Download
1 / 57
580 likes | 1.33k Views
Prof.Dr. Naim SAĞLAM Fırat Universitesi Su Ürünleri Fakültesi nsaglam@firat.edu.tr. BALIKLAR VE TUTUŞ TEKNİKLERİ. 24 000’den fazla balık türü olduğu belirtilmektedir. Giriş. Araştırmalarda ve deneylerde en çok fare ve sıçanlar kullanılmaktadır.
E N D
Prof.Dr. Naim SAĞLAM Fırat Universitesi Su Ürünleri Fakültesi nsaglam@firat.edu.tr BALIKLAR VE TUTUŞ TEKNİKLERİ
Giriş • Araştırmalarda ve deneylerde en çok fare ve sıçanlar kullanılmaktadır. • Resmi verilere göre fare ve sıçanların kullanımı % 72 dolaylarındadır. • Bunun yanında balık, kurbağa, kaplumbağa, tavşan, hamster, tavuk, domuz, sığır, koyun, köpek, kedi ve maymun da kullanılmaktadır.
Hangi alanlarda hayvan deneyleri yapılıyor? • İlaç araştırmaları ve kimya sanayi, • Temel araştırmalar, • Gen tekniği, • Kozmetik, • Yüksek öğrenim /eğitim, • Diğer alanlar,
Balıklarda Anestezi • Anestezi sinirsel fonksiyonların farmakolojik olarak baskılanmasına bağlı vücudun bir kısmında veya bütününde duyarlılık kaybı olarak tanımlanmaktadır. • Sedasyonise bilinç ve denge kaybı oluşmaksızın balığın dış uyarılara az tepki verdiği durumdur. • Anestezi ve sedasyon geriye dönüşü olan bir süreçtir ve kimyasal veya fiziksel (örneğin elektroşok ve soğuk gibi) etkenlerce oluşturulur.
Deney Hayvanlarına Anestezi Uygulanmasının Temel Amaçları • Hayvanın korkusunun azalması • Hayvanın girişime bağlı olarak ağrı hissetmesini önlemek • Deneyle ilgili girişimlerin güvenli ve rahat yapılmasını sağlamak • Araştırıcıyı korumak
Balıklarda Anestezi Hangi Çalışmalarda uygulanır? • Balıkların aşılanması sırasında, • Balıkların sağımında, • Balıkları markalamadan önce, • Balıklarımızı ölçüm, tartım, fotoğraf çekimi yaparken ve boylamadan önce, • Canlı balıkların taşınmasında, • Balıkların öldürülmesinde(ötenazi) de anestezi kullanılır
İdeal Bir Anestezikte Aranacak Özellikler ve Anestezik Seçimi ideal bir anestezikte aranan özellikleri aşağıdaki gibi özetlemiştir. • Uygulama süresi 3 ile 15 dakika arasında olmalıdır. Yani 3 dakika içinde anestezik balığı etkilemeli ve bu şekilde 15 dakika balık bekletilebilmelidir. • Kullanıldıktan sonra iyileşme süresi 5 dakika veya daha kısa olmalı. Balık iyiletirme tankına alındıktan 1,2 dakika içinde hareket etmeli ve 5 dakika içinde yüzmeye başlamalıdır. • Balıklar için toksik olmamalı, geniş bir güvenliğe sahip olmalıdır. • Normal kullanımlarda elle ellendiğinde kullanıcıya zararlı olmamalıdır. • Balık fizyolojisi ve davranışında kalıcı etki bırakmamalıdır. • Çok çabuk metabolize olabilmeli, kalıntı bırakmamalı, herhangi bir atılım süresi olmamalıdır. Ancak yine insan tüketimine sunulacak balıklarda en az 21 gün bekletilme şartı uygulanmalıdır. • Tekrarlanan kullanımlarda kümülatif etki yapmamalı. Tekrarlanan uygulamalarda balık aynı ortamda ve aynı dozda aynı sürede anestezi olmalıdır.
