TÜRKİYE’DE YEM VE GIDA GÜVENLİĞİ POLİTİKALARI

1. TÜRKİYE’DE YEM VE GIDA GÜVENLİĞİ POLİTİKALARI PROF. DR. NEVZAT ARTIK TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI KORUMA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2. Yem Kontrol • Yem Kontrolleri; 1734 Sayılı Yem Kanunu ve bu kanunun uygulama şeklini gösteren Yem Yönetmeliği kapsamında, hayvanların rasyonel bir şekilde beslenerek hayvansal üretimde verimliliğin artırılmasını, üreticiler arasında haksız rekabete meydan verilmemesini ve yemlerin belirlenen sağlık ve teknik koşullarda beyan ve tescillerindeki niteliklerine uygun olarak üretilmelerini ve ticarete sunulmalarını sağlamak üzere yapılan fiziksel, kimyasal, biyolojik muayene ve analizlere dayanan kontrollerdir.

3. Yem Kontrol • Yem kontrolleri fiili olarak Bakanlığımız il müdürlükleri tarafından yerine getirilmekte olup, yem fabrikalarının ve yem bayilerinin kontrollerine ilişkin bilgiler bu il müdürlüklerimizde dosyalanmakta ve yapılan işlemler Genel Müdürlüğümüz bünyesinde izlenerek değerlendirilmektedir.

4. Yem Kontrol • 1734 Sayılı Yem Kanunu gereği, yem fabrikalarının yılda en az iki defa, yem bayilerinin de gerekli görüldüğünde kontrol edilmesi gerekmektedir. Ayrıca yurt dışından ülkemize ithal edilen ve ülkemizden yurtdışına ihracatı gerçekleşen yemlerin de kontrolleri yapılmaktadır.

5. Yem Kontrol • Ulusal yem mevzuatında ruhsata tabi işletmeler için asgari teknik ve sağlık şartları belirlenmiştir. Gerekli şartları karşılayan işletmeler yetkili otorite tarafından ruhsatlandırılır.

6. Yem Kontrol • Aşağıda belirtilen işletmeler ruhsata tabidir. 1- Karma yem üreten işletmeler 2- Yem katkı maddesi ve premiks üreten işletmeler 3- Hayvansal orijinli yem üreten işletmeler 4- Petfood işletmeleri

7. Yem Kontrol • Mevcut yem mevzuatına göre ruhsatlı yem işletmeleri için HACCP sisteminin uygulanması zorunlu değildir. Ancak ruhsatlı işletmelerde AB’ne uyum kapsamında HACCP uygulamasına geçilecektir.

8. Yem Kontrol • Yem işletmeleri yılda en az iki kez önceden bir uyarı yapılmadan denetlenmek zorundadır. Kontroller sırasında analiz edilmek üzere yem numunesi alınır. • Mevzuatımıza göre ruhsatlı işletmeler için bir kayıt sistemi vardır.

9. Yem Kontrol • Yem kontrolleri risk analizlerine dayalı olarak ve önceden haber verilmeden yapılır. • Yem güvenliği konusunda AB müktesebatının ulusal yem mevzuatımıza uyarlanması çalışmaları sürmektedir. Bu kapsamda AB’nin “Yem Katkı Maddeleri”,”Yemlerde İstenmeyen Maddeler” ve “İlaçlı Yemler” ile ilgili özel mevzuatları ulusal mevzuatımıza aktarılmıştır.

10. Yem Kontrol • Avrupa Birliğinde kullanımı yasaklanan yem katkı maddeleri ülkemizde de yasaklanmıştır. Bu çerçevede son olarak Ocak 2006’dan itibaren antibiyotiklerin yem katkı maddesi olarak kullanılmaları ülkemizde yasaklanmıştır.

11. Yem Kontrol • Ayrıca; yukarıdaki rutin kontrollerin dışında, AB mevzuatı uyum toplantılarında gündeme gelen, yemlere katılması yasak maddeler ve yemlerde istenmeyen maddelerin kontrollerinin yapılması ve kayıtlarının tutulması için, yemlerde risk analiz programı yapılarak 2005 yılında uygulamaya konulmuştur.

