ORGANIZACIJA POSLOVNIH SISTEMA

1. ORGANIZACIJA POSLOVNIH SISTEMA Shvatanjeorganizacije

2. Shvatanje organizacije • Veliki broj autora i naučnika se bavio pojmom i definisanjem organizacije • Veliki broj definicija • Nepostoji univerzalna definicija • Kompleksan i složen fenomem organizacije dovodi do velikog broja različitih mišljenja i pogleda na organizaciju

3. Shvatanje organizacije • Sistematski pristup izučavanju organizacije počeo je početkom vijeka • Veliki broj aspekata i kompleksnost organizacije • Nemogućnost ižučavanja i razumjevanja u potpunosti svih elemenata • U toku perioda razvoja shvatanja organizacije razvili su se i različiti prilazi i pristupi promatranja i proučavanja organizacije

4. Shvatanje organizacije • Različiti pristupi proučavanju organizacije su najčešće bili parcijalni • Proučavali su samo jednu stranu ili aspekt organizacije • Onaj koji je posebno interesovao njegove istraživače • Polazak od različitih pretpostavki i dolazak do različitog pojma i shvatanja organizacije • Industrijski rukovodioci, ekonomisti, sociolozi, psiholozi i mnogi drugi.

5. Shvatanje organizacije • Različita shvatanja organizacije • Organizacija kao organizam • Organizacija kao bitokratska tvorevina • Organizacija kao socijalni sistem • Organizacija kao radne cjeline • Organizacija kao djelatnost organizovanja

6. Organizacija kao organizam

7. Organizacija kao organizam • Poznato je kao i bilologističko shvatanje organizacije • Nastalo je u okvirima klasične teorije o organizacije • Zadržalo se sve do danas • Svodi se na izjednačavanje organizacije i organizma • Identifikovanje sa živom prirodnom cjelinom

8. Organizacija kao organizam • Kao i organizam ona ima povezane dijelove (organe) od kojih svaki vrši svoju sasvim određenu funkciju • Dijelovi i funkcije su međusobno povezani i usklađeni da se osigura nesmetano vršenje ukupnog zadatka

9. Organizacija kao organizam • Ovo shvatanje se temelji na predpostavci da organizacija ima gotovo sve osobine organizma i da je tako treba i postavljati i posmatrati • Organizacija kao i organizam obavlja određen zadatak, ima svoje organe koji obavljaju pojedinačne funcije, koji se dalje dijele na dijelove koji obavljaju konkretne zadatke • Svi su oni povezani i djeluju ka obavljaju zadatka ili cilja organizacije kao i organizma

10. Organizacija kao organizam • Postoje i druge sličnosti organizacije i organizma • Kordinacioni sistem • Centar odlučivanja • Centar regulacije funkcionisanja • .... • Ovaj sistem shvatanja organizacije insistira na automatskom funkcionisanju organizacije • Isto kao što organizam automatski funcioniše

11. Organizacija kao organizam • Pristalice ovog shvatanja organizacije ističu kako se osobine i sistemi iz organizma trebaju da ugrade u organizaciju kako bi ona funkcionisala • Ovi autori pored organizacije izučavaju i glavne osobine ljudskog organizma

12. Organizacija kao mehanizam

13. Organizacija kao mehanizam • Ovo shvatanje je takođe starijeg datuma i blisko je shvatanju organizacije kao organizma • Nastalo je u okviru klasične teorije organizacije • Organizacija ima sve osobine mehanizma • Jednog složenog aparata koji se sastoji od povezanih konponenti (sklopovi, podsklopovi, dijelovi podsklopova...) • Ona čini jednu savršenu mašinu • Čiji se rad i ponašanje mogu precizno regulisati

14. Organizacija kao mehanizam • Najzaslužnji za ovo shvatanje je američki inžinjer Taylor • Tretirao je organizaciju kao tehnički sistem • Čovjek u ovom sistemu ili shatanju nije bio odvojen od mašine • Čovjek je bio faktor proizvodnje ili dio mašine • Pošto je čovjek viđen kao dio mašine smatrano je da se njegov rad i ponašanje može predviditi i regulisati (programirati)

15. Organizacija kao mehanizam • Organizacija je komponovana kao savršeni depersonalizovani aparat koji besprekorno funkcioniše bez zastoja ili prekida u radu • Pristalice ovog pogleda organizaciju tretiraju kao mehanizam u kome se nalaze i djeluju ljudi

16. Organizacija kao organizam i mehanizam • Iako su ova shvatanja logična, ona nemaju realnu osnovu • Ona ne odzažavaju organizaciju • Njenu suštinu, stvarnu prirodu tvorevine • Ona ne izučavaju organizaciju iz svih aspekata i ne obrađuju sve njene elemente

