تهیه کننده : حاتم حسینی پناهی عیسی حسینی کامران قنبری

2. تهیه کننده : • حاتم حسینی پناهی • عیسی حسینی • کامران قنبری

3. استاد : • عباسی لرکی

4. فهرست • عنوان • فصل اول : کلیات • نقشه برداری • رشته های مختلف نقشه برداری • تعیین مساحت زمین از روی نقشه • علائم قرار دادی در نقشه برداری • فرمول مساحت شکل های هندسی • وسایل مورد استفاده در نقشه برداری • تعیین دِور یا بر بلندی در قوس ها • چکیده ای از مطالب و مباحث نقشه برداری

5. نقشه برداری :به طور کلی به تعیین یا نمایش عوارض طبیعی یا مصنوعی روی زمین ( یا زیر زمین ) ، بحث درباره موقعیت نقاط روی زمین و یا ارتفاع آن ها ، محاسبه طول ها و زوایای امتدادها ، نقشه بردار می گویند .انواع نقشه برداری :نقشه برداری ژئودوزینقشه برداری مستوی1. نقشه برداری ژئودفری : هنگامی که حوزه عمل نقشه بردار بسیار وسیع باشد دیگر نمی توان سطح زمین را مسطح و تخت فرض کرد . بنابراین کوتاه ترین فاصله بین دو نقطه ، روی یک زمین منحنی بنام ژئودوزی است ، به این نوع نقشه برداری نقشه برداری ژئودوزی می گویند . 2. نقشه برداری مستوی : اگر در حوزه عملیات نقشه برداری بتوان از انحنای زمین صرفه نظر کرد و نیاز به تبدیل فاصله های مستقیم بین دو نقطه به فاصله ژئودتیک نباشد ، این گونه نقشه برداری را مستوی می گویند.

6. رشته های مختلف در نقشه برداری : • پلانیمتری ( مسطحاتی ) : هدف موقعیت یک نقطه ( طول و عرض یک نقطه ) روی زمین است و به ارتفاع نقطه اهمیت نمی دهد . • ارتفاعی : فقط به ارتفاع نقاط می پردازد . • توپوگرافی و توپومتری : در این نوع نقشه برداری هم به بررسی موقعیت نقاط می پردازد و هم به ارتفاع نقاط اهمیت می دهد . • نقشه برداری ثبتی و املاکی ( کاداستر cadastral suvveging ) : به تعیین حدود اراضی – حدود زمین های شهری و مساحت آن ها می پردازد . • کارتوگرافی : عملیات نقشه برداری معمولاً به تهیه نقشه ختم می شود و بنابراین رسم و نمایش عوارض روی زمین به طور کلی به ترسیم نقشه و مراحلی که طی می شود تا یک نقشه ترسیم و قابل مطالعه گردد گفته می شود .

7. زیرزمینی : در خدمت عوارض زیرزمینی مثل تونل ها ، معاون تأسیسات زیرزمینی و غیره می باشد. • نقشه برداری مسیر : در خدمت طراحی و پیاده کردن مسیر از قبیل راه ، راه آهن ، کانال ها و غیره می باشد . • ساختمانی : در جهت کارهای ساختمانی مانند پیاده کردن محور ستون ها یک ساختمان کنترل ارتفاع ، کف ستون ها بر روی پل ساختمان و غیره ... به کار می رود . • فتوگرافی ( نقشه برداری هوائی ) در نقشه برداری هوایی از گرفتن عکس ها توسط دوربین های مخصوص نصب شده در هواپیما برای اندازه گیری و برداشت عوارض روی زمین استفاده می شود البته این عکس ها توسط روش ها خاصی مانند برجسته بین ( stereoscope ) به نقشه تبدیل می شوند . • آب نگاری ( هیدروگرافی – آب نگاشتی ) هدف نقشه برداری از آبها و کف دریاها سواحل ، تعیین عمق آب ها ، احداث سازهای زیرآبی و ... می باشد

8. صنعتی : در خدمت کارهای صنعتی مانند مساحت و سر هم کردن ماشین های بزرگ صنعتی از نظر همراستایی قطعات می باشد . • مشتقه : نقشه برداری در خدمت علوم دیگر مثل زمین شناسی – آمار بردار می باشد . • نظامی : کاربرد آن در تعیین نقشه های نظامی ، نقاط استراتژیک و غیره می باشد .

