UVOD

1. AKTIVNOST VON WILLEBRANDOVOG FAKTORA KAO MARKERA ENDOTELNOG OŠTEĆENJA U PACIJENATA SA DIABETES MELLITUSOM Von Willebrand factor activity as a marker of endothelial dysfunction in diabetic patients NerminaBabić*, JasminkoHuskić*, ZelijaVelija-Ašimi**, EminaNakaš-Ićindić*, BećirHeljić**, SuzanaTihić‑Kapidžić*** * Institutzafiziologijuibiohemiju, Medicinskifakultet, Univerzitet u Sarajevu **Klinikazaendokrinologiju, diabetes mellitus ibolestimetabolizma, KCU Sarajevo ***Institutzakliničkuhemijuibiohemiju, KCU Sarajevo Sarajevo, 2010. godine

2. UVOD Poremećaj funkcijeendotela krvnih žila – prethodistrukturno-morfološkimaterosklerotskimpromjenama • hiperglikemija, • inzulinskarezistencija, • poremećajmetabolizmalipidailipoproteina, • oksidativnistres. - promjenekoncentracijeiaktivnostipojedinihvazoaktivnihtvari

3. VON WILLEBRANDOV FAKTOR (VWF) Dokazan u: • Weibel-Palade tjelašca endotelnih stanica • α-granulama trombocita i megakariocita • u plazmi • u subendotelnom vezivnom tkivu

4. FIZIOLOŠKE ULOGE vWf: • u primarnoj hemostazi, sudjeluje u adheziji i agregaciji trombocita na mjestu vaskularnog oštećenja. • u sekundarnoj hemostazi, kao proteinski nosač VIII faktora koagulacije krvi. • marker endotelnog oštećenja

5. BrzikratkotrajniisporidugotrajniporastvWf u različitim fiziološkim i patofiziološkim stanjima.

6. Leurs i sar. (2002) - povećanakoncentracijavWF, t-PA antigenai PAI-1 u krvi ustarijihpacijenatasaporemećenomtolerancijomglukoze Ibrahim isar. (2004) -povećan nivovWf u pacijenataDM tip2 Chan i sar. (2003) - porast aktivnosti vWf u pacijenata sa DM tip1 Lopes i sar. (2007) - povećan nivo vWf dokazan je i kod štakora sa streptozotocin induciranim diabetes mellitusom

7. CILJ RADA IspitatiaktivnostvWf, kaomarkeraendotelnogoštećenja, u pacijenatasa diabetes mellitusom (DM).

8. MATERIJAL I METODE ISPITANICI Kontrolna grupaispitanika - 72 osobe oba spola (40 žena i 32 muškarca), životne dobi od 25-65 godina Kontrolna grupa je podijeljena u dvije podgrupe: ispitanici bez historije diabetes mellitusa u prvih krvnih srodnika (N=37); ispitanici sa pozitivnom porodičnom historijom diabetes mellitusa (N=35).

9. Grupa pacijenata sa diabetes mellitusom - 98 ispitanika, oba spola, životne dobi od 25-65 godina života (Klinika za endokrinologiju, diabetes mellitus i bolesti metabolizma KCU u Sarajevu). Ova grupa je podijeljena u tri podgrupe: pacijenti sa poremećenom tolerancijom glukoze (N=30), pacijenti sa diabetes mellitusom tip 1 (N=32), pacijenti sa diabetes mellitus tip 2 (N=36).

10. METODE RADA metoda anamneze, objektivnog liječničkog pregleda laboratorijskih i drugih pretraga Rutinske laboratorijske pretrage: broj eritrocita, leukocita, trombocita, diferencijalna krvna slika, SE, hematokrit, koncentracija hemoglobina, urea, kreatinin, mokraćna kiselina, transaminaze, gama glutamil transferaza, trigliceridi, ukupni holesterol, HDL, LDL i VLDL holesterol, nivo glukoze u krvi na tašte, HbA1c, fibrinogen, D-dimer, faktor VIII, antitrombin III (AT III), C- reaktivni protein (CRP).