12. Yem Kontrol Yem Kontrol Şube Müdürlüğünce 2005 yılı içerisinde; - 2.130.362 ton Yem ve yemli madde ithalatı için 2373 adet kontrol belgesi düzenlenmiştir. - 905.354 ton yem ve yem ve yemlik madde ihracatı için 514 adet İhraç müsaade Talepnamesi düzenlenmiştir. - Tarife kontenjanları kapsamında 28 adet uygunluk Belgesi düzenlenmiştir. - Dahilde işleme rejimi kapsamında ithal edilen ürünlerden elde edilen 170.664 ton ikincil ürünler için 118 adet Dahilde İşleme İzin Belgesi Kapsamında İthal Edilmiş Üründen Elde Edilen İkincil İşlem Görmüş Ürün İçin İthalat İzin Belgesi düzenlenmiştir.

13. 2005 YILI YEM KONTROL VERİLERİ

14. Yem Kontrol • AB mevzuatına uyum çalışmaları kapsamında Piyasa denetim ve gözetim, Sınır Kontrol Noktaları gibi konularda da, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Avrupa Birliği Genel Sekreterli ve AB temsilcileri ile yurt dışında ve yurt içinde düzenlenen toplantılara katılım sağlanmakta ve görüş verilmektedir.

15. Yem Kontrol AB mevzuatı uyum toplantılarında gündeme gelen, yemlere katılması yasak maddeler ve yemlerde istenmeyen maddelerin kontrollerinin yapılması ve kayıtlarının tutulması için, kalıntı izlemeye ve ülkemizin risk haritasını oluşturmaya yönelik olarak yemlerde risk analiz programı yapılmış ve Daire Başkanlığımızca 2005 yılında uygulamaya konulmuştur. veri ve sonuçlar değerlendirilmeye başlanmıştır.

16. Yem Kontrol • Bakanlığımızca düzenlenen İhraç Müsaade Talepnamesinin süresi, uygulamada kolaylık olması bakımından, geçerlilik süresi üç aylıkken bir yıllık olacak şekilde düzenlenmektedir.

17. Yem Kontrol • AB Yem Mevzuatına uygun olarak hazırlanan Yem Kanunu Taslağı APK’na gönderildi. 17-19 Ocak 2006 Tarihlerinde Brüksel’den TAIEX uzmanları ile yapılan görüşmelerde Gıda, Veterinerlik ve Yem Kanun Taslaklarının revize edilmesi kararlaştırıldı.

18. Yem Kontrol • Yem Katkıları ve Premikslerin Üretimi , İthalatı , İhracatı , Satışı ve Kullanımı Hakkındaki Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No : 2005 /1) 12.01.2005 tarih ve 25698 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı

19. Yem Kontrol • Yemlerde İstenmeyen Maddeler hakkında tebliğ ( Tebliğ No : 2005 / 3 ) 05.02.2005 tarih ve 25718 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.

20. Yem Kontrol • İlaçlı Yem Tebliği ( Tebliğ No : 2005 / 12 ) 24.03.2005 tarih ve 25765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.

21. Yem Kontrol • Karma Yemlere Katılması ve Hayvanlara Yedirilmesi Yasak Olan Maddeler Hakkında Tebliğ ( Tebliğ No : 2005 / 24 ) 16.06.2005 tarih ve 25847 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.

22. Yem Kontrol • Antibiyotiklerin yem katkı maddesi olarak yasaklanmasına dair Tebliğ 2005 yılının Aralık ayında hazırlanmış ve 21 Ocak 2006 tarih ve 26056 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

23. Yem Kontrol Yem kalitesi ve ruhsat koşulları bakımından sürekli ve düzenli olarak yapılan denetimler yanında; • Ülkemiz insan ve hayvan sağlığı açısından büyük önem taşıyan BSE hastalığından korunmaya, • AB’ye uyum çerçevesinde yasaklanmış olan antibiyotiklerin karma yem fabrikalarında kullanılmasını önlemeye, • Üre gibi kullanımı özel durum gösteren maddelerin talimatlara uygun olarak kullanılmasını sağlamaya, • Yemlere katılması yasak olan kabuk, kavuz ve benzeri maddelerin yemlerde kullanılmasını önlemeye yönelik yem denetimleri de yapılmaktadır.