9. نقشه چیست ؟ تصویر نقاط و عوارض در سیستم قائم یا با نسبتی کوچکتر ( مقیاس ) بر روی یک صفحه افقی می باشد . • ( البته برای نمایش این عوارض روی زمین از یک سری علائم قراردادی نیز استفاده می شود . ) • مقیاس : برای بردن نتایج برداشت بر روی نقشه ، باید اندازه های برداشت شده روی زمین ( طول افقی آن ها ) را به نسبت معینی کوچک کنیم . این نسبت را مقیاس گویند . مقیاس =

10. انواع مقیاس : 1. مقیاس کسری ( صدمی ) 2. مقیاس خطی ( ترسیمی ) • مقیاس کسری ( صدمی ) مقیاس کسری دو گونه است : • الف. مقیاس کسری مرکب : کاربرد آن در کشورهای ( مثل انگلستان ) است که از سیستم غیر متریک استفاده می کنند مثلاً یعنی 3 اینچ روی نقشه معادل 6 مایل افقی بر روی زمین است . • ب. مقیاس کسری ساده : کاربرد آن در کشورهایی مانند ایران که از سیستم متریک استفاده می کنند ، می باشد . این مقیاس واحد ندارد . در واقع حاصل تقسیم دو عدد هم واحد شده در صورت و مخرج است که با کسری که صورت آن همیشه عدد 1 و مخرج آن یک عدد می باشد بیان می گردد به عدد مخرج مقیاس کسری ساده عدد مقیاس نیز می گویند . • یک تعریف دیگر نیز می گوید : مقیاس کسری ساده به صورت می باشد و معین کننده این است که یک میلی متر ( mm‌ ) روی نقشه معادل N متر روی زمین است مثلاً مقیاس یعنی یعنی 1 میلی متر روی نقشه معادل 25 متر افقی روی زمین است .

11. نکته 1 : یادآوری از چند تبدیل واحد • دسیمتر 10 = یک متر سانتی متر 100 = یک متر • یک دکامتر = 10 متر یک هکتومتر = 100 متر • میلی متر 1000= یک متر یک کیلومتر = 1000 متر • مثال : یک مربع چند سانتی متر می باشد ؟ • پاسخ : • 1 m = 100 cm2 • 1 m2 = ( 100 cm2)2 = 10000 m2متر مربع است

12. انواع نقشه از نظر مقیاس : طبقه بندی های متفاوتی بر انواع نقشه از نظر مقیاس ارائه گردیده است که یک طبقه بندی در ذیل خواهد شد . • نقشه های خیلی خیلی بزرگ مقیاس که مقیاس آن ها تا می باشد و معمولاً برای نقشه ها جزئیات بکار می رود . • نقشه های خیلی بزرگ مقیاس که مقیاس آن ها است که معمولاً پلان ها دارای این مقیاس هستند . • نقشه های بزرگ مقیاس که مقیاس آن ها است که نقشه های مهندسی و اجرایی و ثبتی را شامل می شود . • نقشه های متوسط مقیاس که مقیاس آن ها است کاربرد آن بیشتر در نشان • نقشه های کوچک مقیاس که مقیاس آن ها می باشد . • نقشه های خیلی کوچک مقیاس که مقیاس آن ها و بعد از آن می باشد که معمولاً آن ها اطلس یا نقشه های جغرافیایی می گویند .

13. نکته 2 : هر چه مقیاس نقشه بزرگتر باشد ( مخرج کسر مقیاس کسری ساده کوچکتر باشد ) دقت بیان جزئیات نقشه بیشتر است . • نکته 3 : از وسایل مربوطه به مقیاس و تغییر آن می توان خط کش مقیاس ( اشل ) پرگار مقیاس و پانتوگراف را نام برد .

14. تعیین مساحت زمین از روی نقشه • مساحت زمین = عدد مقیاس به توان 2 × مساحت نقشه • مثال 1 : روی نقشه ای با مقیاس مساحتی 10 cm3 می باشد . مساحت روی زمین چند متر مربع است ؟ • مقیاس = 1000 : عدد مقیاس :: • مساحت زمین = 10 cm2 × ( 1000 )2 = 107cm2 • مثال 2 : اگر مساحت زمینی 36 هکتار باشد و مساحت آن روی نقشه 4000000 cm2 باشد ، آنگاه مقیاس کدام است ؟ • پاسخ : می دانیم که هر هکتار 1000m2 می باشد و هر متر مربع 1000 سانتی متر مربع است . • هکتار 36 = 40 × 106cm2× e2 => e2 = = 900 => • e= 30 => E => مقیاس