17. Organizacija kao organizam i mehanizam • Ova shvatanja nisu naučna: • Što idealizuju organizaciju, što pokušavaju da je prikažu savršenom (da besprekorno funkcioniše) • Što joj daju karakter depersonalizovane tvorevine • Što čovjeka ne vide kao ljudsko biće (sa svim slabostima i manama) već kao mašinu (dio mašine) ili organizma • Zanemaruju sistem društvenih odnosa i njegov uticaj na formulisanje organizacije, kao i na ponašanje ljudi u njoj

18. Organizacija kao organizam i mehanizam • Ova shvatanja iako nisu naučna u određenom obliku su se zadržala sve do danas • Upotreba termina ovih shatanja: • Funkcija • Organ • Dijagnoza • Anatomija • ....

19. Organizacija kao birokratska tvorevina

20. Organizacija kao birokratska tvorevina • Ovo shvatanje takođe predstavlja kruti i depersonalizovani koncept organizacije • Ono polazi od organizacije kao savršenog, racionalnog sistema • U kojem je čovjek samo jedan činilan rada • Čovjek u ovom sistemu radi i ponaša se prema propisanim pravilima i normama

21. Organizacija kao birokratska tvorevina • Ovo shvatanje je nastalo kao rezultat istraživanja i proučavanja organizacije koje je vršio poznati njemački ekonomista, filozof i sociolog Max Weber • Prema Weber-u organizacija čini sistem koji se bazira na brojnim, precizno utvrđenim regulama i pravilima, kojim upravlja i diriguje birokratija sastavljena od rukovodilaca različitog profila i nivoa.

22. Organizacija kao birokratska tvorevina • Prema ovom shvatanju u organizaciji sve mora da bude propisano i normirano • Ljudi moraju striktno da se pridržavaju normi i pravila • Odnosi među ljudima moraju biti bezlični i impersonalni • Čovjek ne pozdravlja i ne respektuje čovjeka nego njegovu funkciju

23. Organizacija kao birokratska tvorevina • Posebna karakteristika ovog shvatanja je isticanje hierarhije i suborginacije • Jedinstven sistem nadređenosti i podređenosti Fajol naziva "skalarnim lancem komande". • Taj lanac se prostire od vrha do dna organizacije. • On je strogo formalno ustrojen i preko njega idu svi nalozi i sva naređenja u organizaciji. • Sve se to odvija po principu subordinacije.

24. Organizacija kao birokratska tvorevina • Hijerahrija i subordinacija predstavljaju ideal i temeljnu komponentu organizacije • Na njima se zasniva čitav sistem rukovođenja i usmjeravanja rada • Rukovođenje mora da bude hijerarhijski postavljeno • Mora da funkcioniše na principu komande i totalne podređenosti nižih pozicija

25. Organizacija kao birokratska tvorevina • Dužnosti, nadležnosti i odgovornosti rukovodioca moraju da budu unapred i striktno određene • Njhovo ponašanje i djelovanje mora biti impersonalno, strogo sližbeno • Ovakno ponašanje mora biti na svim nivoima i u svim djelovima organizacije

26. Organizacija kao birokratska tvorevina • Nedostatci ovog pogleda su: • Pridavanje pretjeranog značaja formi • Nastojanje da se cjelokupna aktivnost i ponašanje ljudi u organizaciji normira i propiše • Glorifikovanje birokratije u organizaciji • Forsiranje birokratije u organizaciji, umjesto spuštanja i svođenja na najmanju mjeru • Totalna depersonalizacija i dehumanizacija organizacije • Promatranje i tretiranje čovjeka isključivo kao nosioca posla, koji kao takavmora samo da radi i sluša

27. Organizacija kao birokratska tvorevina • Ovo shvatanje se takođe održalo sve do danas u određenoj formi • Korišćenje pojmova • Hijerahija • Subordinacija • Jedinstvo komande • ...

