AEKA (Açık Erişim ve Kurumsal Arşivler Çalışma Grubu)

1. AEKA(Açık Erişim ve Kurumsal Arşivler Çalışma Grubu) Bülent Karasözen, Cem Coşkun, İlkay Holt, Özlem Bayram www.ankos.gen.tr/acikerisim ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

2. ANKOS AEKA Çalışmaları • Seminer ve konferanslar • Kurumsal [Açık] Arşivler, 43. Kütüphane Haftası, İzmir: 23 Mart-1 Nisan, 2007 • Açık Erişim, Kurumsal Arşivler, 43. Kütüphane Haftası, Muğla: 23 Mart-1 Nisan, 2007 • Kurumsal Arşiv Yaratma, Ankos 6. Yıllık Toplantısı, Çanakkale: 2-4 Haziran, 2006 • Open Access and Institutional Respositories: Recent Developments in Turkey and SPARC, Selanik: 8-9 Mayıs, 2006 • Uluslararası bir Açık Arşiv: E-LIS, Akademik Bilişim Konferansı, Denizli: 7-11 Şubat, 2006 • Kurumsal Arşiv Yapılanmasında Temel Adımlar: Ankos Kontrol Listesi ve El Kitabı, Inet-tr’06, Ankara: 21-23 Aralık, 2006 • Institutional Repository Movement in Turkey, Open Scholarship 2006: New Challenges for Open Access Repositories, 18-20 Ekim, 2006 • Haber kanallarımız • ANKOS AEKA web sitesi • Açık Erişim Dünyasından Blogu • Tanıtıcı Broşür ve Rehberler • ANKOS Açık Erişim Broşürü: Bilimsel Bilgiye Erişimdeki Engelleri Kaldırmak Elinizde, Mayıs 2006 • Kurumsal Arşiv Oluşturma Rehberi, Mayıs 2007 ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

3. Açık Erişimle Değişimi Yaratın!Mayıs 2006 • Kurumsal arşivlerin yapılanma sürecine hizmet etmek amacıyla yönetici, araştırmacılar ve kütüphaneciler için hazırlamıştır. • Açık erişim nedir, ne değildir; • Nasıl sağlanır: "yeşil" ve "altın" yollar; • Telif hakları; • Açık erişim ve kamu yararı; • Açık erişim neden ve nasıl desteklenmeli; • Açık erişimde uluslararası gelişmeler; • Türkiye'de açık erişim hareketleri ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

4. Kurumsal Arşiv Oluşturma RehberiMayıs 2007 • Kurumsal arşivlerin yapılanma sürecine hizmet etmek amacıyla yönetici ve kütüphaneciler için hazırlamıştır. • Kurumsal Arşiv Nedir?, Kurumsal Arşivin Yararları • Arşiv Politikası Oluşturma: Zorunlu Arşivleme Politikaları, İçerik Oluşturma Politikaları • Standartlar: OAI-PMH, Metadata, OAI-PMH Uyumlu Yazılımlar, Sayısal Koruma • Fikri Mülkiyet Hakları • Maliyet ve Personel • Kurumsal Arşiv Uygulamasında İş Akışı: Arşivleme ve Arşivleme Sonrası • Tutundurma Faaliyetleri • Dünyada ve Türkiye’de OAI-PMH Uyumlu Kurumsal Arşiv Örnekleri • Seçilmiş Kaynak Listesi ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

5. ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

6. Bilimsel Yayınlar ve Dergiler • 24.000 hakemli dergi • Yılda 1.5 milyon makale, her yıl makale sayısı %3 artıyor • Bilimsel, teknik ve tıp yayıncılık pazarının yıllık hacmi 11 milyar $ • Toplam 2000 yayıncı • Yayıncılık pazarının büyük bir bölümü 200 yayıncının • Elsevier, Springer-Kluwer, Wiley-Blackwell, Taylor-Francis • Hiç bir üniversitenin tüm yayınlara erişmesi mümkün değil • Makalelere erişilemediği için potansiyel etkilerini kaybediyorlar ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

7. Kurumsal Arşivlerin Yararları • Kuruma; • Kurumun görünürlüğünü ve saygınlığını artırır, prestij sağlar, • Kurumun finanse ettiği araştırma sonuçları üzerinde kontrol sağlar; erişim sınırlamasını ortadan kaldırır, • Kurumun finanse ettiği araştırmaları tekrar ücret ödeyerek ticari kaynaklardan satın almasını önler. • Araştırmacıya; • Araştırma sonuçlarının daha geniş kitleye ulaşmasını sağlayarak etkisini artırır, • Araştırma sonuçlarının başka bir araştırmaya temel oluşturmasını kolaylaştırır, • Yapılan araştırmanın tekrarını önler, • Araştırmacıya özgeçmiş oluşturmak için araçtır. • Topluma; • Bilimsel iletişimin gelişmesine ve güçlenmesine katkı sağlar, • Ülke ekonomisini destekler, • Entellektüel mirasın uzun vadeli saklanmasını ve korunmasını garanti eder ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

