Rewolucje w nauce

Rewolucje w nauce Niewspółmierność paradygmatów Thomasa Kuhna

Struktura rewolucji naukowych, 1962 Droga po strukturze, 2000 (2003) Thomas Kuhn 1922-1996

Uhistorycznienie • Wiedza historyczna zmienić może w zasadniczy sposób obraz nauki, jaki zawładnął naszym myśleniem. • Należy przyjrzeć się historii nauki (tutaj fizyki), żeby zauważyć, że nauka nie rozwija się poprzez kumulację indywidualnych odkryć i wynalazków.

Badania naukowe to uparte próby wtłoczenia przyrody w szufladki pojęciowe uformowane przez zawodowe wykształcenie. Wstępne ustalenia

Najważniejsze „izmy” • prenauka • nauka normalna, nauka instytucjonalna • paradygmat • anomalie, kryzys • rewolucja naukowe

Gromadzenie faktów ma charakter przypadkowy. Badania prowadzone są indywidualnie. Wiedza nie jest stabilizowana. PRENAUKA

Pewne akceptowane wzory faktycznej praktyki naukowej (obejmujące teorie, prawa zastosowania) model, z którego wyłania się zwarta tradycja badań naukowych. paradygmat

paradygmaty • Określają to, co wspólne jest wszystkim członkom danej wspólnoty naukowej i tylko im (wraz z wiedzą ukrytą) • Nie mają ścisłej definicji (są rodzinnie spokrewnione).

Społeczność uczonych uzyskuje dzięki niemu kryterium wyboru problemów. Uznaje, które problemy powinny być rozwiązane. paradygmat

Przykłady paradygmatów • Arystotelejska analiza ruchu • Ptolemeusza obliczenia położeń planet • Matematyzacja pola elektromagnetycznego Maxwella

Nauka oparta na paradygmacie. Uszczegóławia paradygmat. Snuje przewidywania na jego podstawie. nauka normalna

Rozwiązywanie łamigłówek • Nauka normalna w niewielkim stopniu dąży ona do uzyskania czegoś nowego. • Rozwiązania już istnieją, trzeba do nich dojść. • Naukowcy mają pogląd na to, jaki jest świat i czym jest nauka.

Nauka normalna rozwija się kumulatywnie, ale nie w niej dokonuje się największych odkryć. KUMULATYWNOŚĆ

Cykliczność w nauce

ANOMALIE • Problemy, które nie dają się rozwiązać. • Wymagają bolesnego wprowadzenia nowej terminologii. • Na ile się da, są ignorowane! • W nowym paradygmacie staną się one czymś oczekiwanym.

Przykłady anomalii • Wysoki stopień komplikacji astronomii Ptolemeusza przed Kopernikiem, • Chemia przed tlenową teorią spalania Lavoisiera, • Fizyka klasyczna końca XIX wieku przed pojawieniem się kwantowej (promieniowanie ciała doskonale czarnego, efekt fotoelektryczny).

„nowe oprzyrządowanie jest przedsięwzięciem nadzwyczajnym, zarezerwowanym na szczególne okoliczności, które tego niezbędnie wymagają. Znaczenie kryzysów polega na tym, że wskazują one, iż nadszedł czas takiego przedsięwzięcia”. Po co kryzys?

Kryzys i co dalej? Naukowcy filozofują! Nie można rozwiązywać łamigłówek, trzeba zastanawiać się nad podstawami swoich teorii. Spekulują i tworzą eksperymenty myślowe.

Rewolucja naukowa • Przejście od jednego paradygmatu do drugiego. • Przekształcenie wyobraźni naukowej (pojęć, metod) tak, że prowadzi to do przeobrażenia świata.

rozwój nauki normalnej vs. rewolucja naukowa KUMULACJA ZERWANIE

Kryterium zmiany paradygmatu „Chociaż każda ze stron może żywić nadzieję, że uda się jej przekonać stronę przeciwną do swego sposobu widzenia nauki i jej problemów, żadna nie może dowieść swej słuszności. Współzawodnictwo między paradygmatami nie jest sporem, który może być rozstrzygnięty na mocy dowodów …

Kryterium zmiany paradygmatu „ (…) Przejście od jednego do drugiego paradygmatu, właśnie z powodu ich niewspółmierności, nie może się odbywać krok po kroku pod wpływem logiki i przyrodniczego doświadczenia. Jak w przypadku nagłego olśnienia, dokonuje się ono od razu (choć niekoniecznie w jednej chwili) – lub wcale.”

WNIOSKI Metodologia musi być historyczna i opisowa. Czynnik racjonalny jest nieodłącznie splątany z podmiotem, który naukę uprawia. Nie można wskazać na racjonalne źródła dokonania wyboru między teoriami.

Steven Shapin, „Rewolucja naukowa” XVII w.: • wielość koncepcji nauki, • brak konfliktu religia/nauka, • słaba recepcja „Principia Mathematica” Newtona (ok. 100 czytelników) • Postępowanie badaczy niekoniecznie zgodne ze wskazówkami metodologicznymi Czy w historii nauki zdarzyły się rewolucje?

Rewolucje w nauce