1 / 133

ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE

ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE. dr Aneta Nowakowska-Krystman 60 godz. Wykłady 20 godz. Ćwiczenia 26 godz. Seminaria 12 godz. (15 prezentacji) Kolokwium 2 godz. wymagania.

thuyet
Download Presentation

ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE dr Aneta Nowakowska-Krystman • 60 godz. • Wykłady 20 godz. • Ćwiczenia 26 godz. • Seminaria 12 godz. (15 prezentacji) • Kolokwium 2 godz.

  2. wymagania • Praca w grupach stałych trzy osobowych, dobór z zależności od zainteresowania branżowego (na tej podstawie wystawiacie Państwo ocenę koleżance, koledze z grupy wg kwestionariusza) • Samoocena wg kwestionariusza • Ocena wykładowcy (z prezentacji, owoców pracy grupowej i kolokwium zaliczeniowego) • Ocena końcowa to ocena wykładowcy po uwzględnieniu samooceny i oceny grupy

  3. Literatura • G. Gierszewska, M. Romanowska: Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1998. • STRATEGOR, Zarządzanie firmą. Tożsamość. Struktury. Decyzje. Tożsamość, PWE, Warszawa 1999. • K. Obłój, Strategia sukcesu firmy, PWE, Warszawa 2000 • T. Gołębiowski: Zarządzanie strategiczne. Planowanie i kontrola, Difin, Warszawa 2001 • Z. Pierścionek: Strategie rozwoju firmy, PWN, Warszawa 1998 • A. Stabryła: Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, PWN, Warszawa 2000 • B. Karlof: Strategia biznesu. Koncepcje i modele. Biblioteka Menedżera i bankowca, Warszawa 1992 • J. Kay: Podstawy sukcesu firmy, PWE, Warszawa 1996 • R. Koch: Strategia, PSB, Kraków 1998 • Zarządzanie strategiczne. Koncepcje. Metody, pod red. R Krupskiego, Akademia Ekonomiczna, Wrocław 1998

  4. Literatura • H. Chwistecka-Dudek, Alianse strategiczne. Problemy teorii i dylematy praktyki, PSB, Kraków 2000 • D. Faulkner, C. Bowman, Strategie konkurencji, Gebethner & Ska, Warszawa 1996 • H. Kreikebaum, Strategiczne planowanie w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997 • K. Obłój, Strategia organizacji, PWE, Warszawa 2001 • M. E. Porter, Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, PWE, 1996 Warszawa • M. Rajzner, Strategie dywersyfikacji przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2001 • M. Romanowska, Alianse strategiczne przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 1997 • G. Stonehouse. J. Hamill, Globalizacja. Strategia i zarządzanie, Felberg SJA, Warszawa 2001 • A. Zelek, Zarządzanie strategiczne. Diagnozy. Decyzje. Strategie, Zachodniopomoeska Szkoła Biznesu, Szczecin 2000

  5. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE Wykład 1. EWOLUCJA ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO TEORIE ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO ISTOTA ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO

  6. Treść zajęć • Rys historyczny zarządzania strategicznego • Prekursorzy i badacze zarządzania strategicznego • Doradztwo w zakresie zarządzania strategicznego • Strategia czym jest a czym nie jest

  7. Cel zajęć • Preferowana szkoła strategii

  8. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE – u podstaw stanęły dziedziny problematyki: - ekonomicznej, - organizacji, - informacyjnej + informatycznej, - metod analitycznych i decyzyjnychBiorąc za punkt wyjścia źródła koncepcji zarządzania strategicznego, można podzielić na nurty wywodzące się z teorii: 1. ekonomii 2. teorii organizacji i zarządzania (TOiZ) 3. cybernetyki

  9. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE • Obszar problematyki ekonomii 1. Teoria firmy:lata 30. - teoria firmylata 40. – koncepcje menedżerskie lata 50. – wyodrębnienieteorii wzrostu firmy2. Teoria rynków i konkurencji3. Ekonomika przemysłu(M. Porter, A. Chandler, C. Montgomery) Silne powiązanie ekonomiki przemysłu i ZS – metody ekonomiki są istotną częścią analizy strategicznej4. Analiza (ocena) projektów inwestycyjnychOcena i wybór projektu inwestycyjnego + poszukiwanie wariantów przedsięwzięć inwestycyjnych.