8. Açık Erişimin Atıflara Etkisi :Daha Çok Atıf ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

9. Açık Erişimin Atıflara Etkisi:Daha Erken Atıf ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

10. Açık Erişimli ve Sınırlı Erişimli Dergiler ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

11. Arşivlerin İçeriği ... • Postprints(Hakemli dergilerde kabul edilmiş makalelerin son hali) • Konferans bildirileri • Preprints • Working papers • Teknik raporlar • Yüksek lisans ve doktora tezleri • Ders notları, sınav soruları ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

12. Arşivlerin İçeriği ... ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

13. Telif Hakları • Elektronik yayım hakkı • araştırmacının çalışmasını elektronik ortama taşıma hakkına sahip olması ve kullandırma biçimlerinin de söz konusu çalışmanın telif hakları kuralına uygun olması • Yayıncı Politikaları • Dergi yayıncılarının kendi kendine arşivleme yapma konusundaki politikaları SHERPA/RoMEO listesinden kontrol edilebilir. • Creative Commons, Science Commons • Creative Commons Projesi, “her hakkı saklı” söylemi yerine “bazı hakları saklı” söylemini savunur. • ScienceCommons, yazarların yayıncılarla telif anlaşmalarına eklenti sağlayarak, erişim ve kullanım haklarını kendilerinin düzenlemesine izin verir. • Fikir ve Sanat Eserlerini Koruma Kanunu • fikir ve sanat ürünlerinin korunması ile ilgili haklar 1951 tarihli ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserlerini Koruma Kanunu ile güvenceye alınmıştır. ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

14. Telif Hakları ve Kişisel Arşivleme • Yazar, yayınlanacak son baskı(copy-edited) versiyonu olmadığı sürece çalışmasını kurumsal arşive veya kişisel WB sayfasına koyabilir. • Ancak makalenin dergide yayınlanmış ve/veya yayınevinin WEB sayfasındaki halini koyamaz. • Ayrıca kurumsal arşive koydugu makalesiyle ilgili olarak,  makalenin yayınlanmış halineyayinevinden nasıl erişileceğiyle ilgili WEB adresiniverebilir. ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

15. Yayıncı Politikaları ve Kişisel Arşivleme • Dergilerin % 93’isi kişisel arşivlemeye izin veriyorlar [http://www.sherpa.ac.uk/romeo.php] • Yeşil: preprint ve postprint arşivlenebilir • Mavi: postprint arşivlenebilir • Sarı: preprint arşivlenebilir • Beyaz: arşivlemeye izin vermiyor ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

16. Yayıncı Politikaları ve Kişisel Arşivleme ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

17. DünyadaKurumsal Arşivler Directory of Open Access Repositories, http://www.opendoar.org/ • Amerika: 210 • İngiltere: 93 • Almanya: 78 • Brezilya: 50 • Kanada: 39 • Fransa: 37 • İsveç: 33 • Avustralya: 33 • İtalya, Japonya: 27 • İspanya: 24 • Hindistan: 23 • Belçika: 13 ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

18. Sayıları Hızla Artıyor ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

19. Açık Erişim Bildirgeleri • 2003 Berlin Bildirgesi • European Research Council • Deutsche Forschungsgemeinschaft (German Research Foundation) • German Research Council • Austrian Science Fund • Spanish National Research Council • Wellcome Trust • Volkswagen Foundation • National Research Council, Swiss National Science Foundation • CNRS (Centre Nationale de la Recherche Scientifique, France) • INRIA (Institut National de Recherche en Informatique et en Automatique, France) • Medical Research Council (UK) • British Heart Foundation • Association of Medical Research Charities (UK) • Max Planck Society (Germany) • Swedish Research Council ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

20. Avrupa Topluluğu ve Açık Erişim • Avrupa Araştırma Konseyi(ERC) Açık Erişim Raporu, Aralık 2006 • Petition for guaranteed public access to publicly-funded research results [http://www.ec-petition.eu] • Toplam: 23.224 imza, Türkiye’den 54 imza var ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

21. EURAB Zorunlu Arşivleme Önerisi • Avrupa Topluluğu Araştırmalar Danışma Komisyonu(European Research Advisory Board) • Dergilerde ve konferanslarda hakemden geçmiş,yayınlanması kabul edilen makaleler gecikmeden arşivlenmeli ve en geç altı içinde erişime açılmalı • Yayınlar kurumda, ilgili birimde veya konu tabanlı bir arşivde tutulmalı • FP7 çerçevesinde destelenecek tüm araştırmalar arşivlenmeli ve açık erişime açılmalı • Kurumsal arşivlerdeki dokümanların uzun süreli saklanbilmesi için gerekli önlemler alınmalı • Avrupa Araştırmalar Komisyonu ve FP7 fonları kurumsal arşivlere finansal destek sağlamalı ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

