VERGİ HUKUKU (TAX LAW)

1. VERGİ HUKUKU(TAX LAW) Çankaya Üniversitesi-İİBF 2012-2013 Güz Yarıyılı Dr. Ahmet OZANSOY www.ahmetozansoy.com

2. Cezanın Kesilmediği veya Azaldığı Durumlar • Pişmanlık • Yanılma-mücbir sebep • Cezalarda indirim • Zamanaşımı

3. Pişmanlık Beyana dayanan vergilerde vergi ziyaı cezasını gerektiren yasaya aykırı hareketlerini, ilgili makamlara kendiliğinden dilekçe ile haber veren mükelleflere, VUK’un 371’nci maddesinde belirlenen kayıt ve şartlarda vergi ziyaıiçin öngörülen ceza kesilemez. Pişmanlık hükümleri, kaçakçılık suçu işleyenler açısından da geçerlidir. Bu haktan yararlanmak için; • pişmanlık dilekçesinin idarenin incelemeye almadanveya suçu öğrenmesinden önce verilmesi ve • 15 gün içinde eksik bildirilen gelirlerin beyannamesinin verilerek vergi ve gecikme zammının ödenmesi gereklidir.

4. Ceza Kesilmeyen Haller Mükellefin yanılması,yetkili makamların kendisine yazı ile yanlış izahat vermiş olmasından veya bir hükmün uygulanma tarzı konusunda yetkili makamların görüş ve kanaatini değiştirmiş olmasında kaynaklanır. Mücbir Sebepler VUK’ un 13’üncü maddesinde sayılmıştır. Bunlar; • Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk; • Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler; • Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler; • Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyle defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması gibi hallerdir.

5. Cezalarda İndirim Mükellef cezanın tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak cezayı vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse: • Vergi ziyaı cezasında birinci defada yarısı, müteakiben kesilenlerde üçte biri, • Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarının üçte biri indirilir. Mükellefin indirim imkanından yararlanması için, kendisine bildirilen cezayı dava konusu yapmaması gereklidir. Cezalarda indirim müessesinin amacı, uyuşmazlık sayısının azaltılması ile verginin ve cezanın bir an önce hazineye girmesidir.

6. Zamanaşımı Vergi aslında olduğu gibi vergi cezalarının da zamanaşımına uğraması söz konusu olmaktadır. Yasada yazılı sürelerin geçmesinden sonra artık vergi cezası kesilemez. Para olarak verilen vergi cezaları konusunda tahakkuk zamanaşımı veya tahsil zamanaşımı söz konusu olabilir. Zamanaşımı süresi kural olarak 5 yıldır.

7. VERGİ BORCUNU SONA ERDİREN NEDENLER 1- ÖDEME Vergi borcunu ve cezalarını ortadan kaldıran en tabii yol ödenmesidir. Ödeme, nakit veya çekle vergi dairesi veznesine veya banka şubelerine yapılır. Ödeme birimi, ulusal paradır.

8. VERGİ BORCUNU SONA ERDİREN NEDENLER 2- ÖLÜM Ölüm ile vergi cezası düşer. (VUK-m.372). Bu durum, cezaların kişiselliği ilkesinin doğal bir sonucudur. Ölümün vergi cezalarını düşürücü etkisi açısından cezanın kesinleşip kesinleşmemesi değil, tahsil edilip edilmemesi önemlidir. Ceza hukukunda amaç, suçun cezasını failine çektirmektir. Ölüm halinde murisin işlediği vergi suçlarının cezası düşecektir; yoksa mirasçıların işledikleri suçların düşmesi söz konusu değildir.

9. VERGİ BORCUNU SONA ERDİREN NEDENLER 3- ZAMANAŞIMI Tahakkuk Zamanaşımı: Vergi ziyaı fiilinde, cezanın bağlı olduğu vergi alacağının doğduğu takvim yılını izleyen yılın birinci gününden başlayarak 5 yıl; genel usulsüzlükte usulsüzlüğün yapıldığı yılı izleyen yılın birinci gününden başlayarak 2 yıl geçtikten sonra vergi cezası kesilmez. Bir kısım özel usulsüzlük cezalarında (VUK. m.353, 355) ise 2 yıl yerine 5 yıl zamanaşımı süresi kabul edilmiştir.

10. VERGİ BORCUNU SONA ERDİREN NEDENLER Tahsil Zamanaşımı: Vergi cezaları da, vergi asılları gibi vadelerinin rastladığı tarihi izleyen takvim yılından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar (6183 sayılı Kanun M.102). Tahsil zamanaşımında tarh, tebliğ, tahakkuk, aşamaları tamamlanmış, miktarı kesinleşmiş olan bir vergi söz konusudur. Ancak, mükellef bu vergiyi ödemek durumunda değildir.