  10. TEORIA FIRMY TEORIA FIRMY Jako samodzielna dyscyplina – wyodrębnienie w latach 30.Najlepiej rozwinęła się w konkurencji doskonalej, gdzie:1. Firma jest biorcą ceny;2. Jedność władzy i własności;3. Jednorodność struktury działania (niezdywersyfikowanie)4. Dążenie do maksymalizacji zysku poprzez ciągłą optymalizację w poszczególnych krótkich okresach(statyczny proces – nie ma optimum długookresowego)5. Nie przewidywanie rozwoju sytuacji w przyszłości6. Decyzje dotyczą wielkości produkcji dla maksymalizacji zysku dla krótkiego okresu tj. zysk jest dotąd, aż utarg krańcowy nie przewyższy kosztu krańcowego

  11. TEORIA FIRMY MENEDŹERSKIE TEORIE FIRMY:Rewolucja menedżerska - oddzielenie własności od władzy w firmie. 1. Firma nie realizuje maksymalizacji zysków, gdyż autonomicznie działający menedżerowie mają inne interesy niż akcjonariusze (rola zarządów)2. Rozpatrywanie firmy w dynamice, w złożonym i niepewnym otoczeniu, w warunkach oligopolu3. Kładzenie nacisku na: problematykę rozwoju i wzrostu firmy (analiza czynników i mechanizmów związane z nimi)4. Korporacje służące społeczeństwu (C. Kaysena – Społeczne funkcje Nowoczesnej Korporacji) 5. Technostruktury (J. Galbraith)6.Przejście władzy od właścicieli do menedżerów – istotnie wpłynęło na cel realizowany przez firmę

  12. TEORIA FIRMY TEORIE ROZWOJU FIRMY:1. Odrzucają maksymalizację zysku firmy jako jedynego celu2. Działalność firmy – to nie tylko jeden rynek, jeden produkt3. Otoczenie firmy jest dynamiczne i niepewne4. Firma aktywnie wpływa na popyt i koszty5. Nieograniczone rozmiary firmy ale ograniczone tempo wzrostuPoszukiwanie optymalnego tempa wzrostu, w zależności od dynamicznych ograniczeń (finansowych, popytu, zarządzania)

  13. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE • TOiZ – teoria behawioralna, ilościowa, podejście sytuacyjne. Koncentracja na problematyce: organizacji procesu budowy, wdrażania, kontrolowania strategii. • Cybernetyka:teoria systemów (Ansoff/ Sienkiewicz / Mażbic-Kulma)teoria gier opisuje, analizuje i rozwiązuje problemy konfliktowe (konkurencja!)

  14. KONCEPCJE ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO Lata 50./60.modele Ansoffa, Andrewsa, Chandlera, Penrose’a Lata 70.podejście praktyczne i ilościowe - firmy konsultingowe (metody portfolio), - modele regresji i teorii gier Lata 80.podejście formalne - koncepcje strategii konkurencji (Porter) i globalnych (Koźmiński)podejście nieformalne - organizacji uczącej się, systemowe zarządzanie strategiczne Obecniepodejście syntetyzujące: ekonomia, zarządzanie, cybernetyka