15. وسایل مورد استفاده در نقشه برداری • الف . وسایل امتداد گذاری • ژالون : میله ای به قطر 3 الی 4 سانتی متر و به طول 2 الی 2.5 تا 4 متر با رنگ های متناوب سفید و قرمز که در هر 50 سانتی متر تغییر کند . • تراز ژالون • سه یا 4 ژالون گیر • گونیای ساحی : هرگاه در امتدادگذاری به امتدادهای عمود بر هم ( و یا زوایای 30 و 45 و 60 و همچنین پیاده کردن یک قرس ) نیاز داشته باشیم از گونیای ساحی استفاده می کنیم از انواع آن گونیای شکاف دار – گونیای آینه ای و گونیای منشور می باشد . • میخ چوبی ( ییکه ) : برای ثبت محل نقاط و امتدادها استفاده می شود . • میخ فلزی : در زمین های سخت فولادی به قطر 12 الی 14 میلی متر و طول 20سانتی متر استفاده می شود . • پتک • میخ فلزی کوچک : در کارهای دقیق روی ییکه مانند ایستگا گذاری بکار می رود . • رنگ و قلم موی یا اسپری

16. وسایل نقشه کشی : • پرگار مقیاس 2. خط کش مقیاس 3. نقاله • 4.. گونیا 5. خط کش T • انواع مدل های دوربین نقشه برداری مدل لایکا • TS 06 – TC 05 – TCR 805 – TCH 07 – TCRu 07 – TS 09 – TS 02 • دوربین های نیکون – تریمبل – نیز از انواع دیگر دوربین های نقشه برداری می باشد .

17. علائم قراردادی درنقشه

18. علائم قراردادی درنقشه

20. اگر90 = آنگاه S = • با داشتن دو زاویه و ضلع بین :c2 S = • P = • C : داشتن سه ضلع ( ستور هرون ) S = • فرمول مساحت مربعی به ضلع a : S = a2 • فرمول مساحت مستطیلی به طول a و عرض b : S = a.b • فرمول مساحت لوزی به قطرهای a و b : S = • فرمول مساحت ذوزنقه با قاعده های a و b و ارتفاع h :× h S = • فرمول مساحت دایره : به شعاع r : S = r2 • فرمول مساحت بیضی به شعاع های a و b : S = π a.b

21. تعیین دِور یا بر بلندی در قوس ها : • وسایل نقلیه به هنگام ورود به قوس ها تحت تأثیر یک نیروی گریز از مرکز قرار می گیرد ، برای خنثی نمودن نیرویی که سبب رانده شدن وسیله نقلیه به خارج از قوس می گردد باید عرض راه شیب عرضی یا اصطلاحاً دور داده شود . برای تأمین ایمنی داخلی حرکت خودرو بهتر است شیب عرضی راه با توجه به سرعت طرح تمیز یابد در نتیجه با استفاده از یک شیب عرضی مناسب می توان در قوس بین نیروی اصطکاک جانبی چرخ و دوسازی ، مؤلفه وزن خودرو در امتداد بر بلندی و نیروی گریز از مرکز تعادل ایجاد نمود .

22. چکیده از مطالب و مباحث نقشه برداری : • نقشه برداری امروزه چه در صنعت و چه در کارهای غیر صنعتی از قبیل راه و طرح های هادمی و عمران روستایی – کاربردهای زیادی پیدا کرده و امروزه تمام پروژه های صنعتی ، کشاورزی ، ساختمانی ، راه سازی ، جنگل و تعیین حدود اراضی دامنه ی وسیعی پیدا کرده است و در نتیجه باید سعی شود که در این پروژه ها برای بالا بردن میزان کمی و کیفی و فنی بودن پروژه ها از بهترین روش های نقشه برداری که کار با سرعت و کیفیت بالا صورت گیرد ، استفاده نمود و در پروژه های راه سازی سعی شود که بهترین مسیرها انتخاب شود تا از خطر تصادفات جاده ای که بیشتر به دلیل استاندارد و فنی نبودن راه از نظر قوس های قائم و افقی و دورهای جاده و ریزش تراشه ها در کنار جاده به وجود می آید کاسته شود . و نیز در صنعت ساختمان برای کنترل ارتفاع و تنظیم بودن ستون ها و فیکس نمودن قالب و زدن محور یا اکس ریشه های ستون ها به نحو احسن استفاده شود .