24. GIDA GÜVENLİĞİ • Çiftlikten sofraya tamamlayıcı ve etkin bir gıda kontrolünün sağlanması ile güvenli gıda üretimi Avrupa Birliğinde olduğu kadar ülkemizin de öncelikleri arasında yer almaktadır.

25. GIDA GÜVENLİĞİ • Gıda güvenliğini sağlamaya yönelik etkin ve yeterli gıda denetimi sağlayan kontrol sistemlerinin geliştirilmesi çalışmaları süreklilik halinde yürütülmekte, mevcut ulusal gıda kontrol sistemi, daha etkin uluslararası kabul gören yaklaşımlarla uyumlu hale getirilmektedir.

26. GIDA GÜVENLİĞİ • Gıda güvenliğinin sağlanmasında ana hedef, AB ile uyumlu olarak hazırlanan mevzuatlar çerçevesinde, ülke genelinde etkin gıda kontrolü uygulamalarının gerçekleştirilmesidir.

27. GIDA KANUNU • Ülkemizde Gıda Hizmetleri 1995 yılında 560 Sayılı KHK ile düzenlenmiştir. Gıda üretim, ithalat, ihracat aşamalarındaki izin, tescil ve denetimler (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı) Çalışma izni, toplu tüketim ve satış yerleri ile sularla ilgili izin, tescil ve denetimler (Sağlık Bakanlığı)

28. GIDA KANUNU • Gerek yatırım ortamının iyileştirilmesi gerekse ülkede gıda hizmetlerinin tek elden yürütülmesi amacıyla, AB Temel Gıda Yasası da esas alınarak 05.06.2004 tarihinde 5179 Sayılı Kanun yürürlüğe konulmuştur. • Tarım ve Köyişleri Bakanlığı gıda güvenliği zincirinde tek yetkili birim haline gelmiştir. • Ancak, Belediye Yasası ile “Çalışma İzni ve Gıda Sicili” Belediyeler tarafından verilmeye başlanmıştır (04.08.2005)

29. ORGANİZASYON • Tarım ve Köyişleri Bakanlığı • Merkezde KKGM, diğer hizmetleri yanında gıda tescil, denetim ve kontrol hizmetlerini de yürüten ana hizmet birimidir. • İllerde ise 81 Tarım İl Müdürlüğü’nde Kontrol Şube Müdürlükleri tarafından gıda üretim, toplu tüketim ve satış aşamaları ile ithalat/ihtacat aşamalarında tescil, denetim ve kontrol hizmetleri yürütülmektedir. • Denetimde alınan numuneler ise 39 İl Kontrol Laboratuar Müdürlüğü ve Bursa Gıda Kontrol ve Araştırma Enstitüsünde analiz ve kontrole tabi tutulmaktadır.

30. ORGANİZASYON Merkez KKGM’de • Gıda Kontrol Hizmetleri, • Yem Gıda Tescil Hizmetleri ve • Halk Sağlığı Hizmetleri 80 civarında teknik ve sağlık hizmetleri sınıfına mensup personel 81 Kontrol Şube Müdürlüğünde ise 3400 civarında Gıda Kontrolörü 39 İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğünde 1100 civarında personel

31. GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM • Gıda üretim, toplu tüketim ve satış yerleri ile ithalat ve ihracat aşamalarında yapılmaktadır. • Kontrol Şube Müdürlükleri “Yıllık Denetim Programı” hazırlamakta ve işyerlerinin yılda 2 defa denetimleri öngörülmekte olup ayrıca ihbar ve şikayet üzerine de denetim yapılmaktadır.

32. GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM • Denetimler sırasında gerektiğinde tekniğine uygun olarak iki takım numune alınmakta, • İlk numune sonucunun olumsuz olması durumunda şahit numune referans laboratuvara gönderilmekte ve referans laboratuvarın sonucu verilecek karara esas teşkil etmektedir.

33. GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM • DTS Tebliği Ek 6A sayılı listede yer alan ürünlerin ithalatında Kontrol Belgesi düzenlenmektedir. • EK 6B sayılı listede yer alan (gıda ile temas eden madde ve malzemeler, aromalar, katkılar gibi) ürünlerin ithalatında ise Kontrol Belgesi aranmamaktadır.

34. GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM • Kontrol Belgeleri onaylama işlemleri 20 İl Müdürlüğü tarafından, 25 İl Müdürlüğünce de gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin fiili ithalat kontrolleri yapılmaktadır.

35. GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM Ülkemizde tarımsal üretimi sürdürülebilir kılmak, üretimimizi değerlendirmek ve üreticimizi haksız rekabete karşı korumak amacıyla; Makam Olur’ları ile ülkemiz üretiminde önemli yeri olan; Buğday, patates, soğan, domates, biber, hıyar, patlıcan, kabak, fındık, antep fıstığı, kuru üzüm, kuru incir, kuru kayısı, süt tozu, tereyağı, beyaz peynir, kaşar peyniri, tulum peyniri, çedar peyniri, buğday unu, ekmek, zeytinyağı, şeker, şeker pancarı, et ürünleri için; Dış Ticaret ve Hazine Müsteşarlıklarınca düzenlenen Dahilde İşleme İzin Belgesi, İthal Lisansı Belgesi (Tarife Kontenjanı), Yatırım Teşvik Belgesi, Ticari Kiralama Yolu İle Yapılacak İhracat Kapsamındaki Hakedişler ve İkili Anlaşmalar hariç olmak üzere Kontrol Belgesi düzenlenmemektedir. .

36. GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM Fasulye, mercimek, nohut, pirinç, çeltik, yerfıstığı, badem, erik,şeftali, kayısı, vişne, kiraz, çilek, kuru sarımsak, marul, kivi,elma, armut, üzüm, mandarin, portakal, limon, nar,kavun,karpuz için ise hasat dönemleri dışında ve belirlenmiş miktarlarda kontrol belgesi düzenlenmektedir. Pirinç ve Çeltik izinleri, TMO politikaları doğrultusunda değerlendirilmektedir

37. GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM • Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından kurulan Sınır Ticaret Merkezlerinden ithal edilecek gıda ve tarım ürünlerinin listelerinin oluşturulmasında, üreticimizi ve sürdürülebilir üretimimizi etkilemeyecek şekilde sınır illerinin ihtiyacına yönelik sınırlı miktarda ve hasat dönemleri dikkate alınarak görüş verilmektedir.

38. GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM • Sınır Ticaret Merkezlerinden yapılacak gıda ve tarım ürünleri ithalatında gıda güvenliği ve insan sağlığı açısından kontrolünün etkin bir şekilde yapılabilmesi için Sınır Ticareti Talimatı hazırlanmaktadır.

39. GIDA İHRACATI • Alıcı ülkenin talepleri doğrultusunda gıda siciline kaydolmuş işyerlerine uygulanmaktadır. • 57 ilimizde bulunan Gıda ihracatı için yetkili gümrük kapıları vasıtasıyla ihracat işlemleri gerçekleştirilmektedir.

40. GIDA GÜVENLİĞİ VE İZLEME • Kuru meyvelerde (incir, fındık, antep fıstığı, yer fıstığı) ve kırmızı biberde Aflatoksin izleme, • Taze meyve-sebzede Pestisit Kalıntı • Çiğ sütlerde ve balda kalıntı izleme, • Çiğ sütlerde genel bakteri ve somatik hücre izleme,

41. GIDA GÜVENLİĞİ VE İZLEME • Kırmızı biberde Sudan - I boyası izleme, • Unlarda Benzoil Peroksit izleme, • Balda C-13 izotop izleme, • Peynirde ve baharatta toksikolojik ve mikrobiyolojik izleme, • Tuzda iyot izleme.