  15. ISTOTA ... CZYM JEST ? ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE

  16. ISTOTA ... ZARZĄDZANIE: ENCYKLOPEDIA POWSZECHNA PWN PWN WARSZAWA 1976 s. 768: ZARZĄDZANIE, W PRAKSEOLOGII DZIAŁANIE POLEGAJĄCE NA SPOWODOWANIU FUNKCJONOWANIA RZECZY, ORGANIZACJI LUB OSÓB PODLEGŁYCH ZARZĄDZAJĄCEMU ZGODNIE Z WYTYCZONYM PRZEZ NIEGO CELEM. ISTOTĄ ZARZĄDZANIA JEST FORMUŁOWANIE CELU DZIAŁANIA, POZYSKIWANIE I ROZMIESZCZANIE POTRZEBNYCH ZASOBÓW (LUDZKICH I RZECZOWYCH), PLANOWANIE ORAZ KONTROLOWANIE REALIZACJI CELÓW; PRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE TYCH ELEMENTÓW ZALEŻY W DUŻEJ MIERZE OD STYLU ZARZĄDZANIA.

  17. ISTOTA ... ZARZĄDZANIE: ENCYKLOPEDIA ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA PWE WARSZAWA 1981 s. 609-612: ZARZĄDZANIE, DZIAŁALNOŚC KIEROWNICZA POLEGAJĄCA NA USTALANIU CELÓW I POWODOWANIA ICH REALIZACJI W ORGANIZACJACH PODLEGŁYCH ZARZĄDZAJĄCEMU NA PODSTAWIE WŁASNOŚCI ŚRODKÓW PRODUKCJI LUB DYSPOZYCJI NIMI. W PRAKTYCE POLSKIEJ TERMIN „ZARZĄDZANIE” STOSUJE SIĘ DO DZIAŁALNOŚCI KIEROWNICZEJ WYSTĘPUJĄCEJ W OBRĘBIE SFORMALIZOWANYCH STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH, PRZEDE WSZYSTKIM W PRODUKCJI MATERIALNEJ, ALE RÓWNIEŻ W NAUCE,KULTURZE, SYTUACJACH KRYZYSOWYCH ITP..

  18. ISTOTA ... ZARZĄDZANIE: NOWY LEKSYKON PWN WN PWN WARSZAWA 1998 s. 1983: ZARZĄDZANIE, SZCZEGÓLNY SPOSÓB KIEROWANIA DZIŁALNOŚCIĄ LUDZI ZATRUDNIONYCH W PODMIOTACH GOSPODARCZYCH, OBEJMUJĄCY TWORZENIE, KONTROLĘ ORAZ CIĄGŁE DOSTOSOWYWANIE REGUŁ POSTĘPOWANIA W DANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE DO AKTUALNYCH POTRZEB.

  19. ISTOTA ... ZARZĄDZANIE: . INNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO PWN WN PWN WARSZAWA 2000 s. 1268: ZARZĄDZIĆ=ZARZĄDZAĆ, 1 Jeśli jakaś osoba lub instytucjazarządzajakimś przedsiębiorstwem, gospodarstwem, majątkiem itp., to kieruje nim. 2 Jeśli ktoś zarządziłcoś, np. zbiórkę lub alarm to wydał polecenie, aby to wykonać.

  20. ISTOTA ... ZARZĄDZANIE: . J. SZCZUPACZYŃSKI, ANATOMIA ZARZĄDZANIA ORGANIZACJAMI, WARSZAWA, MSM 1998 ... SKUTECZNE I SPRAWNE PRZEKSZTAŁCANIE ZASOBÓW LUDZKICH, FINANSOWYCH, RZECZOWYCH I INFORMACYJNYCH W ZAŁOŻONE REZULTATY ...

  21. ... PROCES PLANOWANIA, ORGANIZOWANIA, MOTYWOWANIA ORAZ KONTROLI DZIAŁANIA CZŁONKÓW ORGANIZACJI DLA OSIĄGNIĘCIA ZAKŁADANYCH CELÓW PRZY WYKORZYSTANIU ZASOBÓW FINANSOWYCH, RZECZOWYCH, INFORMACYJNYCH LUB INNYCH ... ISTOTA ... ZARZĄDZANIE (UOGÓLNIAJĄC):

  22. ISTOTA ... CZYM JEST ? ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE

  23. ISTOTA ... STRATEGIA: (w ujęciu militarnym) za LWW ... TEORIA I PRAKTYKA OBRONNEGO PRZYGOTOWANIA PAŃSTWA, SIŁ ZBROJNYCH ORAZ PLANOWANIA I PROWADZENIA NA SKALĘ STRATEGICZNĄ DZIAŁAŃ WOJENNYCH ...

