280 likes | 510 Views
Ligjërata e Artë e Parandalimit. Ndërtimi i Rrjetit Botëror te Parandalimit per të Shpërndarë Njohuri dhe Dituri. Hygeia Ne mitologjine Greke: Perendesha e Shendetesise Higjiena: Shkenca qe ka te beje me mbajtjen dhe promovimin e shendetit. Shtator 19, 2003 Dita e Hippocrates.
E N D
Ligjërata e Artëe Parandalimit Ndërtimi i Rrjetit Botëror te Parandalimit per të Shpërndarë Njohuri dhe Dituri
Hygeia Ne mitologjine Greke: Perendesha e Shendetesise Higjiena: Shkenca qe ka te beje me mbajtjen dhe promovimin e shendetit. Shtator 19, 2003 Dita e Hippocrates Kjo ligjërate i dedikohet nje njeriu qe eshte I njohur is “I ati” I mjeksise. Per shkak te punes se tij, mjekuesit u shnderruan ne mjeke e jo magjistare. Betimi i Hipokratit eshte pjese e çdo ceremonie te diplomimit nga shkollat moderne te mjeksise.
Synimet • Të definohet parandalimi dhe të shqyrtohet rëndësia e parandalimit në shëndetin global. 2. Të diskutohet rëndësia e Rrjetit në kontekst të Supercours’it, dhe të fillojmë të organizojmë globalizimin për parandalim duke përdorur internetin. 3. Të shpërndajmë Ligjëratën e Artë tek 1 milion ligjërues, studentë dhe profesionista në mbarë botën.
Definicioni i Parandalimit “Veprimet që synojnë eliminimin apo minimizimin e ndikimit të sëmundjes apo paaftësisë. Koncepti I parandalimit, më së lehti definohet në bazë të niveleve, tradicionalsht ato ndahen në parandalimin parësor, dytësor dhe terciarë.” Fjalori 5 Epidemiologjise, Edicioni 4 John M. Last
Shëndeti Publik dhe Higjiena Publike Arritjet e shekullit 20: • Përmirësime në praktikat e higjienës • Përmirësimet në trajtimin e ushqimeve (Ngrirja) • Përmirësimet në trajtimin e ujit dhe kanalizimeve • Praktikat e vaksinimit
Ritja në pritjet për gjatësine e jetës Burimi: United Nations (U.N.) Population Division, Demographic Indicators, 1950-2050 (The 1996 Revision) (U.N., New York, 1996).
Parandalimi dhe Religjioni Pastrimi i duarve: • Duart duhet të pastrohen kur njeri prek gjësend të papastër apo të ndotur; poashtu para dhe pas ngrënies. • Profeti, Paqja qoftë mbi te, tha: “Kushdo që fle, dhe duart e tij nuk janë të pastra nga yndyra dhe kështu swmuret, nuk duhet ta fajësoj askend tjetër përveç veten.”
Shembuj Historik të Parandalimit Botëror *Modeli për agjent të infektimit akut
Shkalla e vdekjes për Tuberkulozë:1860-1960, në Shtetet e Bashkuara, Burimi: Zyra e Censusit, SHBA, Statistikat Historike për SHBA, Kohët e Kolonisë tek më 1970 (Washington, D.C: Zyra Qeveritare e Botimit, 1975), Pjesa 1 faqe58,63. Note: Të dhënat ndërmjet 1860 dhe 1900 vetëm për Massachusetts. Koch identifikon Agjentin tubercle bacillus Paraqitja e Streptomycinit Vaksinimi është i gatshëm
Revolucioni Sanitar dhe Ngritja e Shëndetit Publik Revolucioni sanitar krijoj transformimin më të madh në sistemin e shpërndarjes së sëmundjeve, që nga koha kur njerëz shtegtues (Nomad) u vendosën përfundimisht nëpër fshatra, dhe së fundi krijuan komunitetet moderne urbane dhe industriale.
Shkalla e vdekjes nga Fruthi (Measles) në fëmijë ndër 15 vjeq, Angli dhe Wales 1850-1970 Vdekje për 1 milion fëmijë Imunizimi filloi Burimi: Thomas McKeown, The Modern Rise of Population (Academic Press, San Francisco, 1976), pp. 93, 96.