42. GIDA GÜVENLİĞİ PROJELERİ • “Türkiye’de Gıda Güvenliği ve Kontrol Sisteminin Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi” AB Eşleştirme projesi • “Türkiye’de Gıda Kalitesi ve Güvenliği Sisteminin Güçlendirilmesi” FAO/TCP projesi (2002-2005) • MATRA/PPA Projeleri,

43. GIDA GÜVENLİĞİ PROJELERİ • “Bakanlığın Resmi Gıda Kontrol ve Denetim Sisteminin Güçlendirilmesi” MATRA projesi • “Kayıtlı Süt Üretimi ve Sütte Gıda Güvenliğinin İyileştirilmesi” MATRA projesi (TÜGEM) • Pestisit kalıntıları-sera kontrolü (2005-2007), • Kayıtlı süt üretimi ve süt güvenliği ve kalitesinin artırılması (2005-2007) (TÜGEM)

44. GIDA GÜVENLİĞİ VE HIZLI ALARM SİSTEMİ • AB SANCO tarafından RASFF kapsamında Genel Müdürlüğümüze ülkemiz menşeli ürünler ile ilgili bildirimler gönderilmekte olup Bildirime konu işyerleri denetlenmektedir.

45. GIDA GÜVENLİĞİ VE HIZLI ALARM SİSTEMİ • Avrupa Komisyonuna yaş meyve ve sebzelerde pestisit kontrolleri konusunda ülkemiz tarafından gönderilen Eylem Planında, Aralık 2004 tarihinden itibaren ülkemizden ihraç edilen yaş meyve sebzelerde pestisit tespit edildiği ile ilgili olarak RASFF bildirimine konu olan firmalar için Dış Ticaret Müsteşarlığının da görüşü alınarak yaş meyve sebzede pestisit konusunda bildirim alan firmaların AB üye ülkelerine bundan sonra yapacakları yaş meyve sebze ihracatları öncesinde “Bitki Sağlık Sertifikası” düzenlenmeden önce gerekli pestisit analizi yapılarak “Gıda Güvenliği/Sağlık Sertifikası” düzenlenmesi zorunluluğu getirilmiştir. • Bu uygulamanın başlatılmasından itibaren bugüne kadar 9 adet bildirim alınmıştır.

46. TÜRK GIDA KODEKSİ Bugüne kadar 2 Yönetmelik ve 81 Tebliğ yayımlanmıştır. • Ulusal Gıda Kodeks Komisyonu (13.9.2004) Gıda kodeksinin hazırlanması ve denetlenmesinde görevlendirilmiştir. Komisyon; gıda konusunda görevli olmak üzere Bakanlıktan iki, Sağlık Bakanlığından bir üye, her iki Bakanlıkça ayrı ayrı seçilecek gıda konusunda temayüz etmiş birer bilim adamı, TSE’den bir üye ve en fazla üyeye sahip olan gıda konusunda faaliyet gösteren sivil toplum örgütünden seçilecek bir üyeden oluşur. Komisyon üyelerinin görev süresi iki yıldır. Bakanlık temsilcisinin başkanlığında toplanır ve sekretaryası Bakanlıkça yapılır.

47. GIDA GÜVENLİĞİ VE EĞİTİM • Gıda Kontrolörü Kursları • Bakanlığımızda 1700 civarında olan Gıda Kontrolör sayısı 1700 iken düzenlenen eğitim programları ile bu sayı halen 3400’lere ulaşmıştır. • “HACCP Temel Prensipleri, Mevzuatı ve Tetkiki • Bakanlığımızda görevli 198 kişi

48. GIDA GÜVENLİĞİ VE EĞİTİM • Risk Analizi ve Hızlı Alarm Sistemleri • 35 personele Gıda Kontrolünde konularında eğitim verilmiştir. • Kontrol Belgesi ve fiili ithalat eğitimleri • Kocaeli, İstanbul, Tekirdağ, Samsun, Trabzon, Giresun, Ordu, Mersin, Adana, Ankara, Edirne

49. GIDA GÜVENLİĞİ VE GIDA TESCİL • Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin üretim izinleri Bakanlığımızca verilmektedir. • Sorumlu yönetici istihdamı ve sorumlu yönetici usta eğitimleri ilgili Oda’larla birlikte yürütülmektedir. • Gıda Sanayi Envanteri tutulmaktadır.

50. GIDA GÜVENLİĞİ VEGIDA TESCİL • Süt Teşvik Primi uygulamaları yürütülmektedir. • Çalışma İzni ve Gıda Sicili işlemleri (Danıştay İdari Dava Daireli Kurulu’nun yürütme durdurmalı kararı gereği 05.08.2005 tarihinden itibaren Bakanlığımız yerine Belediyeler / İl Özel İdareleri tarafından) yürütülmektedir.