Handreiking beoordelen waterbodems Wat moet RWS ermee?

1. Handreiking beoordelen waterbodems Wat moet RWS ermee? ECB Platform 1 april 2010 John Hin Rijkswaterstaat Waterdienst

2. Opbouw • Kader Waterwet • Handreiking beoordelen waterbodems • Waarvoor moet RWS het gebruiken? 2

3. Kader Waterwet • Waterwet eind 2009 in werking getreden • Waterbodem onderdeel van het watersysteem • Van sectoraal naar integraal beheer • Planperiode 6 jaar • Gebiedsproces • Bepalen functies en doelen • Afwegen maatregelen • Vastleggen in waterplan • Waterbodem belemmering voor doelen of functies? • Daarvoor “Handreiking beoordelen waterbodems”

4. Handreiking beoordelen waterbodems • Opdracht DG Water • Samenwerking Waterdienst en Deltares • Uitsluitend voor planvorming: bijdrage waterbodem aan niet bereiken doelen of functies • Technisch instrument • Resultaat beoordelen waterbodems  geen verplichting • Geen wettelijke status • Vaststelling najaar 2010 in NWO

5. Handreiking: wanneer gebruiken? • Indien niet voldaan aan chemische of ecologische doelen KRW • Indien niet voldaan aan doelen of normen vanuit gebruiksfuncties • Niet-KRW-wateren: indien niet voldaan aan gestelde doelen in gebiedsproces

6. Handreiking: hoe gebruiken?

7. Functies en doelen RWS • Basisfunctie schoon & (ecologisch) gezond water • Chemische en ecologische doelen KRW • Gebruiksfuncties • Drinkwater • Zwemwater • Recreatie • Beroeps- en sportvisserij • Landbouw • Natuur (Natura 2000)

8. KRW doelen • Chemische toestand: prioritaire stoffen (normen in Bkmw) • Ecologische toestand (normen in Regeling monitoring KRW): • Overige relevante stoffen • Biologische kwaliteitselementen (vis, macrofauna, fytoplankton, macrofyten)

9. KRW doelen stoffen • Normoverschrijding in waterlichaam? • Rekening houden met achtergrondconcentratie • Rekening houden met biobeschikbaarheid • Bij normoverschrijding: • Bindt stof aan sediment? • Bronnen gereduceerd?

10. KRW doelen stoffen – voorbeeld Noordzeekanaal

11. KRW doelen biologische kwaliteitselementen • Fytoplankton potentieel beïnvloed door nutriënten • Potentiële invloed waterbodem door P-nalevering in ondiepe, min of meer geïsoleerd liggende zoetwaterplassen: beperkt in rijkswateren • Middels meting P, Fe en S in waterbodem kan potentiële P-nalevering worden ingeschat

12. KRW doelen biologische kwaliteitselementen • Macrofauna potentieel beïnvloed door stoffen • Ecologische maatlatten voor oeverzone (meeste soorten), niet gevoelig voor sedimentverontreiniging • Uitzondering R8 (zoetwatergetijderivier): wel gevoelige maatlat ontwikkeld, maar nog niet vastgesteld

13. KRW doelen grondwater • Stoffen in waterbodem meestal immobiel • Potentiële problemen bij grote olieverontreinigingen in waterbodem: onderzoek daarnaar is maatwerk

14. Drinkwater • Bij RWS 8 oppervlaktewaterwinningen; ca. 20 oevergrondwaterwinnigen • In gebiedsdossiers risicofactoren en mogelijke maatregelen vastgesteld (2010-2012) • Probleemstoffen oppervlaktewaterwinning volgens sector: • Bestrijdingsmiddelen (AMPA, diuron, glyfosfaat, isoproturon) • Geneesmiddelen (o.a. diclofenac) • Complexvormers (o.a. DTPA, EDTA) • Belangrijkste probleemstoffen niet in waterbodem

15. Zwemwater • Ruim 200 zwemwaterlocaties bij RWS • Wettelijke normen bacteriën: geen invloed waterbodem • Gezondheidsproblemen blauwalgen: veelal problematiek (deel)stroomgebied (KRW) • Stoffen: geen lokale monitoring, risico’s voor de mens onwaarschijnlijk

16. Recreatie • Op water en op oevers • Onderzoek met handreiking mogelijk • Risico’s voor de mens onwaarschijnlijk, mogelijk incidenteel

17. Sport- en beroepsvisserij • Invloed stoffen op visstand (KRW, Natura 2000 doelen) niet aantoonbaar • Monitoring (paling) stoffen door LNV (Warenwet, beroepsvisserij) en door sportvisserij • Overschrijdingen consumptienormen (PCBs in paling) • Voortouw maatregelen niet bij RWS

18. Landbouw • Onttrekking water voor veedrenking of beregening: normen liggen hoger dan KRW normen • Landbouw in oevergebieden (uiterwaarden): • Eisen aan bodem afgeleid van Warenwet en veevoereisen (LAC2006-waarden) • Eisen afhankelijk van gewasteelt / specifieke gebruik, overschrijdingen zijn mogelijk in uiterwaarden • Producent is primair verantwoordelijk

19. Natuur • Instandhoudingsdoelen voor Natura 2000 gebieden • Voortouw bij natuurbeheerplannen: • Is er een probleem met instandhoudingsdoelen? • Kan de (water)bodem daarbij een relevante factor kan zijn? • Met handreiking eenvoudige inschatting van potentiële effecten op natuurdoelen - als gevolg van doorvergiftiging - mogelijk.

20. Conclusies: wat moet RWS met de handreiking waterbodems? • Toepassen in gebiedsprocessen voor planperiode 2016-2021 indien bereiken KRW-doel waterlichaam of functie potentieel belemmerd wordt door waterbodem • Waar doet zich potentiële belemmering naar verwachting voor? • Overschrijding stofnormen uit Bkmw en de Regeling monitoring KRW • Onzekerheden daarbij: • Aandachtstoffen • Achtergrondconcentraties metalen • Biobeschikbaarheid metalen • Nieuwe prioritaire stoffen • Incidenteel score ecologische KRW-maatlat: eutrofiëringsproblemen

21. Conclusie: wat moet RWS met de handreiking waterbodems (vervolg)? • Incidenteel bij gebruiksfuncties drinkwater, recreatie • Visserij, landbouw, natuur: voortouw bij anderen

22. Einde