Diarrhea Malaria CHD CA TB Typhoid Tranzicioni Epidemiologjik, MeksikëRënia e Sëmundjeve Ngjitëse
Shembuj të programeve të suksesshëm në Kubë, Rrezultatet e programeve të Vaksinimit Polio Eliminuar që nga 1962 Diphtheria Eliminuar që nga 1969 Tetatus për të sapolindur Eliminuar që nga 1972 Rubella Kongjeniale Eliminuar që nga 1989 Meningitis pas shytave Eliminuar që nga 1989 Fruthi Eliminuar që nga 1993 Kollë e mirë Transisioni i ndaluar q ë nga 1994 Rubella Transmisioni i ndalua q ë nga 1995 Shytja (Mumps) Transmisioni i ndalua q ë nga 1995 Sëmundshmëria Sëmundja Meningococcial Reduktim 93% Ethet Tifoide Reduktim 75% Hepatitis B Reduktim 52%
Introduction • Kanceri i zverkut (cervics) është canceri i 2të më i shpeshtë për femra në botë • Mortaliteti (Vdekshmëria) është më e lartë në vendet në zhvillim për shkak të mangësive të programeve të egzaminit (screening) dhe parandalimit.
Shpenzimet e kontrollit të Malarias Qeveria-investon US $99,970/vit, mbron 3.4 milion njerëz në zonat e transmetimit/përhapjes ($0.03 për kokë) • Inspektimi i gjakut (vëzhgimi) – 25% • Vëzhgimi i vektorëve (Agjent Transmetues) (njohuri stragegjike) – 12% • Menagjimi i rasteve (kontrolli i përhapjes së sëmundjes) -60%
meAIDS për 1000 lindje të gjalla 250 200 150 100 50 0 pa AIDS Botswana Kenya Malawi Tanzania Zambia Zimbabwe Vlerësimi i ndikimit të AIDS’it në mortalitetin e fëmijëve ndër 5 vjeq – Në disa vendte të Afrikës, 2010 Burimi: US Bureau of the Census
750 Shkalla e Vdekjes nga Sëmundja e Koronare e Zemrës e radhitur sipas Shtetit: FIN USA AUST SCOT NZ CAN 500 SING USSR 250 ITY SPN FRAN JPN HK CHN 0 Meshkuj te Moshës 35-74, 1970 dhe 1993 (shkalla për/100,000)
Faktorët nga Stili i Jetës “Gjenet ngarkojnë pushkën.Stili i jetës e ngreh shkrehësën.” Dr. Elliot Joslin
2° Parandalimi 25 30 20 % with 15 1° Parandalimi CHD event 10 5 0 90 110 130 150 170 190 210 Mesatarja LDL-C level at follow-up (mg/dL) Marrëdhënia midis Sëmundjes Koronare të Zemrës dhe LDL-C Statin (experimente) (LDL–C) low-density lipoprotein cholesterol – Lipoprotein Kolesteroli I densitetit te ulet, parashikues I semundjes se zemres
Parandalimi dhe Interneti: “Epidemia” e Internetit Numri I perdoruesve te internetit (milion) Viti
Arsimtar ne Aleksandri Arsimtar ne Kairo Arsimtar ne Pittsburgh Arsimtar ne Tanzani Arsimtar ne Paris Arsimtar ne Moske Metoda: Modeli i Superkursit
Telepreventive Medicine Sisteme te lira me bandwidth te ulet apo te larte, te disajnuara per te arritur nje numer te madh te njerzve te shendoshe per te parandaluar semundje. Tele-Medicine Systeme te shtenjta me bandwidth te larte, te disajnuara per te arritur tek nje numrer I vogel I njervze te semure per ti sheruar.
Perfundimi • Rritje ne pritjet per jete ne shekullit e fundit eshte arritur nepermjet permiresimeve ne higjiene publike (sanitation) dhe parandalim te semundjeve • Parandalimi i suksesshem ne te ardhmen duhet te jete i rrenjosur ne rrjetin e profesionisteve te shendetesise nga e tere Bota per te shperndare njohurite e tyre. • Shperndarja e informatave permes internetit eshte çelesi per parandalim.
Çfare eshte e ardhmeja e parandalimit? • Globalizimi I Parandalimit • Rrjetezimi (Networking) I njerezve ne parandalim • Shperndarja e te dhenave, njohurise dhe diturise. Ju lutem ua shperndani Ligjeraten e Arte studenteve, profesoreve dhe profesionisteve te shendetit ne vendin tuaj.
Rishikimi i ligjerates nga te Barabartet (Peer) Te dhenat dhe reagimi juaj eshte shume I rendesissshem per zhvillimin e metutjeshem te Superkursit dhe te kesaj ligjerate. Ju lutem kompletoni formen qe gjindet me poshte, dhe dergoje me email tek: super2@pitt.edu