl/pictures.html

13. Drożdże to też grzyby Pączkujące drożdże Są saprofitami żyjąc na podłożach zawierających cukry proste przeprowadzają fermentację alkoholową, przeważnie w warunkach beztlenowych. Istnieje kilkadziesiąt gatunków drożdży, które tworzą liczne odmiany. Komórki drożdży Komórki drożdży http://www.kurdesz.com/image/drozdze.jpg • Piekarnictwo wykorzystuje drożdże do spulchniania ciasta. Podobnie browarnictwo i gorzelnictwo wykorzystuje je do wytwarzania etanolu. http://archiwum.wiz.pl/images/duze/1997/01/97011601.JPG