11. ODREĐIVANJEAKTIVNOSTI VON WILLEBRANDOVOG FAKTORA U PLAZMI standardna ristocetin–ovisna trombocitna agregacijska procedura(vWf:Rcof), aparat Behring Coagulation Timer (BCT) od firme Dade Bhering, USA regaens za određivanje aktivnosti vWf (BC von Willebrand reagent)

12. STATISTIČKA OBRADA Srednja vrijednost  (), Standardna devijacija (SD) i Standardna greška srednje vrijednosti (SEM) Studentov t-test. Vrijednost p<0,05 uzete su kao statistički signifikantne.

13. REZULTATI

14. Slika 1. Koncentracija glukoze u krvi (±SEM)pacijenata sa diabetes mellitusom. Zdravi negativna historija DM - ispitanici bez historije diabetesa u prvih krvnih srodnika; Zdravi pozitivna historija DM - ispitanici sa pozitivnom porodičnom historijom DM; Poremećena tolerancija glukoze - pacijenti sa poremećenom tolerancijom glukoze; DM tip 1- pacijenti sa diabetes mellitusom tip 1; DM tip 2 - pacijenti sa diabetes mellitusom tip 2. p – vjerojatnostNS – nije signifikantno  - u odnosu na zdrave sa negativnom historijom DM;  - u odnosu na zdrave sa pozitivnom historijom DM;  - u odnosu na poremećenu toleranciju glukoze;

15. Slika 2. Aktivnost von Willebrandovog faktora (±SEM)u plazmi pacijenata sa diabetes mellitusom. • Zdravi negativna historija DM - ispitanici bez historije diabetesa u prvih krvnih srodnika; • Zdravi pozitivna historija DM - ispitanici sa pozitivnom porodičnom historijom DM; • Poremećena tolerancija glukoze - pacijenti sa poremećenom tolerancijom glukoze; • DM tip 1- pacijenti sa diabetes mellitusom tip 1; • DM tip 2 - pacijenti sa diabetes mellitus tip 2. • p - vjerojatnostNS – nije signifikantno • - u odnosu na zdrave sa negativnom historijom diabetes mellitusa  - u odnosu na poremećenu toleranciju glukoze  - u odnosu na zdrave sa pozitivnom historijom diabetes mellitusa  - u odnosu na diabetes mellitus tip 1

16. Slika 3. Spolne razlike aktivnosti von Willebrandovog faktora (±SEM)u krvi pacijenata sa diabetes mellitusom.Zdravi negativna historija DM - ispitanici bez historije diabetesa u prvih krvnih srodnika; Zdravi pozitivna historija DM - ispitanici sa pozitivnom porodičnom historijom DM; Poremećena tolerancija glukoze - pacijenti sa poremećenom tolerancijom glukoze; DM tip 1- pacijenti sa diabetes mellitusom tip 1; DM tip 2 - pacijenti sa diabetes mellitus tip 2. p – vjerojatnost NS – nije signifikantno

17. ZAKLJUČCI Aktivnost vWf u plazmi pacijenata sa diabetes mellitusom tip 1 je statistički signifikantno veća u odnosu na zdrave ispitanike. Aktivnost vWf u plazmi pacijenata sa diabetes mellitusom tip 2 je povećana, ali nije utvrđena značajna statistička razlika. Aktivnost vWf u plazmi pacijenata sa poremećenom tolerancijom glukoze u krvi je veća u odnosu na zdrave ispitanike sa negativnom historijom diabetes mellitusa, a manja u odnosu na zdrave ispitanike sa pozitivnom historijom diabetes mellitusa. Nije utvrđena značajna statistička razlika.

18. Povećana aktivnost von Willebrandovog faktora ukazuje na oštećenje endotela i povećan rizik razvoja tromboze kod pacijenata sa diabetes mellitusom.