23. مطالعات فاز اول : مطالعات اولیه و انتخاب مسیر • مطالعات فاز دوم : تهیه ی نقشه ی توپوگرافی مسیر تقریبی • مطالعات فاز سوم : پیاده کردن مسیر و اجرای عملیات احداث راه • مطالعات فاز اول دارای مراحل زیر است : • جمع آوری هرگونه اطلاعات از سازمان ها و دستگاه های زیربط • جمع آوری هر گونه نقشه یا عکس های هوایی منطقه طرح • انتخاب مسیرهای مختلف بین مبدأ و مقصد بر روی نقشه ها • اعزام گروه های مختلف به منطقه و بررسی کارشناسی • جمع آوری گزارش های تهیه شده برای مسیرهای انتخابی • انتخاب یکی از مسیرهای پیشنهادی با توجه به گزارشات کارشناسی • هدف در این مرحله تهیه ی مسیر تئوری مسیرهای هندسی و تعیین مسیر بهتر می باشد . • مجموعه راستاها را مسیر هندسی گویند . از بین مسیرهای هندسی یکی را باید به عنوان مسیر ( واریانت بهینه ) انتخاب کرد )

24. ارزیابی راه بر پایه دیدگاه اقتصادی : • این دیدگاه در برگیرنده ی توجیه اقتصادی پروژه می باشد . برای توجیه از روش های هندسی استفاده می شود . • ارزیابی راه بر پایه و دیدگاه فنی مهندسی : • شاخص طول مسیر ، مسیری که طول کمتری دارد بهتر است و نمره بیشتری دارد .

26. شکل 1 : روند افزایش هزینه های نگهداری در مسیر گران تر و نسبت به مسیر ارزان تر است . • در یک پروژه عمرانی از هر نوع که باشد نقشه برداری حرف اول را خواهد زد چون تمام کارها طبق نقشه می باشد . پس برای اجرای آن ها نقشه بردار گام اول را برمی دارد و مسئولیت کار را قبول کرده در صورتی که در حین اجرای پروژه دچار خطا یا اشتباهی شود که از ناحیه سهل انگاری و بی دقتی نقشه بردار باشد ، جوابگوی خسارات و هزینه های انجام شده می باشد . پس یک نقشه بردار خوب کسی است که قبل از شروع به کار در مورد پروژه و برنامه کاری خود ، مطالعه کرده و اشکالات خود را برطرف نماید و هر کاری را که به نظر مشکوک و غیر مهندسی احساس کرد دوباره تکرار یا از همکار و در نهایت سرپرست نقشه برداری کمک بگیرد . • یک نقشه بردار خوب کسی است که کار خود را چند بار چک نماید .

27. در نقشه برداری و احداث یک مسیر باید سعی شود میزان خاکبرداری و خاک ریزی در حد متعادل باشد . یعنی یک پروژه یا مسیری انتخاب شود که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه و از نظر فنی که شامل حذف قوس های خطرناک و ابنیه های کمتر و مسیر مستقیم با درصد شیب کمتر طراحی شود . • یک مهندس عمران خواه در هر گرایشی که باشد باید از قدرت نقشه برداری و نقشه خوانی بالایی برخوردار باشد چون پیش نیاز نقشه برداری نقشه خوانی و نقشه کشی می باشد . • اگر شخصی لیسانس یا فوق لیسانس راه باشد ولی از دوربین و کار نقشه برداری اطلاعاتی نداشته باشد با مشکلات زیادی روبرو خواهد شد که من شخصاً نمونه ای از این را دیده بودم ( همچنین نمونه ای را مشاهده کرده بودم .) . پس ما باید قبل از اینکه کار به ما محول شود ، خود به صورت تجربی یا مطالعات آزاد نیاز خود را در این مورد برطرف نمائیم . • امروزه در احداث پل ها و مسیر آب روها باید سعی شود طوری انتخاب کرد که سیل و ریزش کوه ها باعث بستن جاده نشود و در کنار جاده هایی که دارای ترانشه های ریزشی و جنس خاک نرم دارند ( بوده ) ، و از طرفی ( دارای ) خطر سیل می باشد ، باید دیوارهای نگهبان یا حایل ایجاد نمود .

28. منابع: • تجربیات یک نقشه بردار عمومی

29. پایان