  24. ISTOTA ... STRATEGIA: (w ujęciu militarnym) za C. Von Clausewitz ... NAUKA O UŻYCIU BITEW DO CELÓW WOJNY ...

  25. ISTOTA ... STRATEGIA: (w ujęciu militarnym) B.H. Liddel-Hart ... SZTUKA ROZDZIAŁU I UŻYCIA ŚRODKÓW WOJENNYCH DLA URZECZYWISTNIENIA CELÓW POLITYKI ...

  26. DEFINICJE STRATEGII Strategia - jako naczelna orientacja gospodarcza, społeczna, militarna, wyrażająca główną linię, zarazem wytyczną postępowania kierownictwa systemu (podmiotu gospodarczego, państwa, wojska) w związku z sytuacjami jakie zachodzą w otoczeniu, przy uwzględnieniu własnych potencjału - zasobów).Strategia posiada znaczenie kompleksowe - projekt przyszłej organizacji i funkcjonowania całego systemu (jako część systemu zarządzania strategicznego).

  27. DEFINICJE STRATEGII Strategia według Zdzisława Pierścionka: STRATEGIA PRZEDSIĘBIORSTWA jest to zespół: - skoordynowanych; - dostosowanych do sytuacji (wewnętrznej, zewnętrznej)SPOSOBÓW OSIAGNIĘCIA CELÓW* PRZEDSIĘBIORSTWA STRATEGIA – zbiór zasad i sposobów realizacji celów (Cele są zewnętrzne, w stosunku do strategii a strategia jest rezultatem zarządzania strategicznego.)

  28. DEFINICJE STRATEGII (Obłój, Trybuchowski) Strategia organizacji jest przyjętą przez kierownictwo spójną koncepcjądziałania, której wdrożenia ma zapewnić osiągnięcie fundamentalnych celów długookresowych w ramach wybranej domeny działania.

  29. DEFINICJE STRATEGII • proces tworzenia specyficznego, perspektywicznego, planu działania, • wzorzec działania, • ciąg ... decyzji, określonych zachowań w pewnym przedziale czasu, • określenie głównych, długofalowych celów firmy, • proces samoidentyfikacji organizacji poprzez określenie jego misji, celu i ich konsekwentną realizację, • sposób dochodzenia do pożądanej pozycji konkurencyjnej / rynkowej

  30. DEFINICJE STRATEGII • Czym strategia nie jest:1. Programem działań dostosowawczych,reakcją na krótkotrwałe fluktuacje i zaburzenia powstające w otoczeniu i w organizacji2.Typowym planem, który liczbowo i terminowo ujmuje zadania na najbliższe 2 - 3 lata. Jest przede wszystkim jakościową koncepcją przyszłości firmy, natomiast ilościowy plan może być jednym z elementów przetłumaczenia jej na konkretne zadania3.Zbiorem intencji i pobożnych życzeń.Strategia musi mieć walor wykonalności, nawet jeśli ambicje są ogromne.4. Zbiorem idei i koncepcji stworzonych i realizowanych w wąskim gronie kierownictwa firmy

  31. ćwiczenia - strategia • Skonstruuj własną definicję strategii

  32. ćwiczenia - strategia Jak rozumieć „Strategię łatwo sformułować gorzej wdrożyć” Czy zatem klęska Napoleona w Rosji była wynikiem zawodnej strategii czy zawodnego wdrażania

  33. Domena działania MODEL STRATEGII Funkcjonalne programy działania Strategiczna przewaga Strategiczne cele model strategii