Su Ürünleri Sektöründe Kullanılan Anestezikler Su ürünleri sektöründe en çok kullanılan barbutirat grubu anestezikler: • MS222 (Tricain-S), • Benzocaine, • Kinaldin, • 2-fenoksietanol, • karanfil yağı, • klorbütanol, • metomideyt, • propanidit, • etomideyt tir.
MS222 (C10H15NO5S): • Kimyasal ismi etil p-amino benzoat metan sülfanat olan bu anestezik trikain metan sülfanat, tricain veya MS222 olarak bilinmektedir. • Ticari olarak Finquel ve Tricain-S ismiyle satılmaktadır • Kristal bir tozdur ve suda kolayca çözünebilir. • Anestezi için önerilen dozu, balık türü ve su sıcaklığına bağlı olarak, 15-330 mg/l olarak önerilmektedir. • 1:10.000 dozun cerrahi müdahalede 1:20.000 ve 1:30.000 dozun ise taşımada kullanılır. • MS222 suyun pH’ını düşürdüğü için sodyum karbonat (NaHCO3) kullanımı oldukça yaygındır.
Benzokain (C9H11NO2) • Kimyasal ismi etil p amino benzoattır. • Beyaz kristal yapıda olan bu madde suda kolayca çözünmez, dolayısıyla kullanılmadan önce aseton, ve etil alkol gibi maddelerde çözündürülerek stok solüsyonunun hazırlanması gerekir. • 25 mg/l doz birçok balığı anestezi edebilmektedir
2-fenoksietanol (C8H10O2) • Dar güvenlik sınırlarında kullanılmakta olup 0,1-0,5 ml/l dozda kullanılmaktadır. • Düzensiz yüzme davranışına neden olması gibi yan etkilere sahiptir. • Karaciğer ve böbrek hasarına neden olduğu belirtilmektedir. • Atılım süresi net bilinmediğinden kullanımına dikkat edilmesi gerekmektedir
Kinaldin (C10H9N) • Yağsı özellikte olan bu madde aseton veya etanolde seyreltildikten sonra kullanılabilir. • Trikain gibi pH’ı değiştirdiğinden tamponlanması gerekir. • Balığın deri ve solungacına zarar verdiği bilinmektedir. • Bu anestezik balıkta denge kaybına yol açsa da balıkta refleks tepkisi tamamen kaybolmaz.
Karanfil Yağı : • Karanfil yağı içinde %85-95 eugenol ve %5-15 de ise izo eugenol ve metil eugenol olmak üzere 3 madde içerir. • Bu maddenin gökkuşağı alabalığında en az MS222 kadar kullanışlı olduğu bildirilmektedir. • Karanfil yağı suda çözünmez dolayısıyla etanol veya etil alkolde çözündürülmesi gerekir. • Gökkuşağı alabalığında 20-40 mg/l doz hafif anestezi sağlarken, 100-120 mg/l doz ise derin anestezi oluşturur.
Karbon Dioksit (CO2) • Reksiz, kokusuz ve havadan 1.5 kat daha ağır olan bu gaz suda asidik etki yapar. • Etkili bir anestezik olan bu gaz genellikle sedasyon amacıyla kullanılmaktadır. • Genellikle taşımada balığı sedate etmek amacıyla kullanılır.
Gökkuşağı alabalığında kullanılan bazı anesteziklerin dozları a) Etkin doz balık büyüklüğüne bağlıdır b) Amerikan Gıda ve İlaç Örgütü
Şoklama/Sakinleştirme Balıklar işleme öncesi öldürülünceye kadar baygın ve hissiz kalması için uygulanır. Asfeksi Karbondioksit
Şoklama/Sakinleştirme • Elektrikle bayıltma • Tuz Termal şok Perkuzyon
Balıklarda Nakli Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesinin Önerileri 1. Yeterli miktarda kullanılabilr oksijen sağlanmalı 2. Yükleme ve boşaltma sırasında direkt hava temasından kaçınılmalı 3. Balık durumu ve su kalitesi sürekli izlenmeli, 4. Taşıma araç ve tankları optimal tasarlanmalı
