INSTRUMENTY KSZTAŁTOWANIA PRZESTRZENI PUBLICZNYCH

1. INSTRUMENTY KSZTAŁTOWANIA PRZESTRZENI PUBLICZNYCH Dr inż.arch. Krzysztof Kafka - Katowice 2010 -

2. Przestrzeń publiczna – przestrzeń miejska MIASTO = jednostka administracyjna, posiadająca prawa miejskie. MIASTO = historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się wysoką intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem (w przemyśle lub w usługach) prowadzącą specyficzny miejski styl życia. MIASTO = skupisko ludzkie (przeciwstawiane wsi) charakteryzujące się zagęszczoną zabudową, zróżnicowaną strukturą społeczną; mieszkańcy utrzymujący się w większości z zajęć nierolniczych - handlu, rzemiosła, przemysłu i usług. MIASTO = szczególna forma systemu – ORGANIZACJA – którą tworzą zarówno elementy materialne i jak i poza materialne – jak np. ludzie (mieszkańcy) którzy realizują wspólne i jednostkowe cele. MIASTO = wydzielony w przestrzeni obszar, który cechuje wysoka intensywność wymiany na płaszczyznach: społecznej, gospodarczej i przestrzennej. 2

3. Przestrzeń miejska – czym jest miasto? „Miasto składa się z ludzi różnego rodzaju. Ludzie podobni nie mogą stworzyć miasta”. Arystoteles, Polityka „Miasto to obszar wymiany” 3

4. Przestrzeń publiczna – kryteria podmiotowe Publiczny = powszechny, jawny, dostępny, przeznaczony dla ogółu, dla wszystkich, dla całego społeczeństwa, lub społeczności lokalnej, niezależnie od statusu społecznego, ekonomicznego, fizycznego i umysłowego (encyklopedia PWN). Obszar przestrzeni publicznej = „obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne”. (Art.2, Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym) 4

5. Kryteria definiowania przestrzeni publicznych Kryteria podmiotowe: • Społeczność lokalna, • Samorząd terytorialny (wszystkich szczebli) • Administracja publiczna, • Samorząd jednostek pomocniczych. Kryteria przedmiotowe: • Charakter przestrzeni, • Cechy przestrzeni, • Przestrzeń miejska, • Dostępność przestrzeni. Kryteria celowe / efektu: • Realizacja celów społecznych • Realizacja celów przestrzennych, • Realizacja celów wizerunkowych, • Realizacja celów ekonomicznych. 5

6. Przestrzeń publiczna – kryteria podmiotowe Zadania samorządu terytorialnego: Zadania o znaczeniu publicznym, niezastrzeżone na rzecz innych podmiotów: a w szczególności (Art.7 ustawy o samorządzie gminnym): • Ochrona ładu przestrzennego, • Zieleni miejskiej i zadrzewień, • Ochrona interesu publicznego, • Utrzymanie obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Kryteria oceny : • Przyjęcie zasady prymatu interesu publicznego, • Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji (pośrednio lub bezpośrednio), • Udział społeczeństwa w korzyściach ze środków publicznych i majątku, • Korzystanie przez społeczność z dóbr (także z przestrzeni). PRZESTRZEŃ PUBLICZNA – JEST MIERNIKIEM DEMOKRATYZACJI PRZESTRZENI 6

7. Przestrzeń publiczna – kryteria przedmiotowe Przestrzeń zamknięta; Ogrodzona; Niedostępna; Restrykcyjna; Przestrzeń otwarta; Nieogrodzona, na którą można wejść, dostępna, praktycznie dla wszystkich 7

8. Przestrzeń publiczna – kryteria przedmiotowe; cechy Przestrzeń otwarta – dostępna, Przestrzeń antropogeniczna (stworzona przez człowieka), Przestrzeń kontaktów międzyludzkich i zachowań społecznych, Miejsce ekspresji / wymiany ekonomicznej / społecznej, Przestrzeń zachowań miejskich. 8

9. Przestrzeń publiczna – kryteria przedmiotowe; charakter 9

10. Przestrzeń publiczna – kryteria przedmiotowe 10 Badania: dr inż.arch. Krzysztof Nawratek 10

11. Przestrzeń publiczna – przykłady Marklowice – Tropikalna wyspa Projekt: dr inż.arch. Klaudius Fross; www.slaskie.pl 11

12. Przestrzeń publiczna – przykłady Będzin – Plac przed dworcem kolejowym Projekt: dr inż.arch. Biuro Architektoniczne Taczewski; www.slaskie.pl 12

13. Przestrzeń publiczna – przykłady i zagrożenia 13

14. Przestrzeń publiczna – przykłady i zagrożenia 14

15. Przestrzeń publiczna – kryteria celowe / efektu W perspektywie społecznej: • ... umożliwia identyfikację ludzi z miejscem, z miastem, • ... jest przestrzenią niewykluczającą społecznie, • ... jest wytwarzana społecznie i musi podlegać społecznej kontroli, • ... jest wartością społeczną, polityczną, W perspektywie ekonomicznej: • ... jest dobrem, wartością ekonomiczną, • ... nie tworzy obszarów konkurencji, • ... podnosi wartość ekonomiczną przestrzeni sąsiadujących. W perspektywie wizerunkowej: • ... podnosi atrakcyjność miasta, • ... poprawia wizerunek całego miasta... • ... oraz jego prestiż (a także władz i mieszkańców), 15

16. Instrumenty bezpośrednie kształtowania przestrzeni publicznych Instrumenty inwestorskie bezpośrednie: • Inwestorem jest podmiot publiczny (gmina), • Inwestowanie mieszane: partnerstwo publiczno-prywatne, • Inwestowanie samodzielne: gmina samodzielnym inwestorem. Instrumenty ekonomiczne bezpośrednie: • Finansowanie bezpośrednio z budżetu gminy, • Finansowanie mieszane: publiczno – prywatne, • Finansowanie przy udziale środków zewnętrznych, • w ramach RPO, • w ramach inicjatywy JESSICA. 16

18. Instrumenty pośrednie kształtowania przestrzeni publicznych Instrumenty pośrednie top → bottom : • Podmiot publiczny (gmina) jako inspirator zmian, • Inspirowanie podmiotów pozapublicznych (komercyjne), • Inspirowanie społeczności lokalnych, • Współpraca, • … np. w ramach programów rewitalizacji. 18

19. Projekt: dr inż.arch. Stanisław Lessaer; www.rynek.rsl.pl 19

20. Instrumenty pośrednie kształtowania przestrzeni publicznych Instrumenty pośrednie bottom → up : • Społeczność lokalna inspiratorem i motorem zmian, • Inwestor komercyjny inspiratorem i motorem zmian. 20

22. Instrumenty regulacyjne kształtowania przestrzeni publicznych Instrumenty regulacyjne: • Ustalenia studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego: • „Art. 10: przestrzeń publiczną określa się w studium” • Ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego: • „ Art.15, ust.2, pkt 5: wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych”, • Art.15, ust.3, pkt 8: sposób usytuowania obiektów budowlanych w stosunku do dróg i innych terenów publicznie dostępnych oraz do granic przyległych nieruchomości, kolorystykę obiektów budowlanych oraz pokrycie dachów; • „Art.15, ust.3, pkt 9: zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabaryty, standardy jakościowe oraz rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane”. • Ustalenia innych dokumentów: • Lokalne Programy Rewitalizacji, • Inne programy z zakresu urbanistyki operacyjnej, • Plany Rozwoju Lokalnego. 22

23. Dziękuję za uwagę