28. Organizacija kao socijalni sistem

29. Organizacija kao socijalni sistem • Ovo shvatanje organizacije za razliku od prethodnih je novijeg datuma • Nastalo je kao rezultat kritike prethodnih shatanja • Predstavlja socio-psihološku viziju organizacije i njene problematike

30. Organizacija kao socijalni sistem • Prema ovom shvatanju, organizaciju čine, pre svega, ljudi i sistem odnosa među njima • Ljudi su njen glavni i jedini faktor i oslonac • Kao ljudska bića a ne kao mašine ili sredstva • Ljudi imaju svoje motive, potrebe, ciljeve, stavove, zahtjeve, svoje norme i pravila ponašanja što čini osnov postojanja i funkcionisanja organizacije

31. Organizacija kao socijalni sistem • Proučavanje i težište ovog shvatanja organizacije je na: • Oblicima povezivanja i djelovanja ljudi • Njhovim formalnim i neformalnim grupama • Međusobnim odnosima ljudi u ovim grupama • Njihovim stavovima i interakcijama • Strukturi i vodstvu grupa • Grupnim normama i pravilima ponašanja • Njihovom statusu i moći u organizaciji. • Opstanak i uspješnost funkcionisanja organizacije zavisi od ljudi i njihovoh odnosa

32. Organizacija kao socijalni sistem • Ovo shvatanje je realnije od prethodnih jer posmatra čovjeka kao ljudsko biće • Ovo shvatanje nije cjelovito jer posmatra jedan element ili aspekt organizacije • Zanemarije ostale veoma ili jednako bitne elemente i aspekte koje čine organizaciju • U organizaciji vidi samo socijalni a ne i tehnički sistem

33. Organizacija kao radna cjelina

34. Organizacija kao radna cjelina • Obuhvata i druge aspekte i onu stranu organizacije koju prethodno shvatanje zanemaruje • Prema ovom shvatanju organizacija čini jednu organsku cjelinu sposobnu za samostalno djelovanje i samostalan život

35. Organizacija kao radna cjelina • Prema ovom shvatanju govorimo da je organizacija: • I preduzeće • I država • I društvo ekonomista • I EU • I UN • i....

36. Organizacija kao radna cjelina • Kao radna sredina organizacija ne obihvata samo ljude i njigove međusobne odnose, već i materijalne činioce proizvodnje, kao i sistem odnosa između njih i unutar svakog od njih • Ona čini i socijalni i tehnički sistem • Ovo shvatanje je kompletnije od prethodnih shvatanja jer ne uzima u obzir samo jedan akpekt ili faktor organizacije

37. Organizacija kao radna cjelina • Ali ovo shvatanje ispušta iz vida jednu značaju stranu organizacije • Djelatnost organizacije

38. Organizacija kao djelatnost, odnosno proces organizovanja

39. Organizacija kao djelatnost, odnosno proces organizovanja • Ovo shvatanje organizacije je veoma raprostranjeno u teoriji i praksi • O organizaciji se govori u svakodnevnom životu • Kada se želi istaći potreba da se nešto bolje, brže i racionalnije obavi • Da se preduzmu određeni koraci i ulože određeni napori

40. Organizacija kao djelatnost • Prema ovom shvatanju, organizacija predstavlja svojevrsan proces, svojevrsnu, smišljenu djelatnost čovjeka kojom se vrši spajanje, usklađivanje i međusobno vezivanje činilaca rada u jednu novu organsku, radno sposobnu cjelinu.

41. Organizacija kao djelatnost • Organizacija ne prestanje stvaranjem jedne takve cjeline (kompomovanjem od činilana rada) • Zbog toga što u toku funkcionisanja ove cjeline dolazi do stalnog narušavanja sklada između i unutar njenih činilaca • To dovodi do potrebe za njegovo ponovno uspostavljanje

42. Organizacija kao djelatnost • Shvatanje organizacije kao djelatnosti, uzeto samo za sebe, ne čini organizaciju u punom smislu riječi • Djelatnost u stvari, čini samo jedan (veoma važan) aspekt organizacije

43. Integralno shvatanje i proučavanje organizacije

44. Integralno shvatanje i proučavanje organizacije • Iz prethodnih shvatanja organizacije se vidi da uzeti sami za sebe, nisu adekvatna i da u potpunosti ne odražavaju njenu stvranu prirodu, niti uključuju sve njene komponente i aspekte • Ovo shvatanje i njeni autori dopuštaju da organizacija ima više značenja • Da je u isto vrijeme i tehnički i socijalni sistem (tj. ljudi i materijalna sredstva ili radna cjelina i djelatnost organizacije)

45. Integralno shvatanje i proučavanje organizacije • Ovo shvatanje vidi organizaciju kao složenu tvorevinu sa više različitih značenja i obilježja • Većina pristalica klasičnih teorija sve više koriguju svoje stavove sagledavaju organizaciju sa više aspekata, a ne samo kroz jedan

46. Integralno shvatanje i proučavanje organizacije • Ovo shvatanje ističe dvije strane organizacije (dva temeljna značenja) • Koje upućuje na organizaciju kao cjelinu • Koje upućuje na organizaciju kao proces