22. Zorunlu Arşivleme Politikaları • Araştırmacıların dergiler tarafından yayınlanmak üzere kabul edilen makalelerinin, hakemden geçmiş son halinin (postprint) zaman geçirmeden, metadata’sı ile birlikte kurumsal arşive koymalılar • Makaleyi tüm dünyaya açık erişime açma veya bir süre sonra (ambargo) açık erişime açma hakkı yazarındır. • Metadata’sı olan bu yayınlara kurumsal arşivler “Email Eprint isteği” aracılığıyla erişilebilinir. • Dünya genelinde uygulanan çeşitli kurumsal arşiv politikaları ile bunlar arasında zorunlu arşiv politikasını tercih eden kurumlara ROARMAP’in web sayfasında ulaşılabilir. ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

23. Açık Erişim Standartları • Open Archives Initiative - Protocol for Metadata Harvesting (OAI-PMH) Açık Arşivler Girişimi Üstveri Harmanlama Protokolü • Bilimsel bilgi elektronik olarak çeşitli şekillerde ve yerlerdesaklanabilir ve farklı yerlerden, farklı yazılımlar kullanarak erişilebilinir. • Eğer her arşiv kendi koyduğu içerik tanımlanmasında; metadata tasarımı ve bu metadataların birbirleriyle anlaşabildikleri “interoperability” (karşılıklı işlerlik) standartları çerçevesinde iletişim sağlayacak olursa, tarama yapan kullanıcının ek bir yazılım kullanmasını ortadan kaldırarak aynı standardı kullanan arşivler arasında ortak tarama yapılabilmesine olanak sağlar ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

24. Kurumsal Arşiv Yazılımları • Dspace: 235 • Eprints: 227 • Bpress: 56 • CDSware: 9 • Fedora: 5 ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

25. Dublin Core Öğeleri Dublin Core Öğe Öneriler • Title (Başlık) serbest metin • Author (Yazar) serbest metin • Subject (Konu) serbest metin • Description (Tanımlam) serbest metin • Publisher (Yayıncı) serbest metin • Contributor (Katkıda bulunan) serbest metin • Date (Tarih) YYYY-MM-DD • Type (Tür) kontrollü kelime haznesi • Format (Format) kontrollü kelime haznesi • Identifier (Belirleyici) Biçimsel kimlik tespiti sistemleri, • Source (Kaynak) serbest metin • Language (Dil) ISO 63911 • Relation (İlişki serbest metin • Coverage (Kapsam) serbest metin • Rights (Hakla serbest metin. ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

26. ANKOS AEKA Görevini Tamamlarken • Kurumsal entellektüel birikimin saklanması, korunması, görülür kılınması ve yeni araştırmalara temel oluşturması için kurumsal arşiv (KA) oluşumuna ön ayak olunmalı. • Okurları pahali ticari dergiler yerine, bunların alternatifi olabilecek açık erişimli dergileri desteklemeye yöneltmeli. • Araştırmacıları yayıncı politikaları konusunda uyarmalı ve telif hakkı transferileri yaparken kişisel arşivlemeye izin verecek anlaşmalar imzalamaları teşvik edilmeli. • Açık erişim ve bir kurumsal arşivin yararları yöneticilere anlatılırken: • Dünyada bilimsel çevrelerin uyguladığı bir gelişim olduğunun, • Etki faktörüne sağladığı pozitif katkının, • Kurumun saygınlığını artırdığının, • Kurumun pazarlama araçlarından biri haline geleceğinin altı çizilmeli. • KA oluşumunun süreçlerinden olan yazılım seçimi, içerik belirleme ve buna bağlı iş akışı kurumun özellikleri ve ihtiyaçlarına göre belirlenmeli. • İşlevselliği sağlayan politika ve prosedürler oluşturmalı. • “Zorunlu arşivleme politikası” kurum üyelerinin KA’ya etkin katılımını garantiler. Her kurum “zorunlu arşivleme” politika dokümanı hazırlamalı ve bu Üniversite yönetimi tarafından uygulanmalı. • Kurum içi bilgilendirme & eğitim KA’nın verimliliği için vazgeçilmezdir. • Kurumlar arası bilgi paylaşımı verimliliği artırır. Mevcut uygulamalar izlenmeli, deneyimler paylaşılmalı, işbirliği olanakları aranmalıdır. ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ

27. Bilimsel Bilgiye Erişimde Engelleri Kaldırmak Elinizde Değişimi Yaratın! ANKOS 7. Yıllık Toplantısı, 31 Mayıs-2 Haziran 07, KTÜ