Studienamiddag Antwerpse Monitor Jongeren, Alcohol en andere Drugs II Antwerpen, 16 mei 2012

1. Antwerpse Monitor Jongeren, Alcohol en andere Drugs (AMJAD) Tweede editie - Resultaten 2011 __________________________________________________________________________________________________________ Prof. Dr.Tom Decorte Instituut voor Sociaal Drugsonderzoek (ISD), Universiteit Gent Studienamiddag Antwerpse Monitor Jongeren, Alcohol en andere Drugs II Antwerpen, 16 mei 2012

2. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Achtergrond • Beleidsplan Drugs Antwerpen 2005-2007 • Antwerpse Drug- en Alcoholmonitor (ADAM) – 2007 • Beleidsplan Drugs Antwerpen 2009-2012 • Antwerpse Monitor Jongeren, Alcohol en andere Drugs (AMJAD) – 2009 • Antwerpse Drug- en Alcoholmonitor (ADAM II) – 2010 • Antwerpse Monitor Jongeren, Alcohol en andere Drugs (AMJAD II) - 2011 actuele ontwikkelingen en trends (‘monitoring’) i.t.t. zgn. ‘one shot projects’

3. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Opbouw AMJAD II Panelstudie: 41 actoren en sleutelfiguren: - maart – september 2011 - (Drug)hulpverlening, jeugdwerk, welzijnswerk, preventie, lokale en federale politie, justitie, straathoekwerk, enz. Community fieldworkers (5) - mei – juli 2011 - the ‘insiders’ view Etnografisch veldwerk - april – september 2011 - onderzoeker: Charlotte Nachtergaele

4. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Consequenties van het design Kwalitatieve gegevens (hoe en waarom, aard van het fenomeen, verborgen populaties) versus Kwantitatieve gegevens en registratiepraktijken (wat en hoeveel) Perspectief van gebruikers (insiders’ view: noden en behoeften van gebruikers) versus Overlastperspectief Perspectief van de sleutelfiguren (visie op aard van de drugsfenomenen én perceptie van het lokale beleid) versus Perspectief van de lokale bestuurders

5. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Vaststellingen en aanbevelingen(een selectie) Alcohol en cannabis Gamen Jongeren met verstandelijke beperkingen Schadebeperkende maatregelen (“harm reduction”) Outreachend – aanklampend – mobiel werken Integraal lokaal drugsbeleid

6. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek “Ouders zien alcohol vaak niet als een legale drug. Ouders drinken zelf alcohol en geven soms de boodschap ‘drink maar een glaasje in plaats van een joint te roken’. Dit is iets wat toch moet aangepakt worden, want dat is een problematische attitude.” (Sleutelfiguur hulpverlening)

7. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Alcohol De gemarineerde samenleving: alcohol deel van onze leefwereld Riskant alcoholgebruik vs. grote maatschappelijke tolerantie Specifieke risicofactoren voor jongeren Extra kwetsbare groepen van jongeren Ontraden en uitstellen van de beginleeftijd Creëren van maatschappelijk draagvlak: sensibiliseren Preventie op maat van jongeren Gekaderd in een globaal preventiebeleid: volwassenen en ouders als doelgroep Screening en vroeginterventie op de eerste lijn

8. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek “Wat je merkt bij jongeren is dat er een mythe leeft van ‘cannabis is een plantje, dat is niet schadelijk.’ Ze beseffen niet dat als je elke dag een paar joints rookt, dat dit niet goed is. Als ze met pillen of cocaïne, amfetamines bezig zijn, voelen ze dit wel eerder aan als drugs. Cannabis is voor hen precies iets als een pintje. Hierdoor hebben ze ook niet door dat ze soms echt problematisch aan het gebruiken zijn.” (Sleutelfiguur drughulpverlening)

9. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Cannabis Normalisering van cannabisgebruik : cannabis is aanwezig in de leefwereld van jongeren Cannabisgebruik ontdaan van associaties met deviantie en delinquentie Hardnekkig cannabisgebruik bij sommige jongeren Depressieve klachten en cannabisgebruik Reacties van ouders: erg uiteenlopend Zelden in een vroeg stadium opgemerkt Sensibiliseren van de ouders omtrent de risico’s Dialoog met jongeren over het thema open houden.

10. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek “Het is een maatschappelijk probleem wat weinig mensen zien als je gans de dag van die zotte spelletjes zit te spelen waar geen rem op zit en dat combineert met blowen. Bepaalde jongeren zitten dermate in een cocon omdat ze misschien niet meekunnen in de maatschappij, omdat ze uitgesloten worden in hun vriendenkring of op school,… en hun toevlucht zoeken in games, niks interesseert hen buiten het gamen.” (Sleutelfiguur politie)

11. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Gamen vs. problematisch gamen Gamen = een aangename vrijetijdsbesteding Veel vragen over de risico’s bij ouders, opvoeders en gamers Protectieve en risicofactoren? Kenmerken van “problematisch” gamegedrag Meer expertise rond preventie van “overmatig” gamen Gespecialiseerd aanbod op het vlak van behandeling

12. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek “Het zijn jongvolwassenen, 18-, 19-jarigen, die wel een idee hebben dat ze alleen kunnen wonen en dat ze dat allemaal zelf kunnen, maar die zichzelf overschatten. Die overschatting komt ook van ergens, het komt vanuit nooit een thuis te hebben gehad, altijd in instellingen gezeten, ze kregen heel wat voorgeschoteld. In die instellingen wordt er heel veel bepaald, gezorgd en dit is allemaal met heel veel goede bedoelingen, maar die jongeren hebben totaal geen ‘skills’ in de zin van zelfredzaam gaan worden, zelf een aantal beslissingen gaan nemen, zelf verantwoordelijkheid opnemen.” (Sleutelfiguur hulpverlening)

13. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Jongeren met beperkte vaardigheden Gebrek aan eenduidige omschrijving (restgroep) Erkend door het VAPH, soms ook niet Vaak met een instellingsverleden Brede range van verstandelijke mogelijkheden én ondersteuningsnoden Discrepantie tussen het verbaal en het performaal IQ Aangeboren of als gevolg van middelenmisbruik ? Geen besef en/of aanvaarding van de verstandelijke beperking Beperkte sociale zelfredzaamheid Inadequaat zelfbeeld en toch zelfoverschatting

14. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Jongeren met beperkte vaardigheden Beïnvloedbaar door anderen Vaker middelenmisbruik: lagere tolerantiedrempel en verhoogde gevoeligheid voor effecten Vaker slachtoffer van agressie, misbruik, automutilatie, overdosissen, pesterijen Minder kennis van risico’s en sociale normen Minder weerbaar of assertief (‘meelopers’) Geen sterk sociaal netwerk Fragmentaire schoolse carrière – geen diploma

15. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Jongeren met beperkte vaardigheden Onaangepaste methodieken Nood aan bijzondere woonvormen Van het kastje naar de muur Weinig vertrouwen in de hulpverlening Geen VAPH-dossier Uitbouw van ‘voortrajecten’: ook voor dit type cliënt? Nood aan continue en afgestemde trajecten (ketenzorg) Betere voorbereiding op de kaap van de meerderjarigheid Samenwerking VAPH – welzijnswerk – drughulpverlening?

16. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Schadebeperkende maatregelen(harm reduction) Grotere inzet op schadebeperkende strategieën Laagdrempelig schadebeperkend aanbod voor jongeren Outreachend - mobiel - straathoekwerk Vroegtijdig traceren van minderjarige IV gebruikers Harm reduction: ultiem doekje voor het bloeden of elementair principe van elke drughulpverlening?

17. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Outreachend – aanklampend – mobiel werken Werken met jonge mensen die géén hulpvraag stellen Present zijn Vindplaatsgericht werken Laagdrempelig – outreachend – mobiel – aanklampend Aansluitend bij de leefwereld van jongeren

18. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Intersectorale samenwerking: doorverwijzingspraktijken Actoren met uiteenlopende taakomschrijvingen en werkwijzen Informatiedoorstroming tussen organisaties: doorverwijzingspraktijken Nood aan betere kennis van initiatieven en organisaties Verduidelijken van eigen doelstellingen en instrumenten Irrealistische verwachtingen bij cliënten Heldere communicatie omtrent doorverwijzing naar cliënten Positieve betrokkenheid van de doorverwijzer Voorbereiding op het zelfstandig wonen en continuïteit van de begeleiding over de meerderjarigheid heen Het smeden van bruggen tussen jeugdwerk en (drug)hulpverlening

19. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek Rapportage

20. InstituutvoorSociaalDrugsonderzoek