  34. ISTOTA ... 1.Domena działania(gdzie, komu firma zamierza sprzedawać swoje wyroby). Firma bez własnego rynku i klientów nie ma tożsamości.2. Strategiczna przewaga (silna strona) Nie jest ważne co daje firmie strategiczną przewagę (dostęp do tańszych źródeł zaopatrzenia, lepsza jakość, wyjątkowa technologia, sprawny serwis, optymalna lokalizacja, baza danych o odbiorcach, tempo realizacji zamówień). Ważne, aby ją mieć i umieć z niej korzystać.3. Cele do osiągnięcia (strategiczne). Ważne uzupełnienie wyboru domeny. Określają, co firma chce osiągnąć w kolejnych okresach, i pozwalają kontrolować, czy firma osiąga sukces.

  35. ISTOTA ... 4. Funkcjonalne programy działania Jako nieodłączne programy - elementy ogólnej strategii działania. Są przełożeniem koncepcji strategii na konkretne działania na każdym stanowisku pracy, na codzienne zachowania każdego pracownika. Funkcjonalne programy posiadają trzy aspekty: - określają, co, kto, kiedy będzie robił i w jakisposób (łączenie bieżącego zarządzania ze strategicznym) - zakładająstałą konieczność poprawy,usprawnienia (ze strategicznego punktu widzenia nie ma stanów doskonałych) - programy w systemowy sposób obejmują całość funkcjonowania firmy-od finansów po zarządzanie ludźmi

  36. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE Zarządzanie strategiczne dotyczy osiągania sukcesu firmy w długim okresie, gdzie:1. Jako dyscyplina naukowa integruje różne podejścia, wiedzę z różnych obszarów,2. Jako sztuka działania polega na: - identyfikacji czynników o znaczeniu kluczowym (strategicznym), - badania i określenia ich współzależności - badania wpływu na przyszłość przedsiębiorstwa, - a także dopasowania koncepcji jego rozwoju do przewidywanych, zmiennych sytuacji, jakie tworzą warunki rynku i otoczenia.

  37. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE • Zarządzanie strategiczne jest drogą do nowego sposobu myślenia o przyszłości, polegającą na tworzeniu wielowariantowych koncepcji myślowych (Obłój)Każda strategia będąca jego podstawą powinna przewidywać odpowiednią liczbę wariantów postępowania dostosowaną do przewidywania kierunków rozwoju sytuacji, a więc zasadzać się na wizji przyszłości. Wizja taka (naczelnego kierownictwa) spełnia 4 funkcje: • aktywizującą • kierującą i porządkującą • Integrującą • wspierającą sukces

  38. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE TO:... PROCES ZARZĄDZANIA NASTAWIONY NAFORMUŁOWANIE I WDRAŻANIE STRATEGII,KTÓRE SPRZYJAJĄ WYŻSZEMU STOPNIOWIZGODNOŚCI ORGANIZACJI Z JEJ OTOCZENIEMI OSIĄGNIĘCIU CELÓW STRATEGICZNYCH ... (Griffin) ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE

  39. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE TO:... DECYZJE I DZIAŁANIA ZWIĄZANE Z OPRACOWANIEMI REALIZACJĄ PLANÓW, STOSOWNIE DO ZAŁOŻONYCH CELÓW PRZEDSIĘBIORSTWA ... (Pearce, Robinson jr.) ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE

  40. ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE • Zarządzanie strategiczne to proces etapowy: • analiza(dotyczy ona określenia: obecnej misji, domeny działania, celów strategicznych, strategii) • planowanie(na podstawie otrzymanych wyników z przebadania mikro i makrootoczenia nakreślamy plany przyszłości firmy na najbliższy okres oraz na dalsze lata) • wdrażanie strategii(etap zarządzania)

  41. SZKOŁY STRATEGII - UJĘCIE I Szkoły strategii według prof. K. Obłój

  42. Strategia: główne teorie i modele 1) Strategia jako plan (szkoła tradycyjna) (Chandler, Ansoff, Andrews) – lata 60te 2) Strategia jako wzorzec (szkoła ewolucyjna) (Lindbloom, Mintzberg, Quinn) – lata 70/80te 3) Strategia jako pozycja rynkowa (szkoła pozycyjna) (Porter 1980, 1985) 4) Strategia jako zbiór kluczowych kompetencji (Hamel, Prahalad 1990), zasobów(Grant, Amit) i umiejętności(Barney, Petraf) 5) Strategia jako.....tożsamość? Proste reguły? Tworzenie realnych opcji (real options)?.......?