11. ZAMANAŞIMININ DURMASI İşlemeye başlayan zamanaşımı, bazı sebeplerin varlığı halinde durur. Örneğin, işletmekte olan tahakkuk zamanaşımı, vergi dairesinin mükellefle ilgili matrah takdiri için takdir komisyonuna müracaat etmesi halinde durur. Söz konusu sebepler ortadan kalkana kadar duran zamanaşımı işlemez. Bu nedenler ortadan kalktıktan sonra ise, kaldığı yerden itibaren işlemeye devam eder.

12. ZAMANAŞIMININ KESİLMESİ İşlemeye başlayan zamanaşımı, bazı sebeplerin varlığı halinde kesilir. Örneğin, vergi idaresinin mükellefe, hakkında zamanaşımı işlemekte olan bir vergiyle ilgili ödeme emri düzenleyerek tebliğ etmesi halinde zamanaşımı kesilir. Kesilen zamanaşımı, kesildiği tarihten itibaren yeniden baştan itibaren işlemeye başlar. Zamanaşımına uğramış bir vergi alacağı, takip edilemeyen ancak tahsil edilebilen bir alacaktır.

13. VERGİ BORCUNU SONA ERDİREN NEDENLER 4- UZLAŞMA Vergi idaresince yapılan inceleme sonucunda resen, ikmalen veya idarece tarh edilen bir vergi olması durumunda, uzlaşma yolu ile mükellefe, tarh edilen bu vergi ve cezası hakkında vergi idaresi ile görüşerek, verginin veya cezanın miktarını düşürme imkanı verilmektedir. Uzlaşma müessesesi, mükellefi vergi yargısına gitmekten alıkoyarak, yargı organlarının işlerini hafifletmek ve verginin bir an önce hazineye intikalini sağlamak gibi gayelerle kabul edilmiştir. Uzlaşmaya başvurulması ile, tıpkı yargı yoluna başvurulmasında olduğu gibi, verginin tahakkuku ertelenmiş olur. Uzlaşma sonucunda, vergi borcu ile bunların cezaların uzlaşılan oran ölçüsünde sona ermektedir.

14. UZLAŞMA Genel ve özel usulsüzlük cezaları ile vergi ziyaının kaçakçılık suçuna giren bir eylem sonucunda ortaya çıkması halinde uzlaşma yolu kapatılmıştır. Uzlaşmada vergi ceza miktarının ne oranda düşürülebileceği yolunda VUK’ da ve Uzlaşma Yönetmeliğinde bir hüküm bulunmamaktadır. İndirim oranının takdiri, uzlaşma komisyonuna bırakılmıştır. Uygulamada, uzlaşma görüşmelerinde genellikle vergi aslına dokunulmamakta, cezalar ise % 90’ a varan oranlara kadar indirilmektedir.

15. VERGİ BORCUNU SONA ERDİREN NEDENLER 5- HATALARIN DÜZELTİLMESİ Vergi hatası, vergiye ilişkin hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere eksik veya fazla vergi istenmesi veya alınmasıdır. Yani hata, verginin tarhı aşamasında yapılacağı gibi verginin tahsili aşamasında da yapılabilir. Hatalar, hesap hatası ve vergilendirme hatası olmak üzere iki gurupta toplanır. Tartışmaya açık olan hukuki uyuşmazlıklar düzeltmeye konu olamaz, bu tip durumlara dava açılması gerekir.

16. HATALARIN DÜZELTİLMESİ HESAP HATALARI • Matrah hataları • Miktar Hataları • Mükerrerlik VERGİLENDİRME HATALARI • Mükellefin Şahsında Hata • Mükellefiyette Hata • Mevzuda Hata • Vergilendirme veya Muafiyet Döneminde Hata

17. HATALARIN DÜZELTİLMESİ Vergi hataları mükellefin müracaatı üzerine ortaya çıkabileceği gibi, idare tarafından da fark edilebilir. Hatayı fark eden mükellef, yazı ile başvurarak hatanın düzeltilmesini ister. Bu durumda, mükellef düzeltmeye karşı dava açma hakkı vardır. Hata düzeltmede karar verme yetkisi, vergi dairesi müdüründedir. Vergi idaresi, mükellefin düzeltme talebine karşı 60 gün içinde cevap vermek durumundadır. 60 gün içinde cevap verilmemesi durumunda istek reddedilmiş sayılmaktadır. Düzeltme isteğinin reddedilmesi durumundaise, mükellef kalan süreye göre vergi mahkemesine veya şikayet yoluyla Maliye Bakanlığına başvurabilir.

18. VERGİ BORCUNU SONA ERDİREN NEDENLER 6- TERKİN Kelime olarak “silme” anlamına gelen terkin, vergi hukukunda tahakkuk etmiş veya tahsil edilmiş bir vergi alacağının ortadan kalkmasını ifade etmektedir. Mümkün olması durumunda, tahakkuk eden vergi alacağı silinir. Vergi borcunun terkini, yangın, su basması, deprem, kuraklık, don gibi doğal afetler sonucunda mal varlığının en az 1/3 ünü kaybeden mükelleflerin bu afetlerin zarar verdiği gelir kaynakları ile ilgili vergi borçları ve cezaları Maliye Bakanlığınca terkin edilebilir.