  43. Strategia jako plan

  44. Strategia jako plan • Definicja strategii : Strategia jest zbiorem długofalowych celów i zadań oraz wynikających z nich przedsięwzięć realizacyjnych • Założenie: firmy mogą i powinny kształtować swoją przyszłość (jesteśmy w A , chcemy być w B: jaka jest optymalna trajektoria przejścia?”) T

  45. Strategia jako plan • Założenia fundamentalne (ontologiczne): • .... • ..... • ....... • Założenie: Naczelne kierownictwo ma podstawową rolę w tworzenie strategii (ze względu na wykształcenie, informacje i kompetencje decyzyjne). Pozostali uczestnicy organizacji to wykonawcy • Kadra kierownicza pełni rolę łączników z otoczeniem (boundary spanning roles) • Kadra kierownicza łączy interesy funkcjonalnych pionów w dominujących strukturach funkcjonalnych • Kadra kierownicza jest wykształcona • Kadra kierownicza jest odpowiedzialna przed interesariuszami za strategię

  46. Strategia jako plan Zał. planowanie stworzyło nowy, zdyscyplinowany sposób zarządzania ponieważ stworzyło klarowny podział zadań i władzy w ramach hierarchii i cykl czasu działania firmy • struktura jest pochodną strategii - należy ją kształtować w taki sposób aby ułatwić realizację strategii • tworzenie strategii odbywa się w cyklu: • od wyzwań planistycznych • po cele ogólne i zadania, • programy działania • alokację zasobów i system kontroli

  47. Strategia jako plan Zał. trzy główne instrumenty strategicznego planowania: • prognozowanie (ekstrapolacja trendów lub scenariusze) • trendy mają różne znaczenie w różnych przemysłach • trendy relatywnie łatwo wykryć i analizować • trendy są precyzyjne, scenariusze futurystyczne • przykłady trendów: • demografia („przewidzieć przyszłość, która się już stała”) • samochody i prędkość podróży • plany, programy, budżety (PPB) • SWOT – bardzo praktyczny, mało rozumiany, źle wykonywany w praktyce organizacyjnej z racji braku profesjonalnej staranności

  48. Strategia jako plan Planowanie wychodzi poza planowanie Planowanie za pomocą: • scenariuszy (np. w Sell planiści spekulowali na temat rozmaitych koncepcji dotyczących przyszłości firmy) • modeli szacowany przy pomocy metod statystycznych lub ekonomicznych

  49. Strategia jako plan Wiara, iż zarządzanie to proces, który da się ostatecznie sprecyzować by go powierzyć komputerowi zmniejsza się. Niektórzy uważają iż: Scenariusze – wymysł podejrzanych intelektualistów Modele – zabawki maniaków komputerowych

  50. Przykład układu prognozy i analiza otoczenia - PEST • Ekonomiczne: • cykle koniunkturalne • trendy PNB • stopa % • podaż pieniądza; • inflacja • % bezrobotnych • dochody gosp.dom. • dostępność i koszt energii • Polityczno/prawne: • prawa monopolowe; • prawa ekologiczne; • podatki • handel zagraniczny • prawo pracy • stabilność rządów • Społeczne: • demografia • podział dochodów • mobilność społeczna • zmiany stylu życia • stosunek do pracy i czasu wolnego • poziom edukacji • konsumeryzm • Technologiczne • wydatki rządowe na B+R • wysiłki rządu i firm na rzecz nowych technologii • nowe odkrycia lub ich rozwój • Szybkość stosowania technologii • poziom zacofania

More Related